Της Λυδίας Μπελαούρη,
H Ευρωπαϊκή Ένωση σκοπεύει να προστατεύσει τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (MME) του κάθε κράτους-μέλους της από τις επεμβάσεις των κυβερνήσεων τους, με την θέσπιση ενός νέου νόμου. Μια από τις αφορμές για αυτό στάθηκε η άρνηση της Ουγγρικής κυβέρνησης να ανανεώσει την άδεια λειτουργίας ενός ανεξάρτητου ραδιοφωνικού σταθμού, του Klubradio. Αυτό το γεγονός έρχεται να προστεθεί στις σκληρές κριτικές που δέχεται η Ουγγαρία, εξαιτίας ενός νόμου που εφαρμόστηκε στο όχι και τόσο μακρινό παρελθόν, ο οποίος αποτρέπει τη νέα γενιά της χώρας να αποκτήσει πρόσβαση σε υλικό και βιβλιογραφία σχετική με θέματα που απασχολούν τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα.
Ο νέος νόμος, λοιπόν, έχει την ονομασία European Media Freedom Act, δηλαδή Ευρωπαϊκή πράξη για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης, και έχει προγραμματιστεί για έκδοση αυτή τη βδομάδα, σκοπεύοντας να βοηθήσει στην προστασία των μέσων από τις αυθαιρεσίες των κυβερνήσεων. Εντός του νομικού πλαισίου θα εντάσσεται και η υποχρέωση των μέσων από την πλευρά τους να δημοσιοποιούν ποιος τα διοικεί, καθώς και το ποιος είναι ιδιοκτήτης τους (σε περιπτώσεις μεγάλων φορέων θα πρέπει να δημοσιοποιούνται και οι μέτοχοι). Αυτή η κίνηση έχει την κρίσιμη σημασία να δίνει την δυνατότητα στους αναγνώστες του εκάστοτε μέσου να αναγνωρίζουν τυχόν συγκρουόμενα συμφέροντα και με την κρίση τους να διαμορφώνουν τις απόψεις τους με βάση αυτές τις πληροφορίες.
Οι αναγνώστες εξάλλου, βρίσκονταν υπό ένα νέφος συσκότισης κατά την περίοδο του κορωνοϊού, αφού παρατηρήθηκε ραγδαία αύξηση του ποσοστού των ψευδών ειδήσεων, που μεταδίδονταν από τα μέσα ενημέρωσης. Άλλες φορές αυτό, η παραπληροφόρηση δηλαδή, συνέβαινε για να εξυπηρετήσουν τα κυβερνητικά συμφέροντα και άλλες για τον αντίθετο σκοπό, το αποτέλεσμα, όμως σε κάθε περίπτωση ήταν ακριβώς το ίδιο —η ζημία στα θεμέλια της δημοκρατίας. Για να φτάσει σε σημείο ένα μέσο να παραπληροφορεί το κοινό του πέρα από δωροδοκίες πολλές φορές υπήρχε και εκβιασμός σχετικά με τον περιορισμό της λειτουργίας του, ο οποίος (εκβιασμός) φυσικά και πετύχαινε, αφού τελικά γίνονταν τα θελήματα του ενδιαφερόμενου, χωρίς τα προαναφερθέντα μέσα να μπορούν στην ουσία, να κινηθούν νομικά. Με τον νέο νόμο, που πρόκειται να θεσπιστεί, οι δικηγόροι που θα υπερασπίζονται εφ’ εξής τα ΜΜΕ θα είναι σε θέση να παρέχουν μία «ασπίδα προστασίας», η οποία με την σειρά της θα τους παρέχεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αυτοί οι κανόνες μπορεί να είναι εξαιρετικά πρωτοποριακοί, αντιμετωπίζουν όμως μια πρωτόγνωρη κριτική από τις κυβερνήσεις —φυσικά των πιο συντηρητικών χωρών— αλλά και από εκδότες μεγάλων οίκων, οι οποίοι βλέπουν αυτή την ευρωπαϊκή επέμβαση ως επιζήμια για τις επιχειρήσεις τους και κατηγορούν την Ε.Ε. πως με αυτό τον τρόπο θα περιοριστεί περαιτέρω η ελευθερία λόγου. Μεταξύ πολλών άλλων, αξίζει να αναφερθεί, πάντως, πως ο νέος αυτός νόμος, θα απαγορεύει στις κυβερνήσεις των κρατών-μελών να παραβιάζουν και να παρακολουθούν τα κινητά τηλέφωνα δημοσιογράφων για απόσπαση πληροφοριών, όπως έγινε και στη χώρα μας πριν λίγους μήνες, στην περίπτωση του Θανάση Κουκάκη. Παρακολουθήσεις κινητών συσκευών θα είναι νόμιμες μόνο σε περιπτώσεις ζητημάτων που απειλούν την εθνική ασφάλεια ή για τη διερεύνηση ενός σοβαρού εγκλήματος.
Είναι βέβαιο πως αυτός ο νόμος έχει ως στόχο την υπεράσπιση της ελευθερίας του λόγου, η οποία είναι πρωταρχικό δημοκρατικό δικαίωμα των πολιτών κάθε κράτους, που απαρτίζει την Ευρωπαϊκή Ένωση και την ανεξαρτησία των ΜΜΕ. Από την άλλη, όμως, θέτει σημαντικούς περιορισμούς στη λειτουργία των κρατών, οι οποίοι ναι μεν εντάσσονται στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της Ένωσης, ταυτόχρονα όμως, δεν σημαίνει πως είναι και η ιδανική προσέγγιση. Ειδικά όσον αφορά την πληροφόρηση των πολιτών μίας χώρας, αυτή θα πρέπει να ορίζεται από τους νόμους που έχει η ίδια θεσπίσει και όχι από τρίτους. Κάθε καθεστώς δρα διαφορετικά, άρα και ο χειρισμός των ΜΜΕ στην πραγματικότητα είναι ένα εσωτερικό θέμα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί και πρέπει να δημιουργήσει μία «ασπίδα» και να προφυλάξει τους πολίτες της στις περιπτώσεις της εξωτερικής παραπληροφόρησης, δηλαδή της προπαγάνδας που προέρχεται από χώρες εκτός της Ε.Ε., όπως για παράδειγμα της Ρωσίας, που πολύ συχνά πλέον κυκλοφορούν ‘’fake news’’ σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να γίνει και μέσω ειδικών software που να περιορίζουν τον αριθμό τον ειδήσεων που προέρχονται από τις χώρες «υψηλού κινδύνου», δηλαδή αυτές που είναι γνωστό ότι προπαγανδίζουν με τις ειδήσεις που δημοσιοποιούν.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση λοιπόν θα πρέπει να προσέξει μην μαζί με το νέο νόμο έρθει και ο περιορισμός της φωνής των κρατών-μελών, ανεξάρτητα από το αν είναι «καλή» αυτή η φωνή ή όχι. Ο περιορισμός, συνεπώς, πρέπει να υπάρξει μόνο στα κράτη, που είναι γνωστό τοις πάσι ότι έχουν μέσα ενημέρωσης, που κανείς δεν μπορεί να εμπιστευτεί. Πρέπει δηλαδή να προστατευτεί το εσωτερικό της Ένωσης και όχι να διεξάγεται ένας «πόλεμος των media» μέσα σε αυτή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- EU aims to shield media from state interference, Politico, διαθέσιμο εδώ
- European Media Freedom Act: Commission launches public consultation, Ec.Europa.eu, διαθέσιμο εδώ
