Του Χρήστου Μητρόπουλου,
Με αφορμή την είδηση της άρσης του εμπάργκο όπλων που είχαν επιβάλλει οι Η.Π.Α. στην Κύπρο από το 1987, άνοιξε ένας νέος κύκλος εσωτερικών συζητήσεων και επίσημων δηλώσεων, τόσο από την ελληνοκυπριακή όσο και από την τουρκική πλευρά.
Η τροποποίηση του Νόμου περί Εξωτερικής Βοήθειας του 1961 από τη Γερουσία των Η.Π.Α. στις 19 Νοεμβρίου του 1987 πραγματοποιήθηκε, ούτως ώστε, όπως είχε ανακοινωθεί, να απαγορευτεί η μεταφορά και η χρήση αμυντικών αντικειμένων προέλευσης Ηνωμένων Πολιτειών στην Κύπρο από την Ελλάδα και την Τουρκία. Σκοπός της απόφασης, κατά τα λεγόμενά τους, ήταν ότι με δεδομένη την απουσία στρατιωτικής λύσης, θα άνοιγε ο δρόμος για τη διαλλακτική στάση και τη διπλωματία μεταξύ των δύο πλευρών.
Στην πραγματικότητα, όμως, συνέβη το ακριβώς αντίθετο. Πολλά από τα όπλα που παραδίδονταν στην Τουρκία κατέληγαν στην Κύπρο. Όσο τα χρόνια περνούσαν, η Τουρκία ανέπτυξε δική της αμυντική βιομηχανία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της εισροής όπλων στο κατεχόμενο μέρος του νησιού. Παράλληλα, οι Η.Π.Α. έχασαν μέρος της επιρροής τους στην περιοχή, δίνοντας χώρο σε άλλες μεγάλες δυνάμεις να ισχυροποιηθούν και ανάγκασαν την Κύπρο να στραφεί σε εναλλακτικές λύσεις για την προστασία της.
Η τουρκική ανάμειξη στον πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ, η αποστολή τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων στη Συρία και το Ιράκ, η υποστήριξη αποσταθεροποιητικών παραγόντων στις χώρες του Μαγκρέμπ και στην Αίγυπτο και η ρητορική σχετικά με τα ελληνικά νησιά του Αιγαίου φανερώνουν την επιθετική διάθεση εξάπλωσης της Άγκυρας στις γύρω περιοχές, η οποία έχει γίνει εντονότερη υπό την ηγεσία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Παράλληλα, η στρατιωτική χρήση του αεροδρομίου του Λευκονοίκου στο κατεχόμενο τμήμα και η άφιξη μη επανδρωμένων drones, έκαναν την κατάσταση χειρότερη
Η τουρκική αυτή στάση είχε ανησυχήσει την ελληνοκυπριακή πλευρά, την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και τις Η.Π.Α. Οι φωνές που υποστήριζαν την επιτακτική άρση του εμπάργκο όπλων στην Κύπρο είχαν πληθύνει.
Έτσι λοιπόν, αρχής γενομένης τον Σεπτέμβριο του 2020, ο τότε Αμερικάνος Υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο τηλεφώνησε στον Κύπριο ομόλογό του, Νίκο Χριστοδουλίδη, και του ανακοίνωσε τη μερική άρση του εμπάργκο όπλων, με προβλεπόμενη την ανανέωση σε ετήσια βάση. Επομένως, η άρση του εμπάργκο δεν θα ήταν τελική, αλλά κάθε χρόνο και σύμφωνα με την αμερικανική νομοθεσία ο Πρόεδρος των Η.Π.Α. θα έπρεπε να πιστοποιεί στις αρμόδιες επιτροπές ότι η Κύπρος εκπληρώνει δύο προϋποθέσεις. Αναλυτικότερα, η Κυπριακή Δημοκρατία θα έπρεπε να συνεργάζεται για την καταπολέμηση του μαύρου χρήματος και να τηρεί την απαγόρευση πρόσβασης των ρωσικών πλοίων στα λιμάνια της.
Μετά από δύο χρόνια, στις 17 Σεπτεμβρίου του 2022, οι Ηνωμένες Πολιτείες επισήμως ανακοίνωσαν ότι αίρουν ολοκληρωτικά το εμπάργκο όπλων στην Κύπρο. Οι αντιδράσεις και από τις δύο πλευρές είναι άμεσες. Από τη μία, στην Κύπρο και την Ελλάδα επικρατεί μεγάλη ικανοποίηση για αυτήν την ιστορική και κομβική εξέλιξη. Χαρακτηριστικές είναι οι δηλώσεις του Κύπριου Προέδρου Νίκου Αναστασιάδη και του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών Νίκου Δένδια, οι οποίοι χαιρετίζουν την απόφαση. Από την άλλη, το τουρκικό Υπουργείο Εξωτερικών καταδίκασε σε έντονο ύφος την απόφαση αυτήν, καθώς, όπως υποστήριξε, αποτελεί απειλή για τη σταθερότητα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η άρση του εμπάργκο αγοράς αμερικανικού πολεμικού υλικού από την Κύπρο αποτελεί μέτρο του γενικότερου αμερικανικού Νομοσχεδίου για την Ασφάλεια και την Ενεργειακή Συνεργασία στην Ανατολική Μεσόγειο (East Med Act) και περιλαμβάνει την Ελλάδα, την Κύπρο, το Ισραήλ και τις Η.Π.Α. Το νομοσχέδιο αυτό ουσιαστικά έχει σκοπό να περιορίσει τη ρωσική επιρροή στην περιοχή και να ενισχύσει την αμερικανική. Αυτό, άλλωστε, γίνεται εμφανές και από την απαγόρευση πρόσβασης των ρωσικών πλοίων στα κυπριακά λιμάνια.
Η απόφαση της άρσης του εμπάργκο πράγματι είναι ιστορική. Παράλληλα, όμως, θέτει τα πλαίσια για μια ενδεχόμενη αποσταθεροποίηση της περιοχής. Ο πολεμικός εξοπλισμός της Κύπρου ίσως προκαλέσει πρακτική αντίδραση της τουρκικής πλευράς και σίγουρα θα αυξήσει τον ανταγωνισμό εξοπλισμών, προκειμένου να υπάρξει ισορροπία ισχύος. Τα μέτρα αυτά σίγουρα δεν προάγουν τον διάλογο, την περιφερειακή ανάπτυξη και την ειρήνη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The Eastern Mediterranean Security and Energy Partnership Act, hellenicleaders.com, διαθέσιμο εδώ
- US partially lifts three-decade-old arms embargo on Cyprus, France 24.com, διαθέσιμο εδώ
- Time to end the Cyprus arms embargo, ekathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Νέα σελίδα στις σχέσεις Κύπρου-ΗΠΑ: Το παρασκήνιο της απόφασης πλήρους άρσης του εμπάργκο πώλησης όπλων, lawandorder.gr, διαθέσιμο εδώ
- No: 288, 17 September 2022, Press Release Regarding the U.S. Decision to Lift the Arms Embargo on the Greek Cypriot Administration, mfa.gov.tr, διαθέσιμο εδώ
- ΗΠΑ: Πλήρης άρση του εμπάργκο πώλησης όπλων στην Κύπρο, naftemporiki.gr, διαθέσιμο εδώ
