Του Στέλιου Καραγεώργη,
Τον Νοέμβριο του 1918, το τέλος Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου βρήκε την Ελλάδα στη μεριά των νικητών. Στην Κύπρο η λήξη των εχθροπραξιών γιορτάστηκε μεγαλοπρεπώς, με εκδηλώσεις στις οποίες ξεχώριζαν οι ζητωκραυγές υπέρ της ένωσης. Παράλληλα, ο Tύπος με φλογερά άρθρα προσδοκούσε την απόδοση της νήσου στην Ελλάδα, κάνοντας λόγο ακόμα και για ανασύσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Στα τέλη του χρόνου συγκροτήθηκε πρεσβεία, αποτελούμενη από Έλληνες βουλευτές με επικεφαλής τον αρχιεπίσκοπο Κύριλλο Γ΄, με σκοπό την προώθηση του αιτήματος της ένωσης στις ευρωπαϊκές συνεδριάσεις ειρήνης. Στο ταξίδι της πρεσβείας από τη Λευκωσία προς την Αμμόχωστο τα πλήθη ζητωκραύγαζαν υπέρ της ένωσης. Ενδεικτικό του πανηγυρικού κλίματος ήταν ο σημαιοστολισμός του αυτοκινήτου της πρεσβείας στη Λάρνακα και η επίσημη αργία των καταστημάτων στη σημαιοστολισμένη Αμμόχωστο πριν την αποχώρηση της αποστολής για το Παρίσι.
Φτάνοντας στο Παρίσι, ο Βενιζέλος ως Πρωθυπουργός της Ελλάδος προέτρεψε την κυπριακή πρεσβεία να επισκεφτεί το Λονδίνο, ώστε να λυθεί το ζήτημα σε διμερές επίπεδο. Οι προσπάθειες της πρεσβείας να συναντηθεί με τον Βρετανό Πρωθυπουργό, David Lloyd George απέβησαν άκαρπες. Ωστόσο, πραγματοποιήθηκε συνάντηση με τον Υπουργό Αποικιών, Alfred Milner, ο οποίος δήλωσε άγνοια επί του κυπριακού ζητήματος. Σε μια ύστατη προσπάθεια, τον Μάρτιο του 1919, η πρεσβεία ξεκινάει εκστρατεία ενημέρωσης της κοινής γνώμης για το κυπριακό αίτημα, κάνοντας δημόσια έκκληση στον αγγλικό Τύπο να παραχωρηθεί η Κύπρος στην Ελλάδα, επικαλούμενη τις αρχές της αυτοδιάθεσης των λαών.
Στις 15 Μαΐου του 1919, με το κυπριακό ζήτημα ακόμη ανοιχτό, ελληνικά στρατεύματα αποβιβάζονται στη Σμύρνη. Η ατμόσφαιρά στο λιμάνι της Ιωνίας ήταν συγκινητική, με τους κάτοικους να κλαίνε και να επευφημούν τους Έλληνες εύζωνες, οι οποίοι χόρευαν παραδοσιακούς χορούς στην προκυμαία. Μέχρι το τέλος του μήνα, ο κυπριακός Τύπος θα θριαμβολογήσει για την ελληνική απόβαση, που προοικονομούσε την επικείμενη εθνική αποκατάσταση της Κύπρου.
Η φιλοβενιζελική εφημερίδα Ελευθερία σε άρθρο της με τίτλο «Η πρωτοπορεία της Σμύρνης» στις 17 Μαΐου, θα γράψει πως σύντομα η Ήπειρος θα αναπνεύσει, η γαλανόλευκη θα κυματίσει στη Θράκη και στα Δωδεκάνησα και στο νησί της Αφροδίτης θα ηχήσει ο ήχος τον καμπανών της Αγίας Σοφίας, εξαγγέλλοντας την ανάσταση του γένους. Το άρθρο κλείνει με το συμπέρασμα πως η Σμύρνη αποτελεί την πρωτοπόρο και πως σύντομα η Κύπρος θα αποβάλλει το πέπλο του πένθους για να υποδεχθεί τον ήλιο της ελευθερίας. Σε δεύτερο άρθρο της εφημερίδας με τίτλο «Αναμένομεν Τα Ελευθέρια», η Κύπρος παρουσιάζεται ως θετή κόρη της Μ. Βρετανίας, η οποία θα παραδοθεί στη μητέρα Ελλάδα, καθώς οι Βρετανοί θα υλοποιήσουν την υπόσχεση που είχαν δώσει, ώστε να εισέλθει η χώρα στον πόλεμο εναντίον της Γερμανίας. Κλείνοντας, το άρθρο αναφέρει πως η Κύπρος απώλεσε τη δουλεία από τον σουλτάνο το 1914 και περιμένει την πλήρη ελευθερία της από το φιλελεύθερο αγγλικό έθνος, του οποίου θα παραμείνει πιστή σύμμαχος.
Μια εβδομάδα αργότερα, η φιλικά διακείμενη στον εξόριστο βασιλιά Κωνσταντίνο εφημερίδα Νέον Έθνος, σε άρθρο της με τίτλο «Η Ελλάς Μεγαλύνεται!», συμπεραίνει πως η εδαφική επέκταση της Ελλάδος δεν είναι πλέον πόθος ή όνειρο, αλλά πραγματικότητα. Κατά τον αρθρογράφο, η κατάληψη της Ιωνίας που ακμάζει πολιτισμικά, παρά τους αιώνες δουλείας, ήταν το πρώτο βήμα. Θα ακολουθήσει η Θράκη που ιστορικά και εθνολογικά είναι ελληνική και, στη συνέχεια, η Κύπρος, την οποία η Αγγλία θα αποδώσει στην Ελλάδα, μη προδίδοντας τις υψηλές της αρχές για μια ασήμαντη κτήση. Στο ίδιο φύλλο, σε στήλη με τίτλο «Το Κυπριακόν Ζήτημα», αναφέρεται πως η λύση του κυπριακού αιτήματος βαδίζει προς το τέλος του, χαρακτηρίζοντας την Αγγλία οριστικά διατεθειμένη να αποδώσει τη θυγατέρα Κύπρο στη μητέρα Ελλάδα. Το άρθρο κλείνει με την υπόσχεση πως η Ελλάδα δεν θα λησμονήσει το συμμαχικό της καθήκον έναντι της Αγγλίας, αν η δεύτερη δώσει στην Κύπρο την ελευθερία της.
Επίσης, στις 24 Μαΐου, στη δεύτερη σελίδα της, η εφημερίδα Ελευθερία, σε άρθρο που τιτλοφορείται «Ζήτω το Έθνος!», αναφέρεται στη ζητωκραυγή του Βενιζέλου προς Έλληνα διπλωμάτη, η οποία αντήχησε από τον Παρθενώνα στην Αγία Σοφία, φτάνοντας μέχρι την Κύπρο. Στη συνέχεια, ο αρθρογράφος οδηγείται στο συμπέρασμα πως πλέον δεν χρειάζονται μαντικές ικανότητες για να προβλεφθεί η αναμενόμενη εθνική αποκατάσταση της Κύπρου και καλεί τους αναγνώστες να συγκρατήσουν λίγο ακόμα την ανυπομονησία τους, μέχρι ο «Ηγέτης της Φυλής», αναφερόμενος στον Βενιζέλο, να αναφωνήσει «Ζήτω το Έθνος» και για την Κύπρο, μετά την Ιωνία. Σε επόμενα άρθρα περιγράφεται η διαδικασία κατάληψης της Σμύρνης από τον ελληνικό στρατό, καθώς και οι σκηνές συγκίνησης ανάμεσα στους κατοίκους της πόλεως κατά την άφιξη του ελληνικού πολεμικού πλοίου «Αβέρωφ» στο λιμάνι.
Στις 31 Μαΐου, το Νέον Έθνος φιλοξενεί άρθρο με τίτλο «Μετά την Ιωνίαν η Δωδεκάνησος και η Κύπρος», που σημειώνει ότι ύστερα από την κατάληψη της Ιωνίας, το Συνέδριο Ειρήνης θα αναγγείλει την απελευθέρωση των Δωδεκανήσων, ενώ τα νέα που έρχονται για την Κύπρο είναι αισιόδοξα. Καλεί τους νικητές Ιταλούς και Άγγλους να μείνουν πιστοί στις αρχές για τις οποίες πολέμησαν και να παραδώσουν τα νησιά στην Ελλάδα. Το άρθρο κλείνει με την ελπίδα πως σύντομα η τυραννία στην Ανατολή θα αντικατασταθεί από την ελευθερία υπό την αιγίδα της Ελλάδος, η οποία είναι το μόνο κράτος που μπορεί να λειτουργήσει ως πολιτισμικός καθοδηγητής στην περιοχή. Στη στήλη των χρονικών της εφημερίδας, μεταφέρεται σχόλιο Άγγλου ανταποκριτή από το Παρίσι, που αναφέρει ότι η Κύπρος θα δοθεί αυτοβούλως από την Αγγλία ως δώρο προς την Ελλάδα, ανεξαρτήτως των διασκέψεων.
Την ίδια ημέρα, ένα θριαμβολογικό άρθρο με τίτλο «Η Ανάστασις του Γένους!» εντοπίζεται στην εφημερίδα Ελευθερία. Το άρθρο αποθεώνει τον Βενιζέλο, που οδήγησε στην ανάσταση του έθνους. Έπειτα, σημειώνει πως η Σμύρνη έσπασε πρώτη τα δεσμά της δουλείας, γεγονός που στέλνει ακτίδα φωτός όπου επικρατεί ακόμα σκότος. Η Κύπρος θα ακολουθήσει δεύτερη τον δρόμο της ελευθερίας και ύστερα η Θράκη, η Ήπειρος και τα Δωδεκάνησα. Παράλληλα, φιλοξενείται συνέντευξη του Βενιζέλου, στην οποία δηλώνει ότι το κυπριακό ζήτημα είναι σε καλό σημείο και ελπίζει στη λύση του, τονίζει ότι η Κύπρος ήταν και θα είναι ελληνική και αν δεν πραγματοποιηθεί η ένωση τώρα, αυτό θα συμβεί στο άμεσο μέλλον. Στην πέμπτη σελίδα της εφημερίδος, εντοπίζεται άρθρο, το οποίο περιγράφει αναλυτικά την κατάληψη της Σμύρνης από την ελληνική μεραρχία και τις σκηνές συγκίνησης που ακολούθησαν ανάμεσα στους στρατιώτες και τους κατοίκους.
Συμπερασματικά, με βάση την αρθρογραφία του κυπριακού Τύπου, ανεξαρτήτως πολιτικών συμπαθειών, μετά την ελληνική απόβαση στην Ιωνία το ενωτικό αίσθημα βρίσκεται στα ύψη. Σχεδόν όλοι αποδέχονται ως τετελεσμένο γεγονός την παραχώρηση της Κύπρου στην Ελλάδα και ανησυχία υπάρχει μόνο για το ζήτημα της Β. Ηπείρου και των Δωδεκανήσων. Η ανασύσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από το ελληνικό βασίλειο που θα συμπεριλάβει και την Κύπρο, αναμένεται να πραγματοποιηθεί σύντομα. Γίνεται παραλληλισμός ανάμεσα στη Σμύρνη και την Κύπρο, η οποία σύντομα θα δει τα «ιερά σκάφη» της ελευθερίας να φτάνουν στο νησί, γεγονός που περιμένει εναγωνίως ο λαός. Δικαιολογημένος ήταν ο ενθουσιασμός του ελληνόφωνου Τύπου, καθώς όλες οι ειδήσεις από το Παρίσι προμηνύουν αίσια έκβαση του ενωτικού ζητήματος, που, τελικά, δεν εκπληρώθηκε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Εφημερίδα Ελευθερία (17/5/1919, 24/5/1919, 31/5/1919)
- Εφημερίδα Νέον Έθνος (24/5/1919, 31/5/1919)
- Ιακωβίδης Κυριάκος, Η επόμενη ημέρα της 11ης Νοεμβρίου 1918 στην Κύπρο: το γιόρτασμα της νίκης και η αναζήτηση της Ένωσης, academia.edu, Διαθέσιμο εδώ
- Ρίχτερ, Χάιντς Α. (2020), Ο Ελληνοτουρκικός Πόλεμος 1919-1922, Από το όνειρο της «Μεγάλης Ιδέας» στην Μικρασιατική Καταστροφή, Αθήνα: Εκδ. Γκοβόστη
- Ρίχτερ, Χάιντς Α. (2007), Ιστορία της Κύπρου 1878-1949, Τόμος Α΄, Εκδ. Εστία
