Της Νικολίνας Μάνη,
Η γαλλικής παραγωγής ταινία Mal De Pierres ή με τον ελληνικό της τίτλο Όλα όσα αγαπήσαμε, πραγματεύεται τη ζωή της Γκαμπριέλ, την οποία υποδύεται η βραβευμένη με Όσκαρ Γαλλίδα ηθοποιός Marion Cotillard. Η αριστοτεχνική ταινία ανήκει στη σεναριογραφία και σκηνοθεσία της Nicole Garcia, η οποία άντλησε την έμπνευση της δουλειάς της από την ομότιτλη ιταλική νουβέλα Mal di Pietre της Milena Agus. Ένα άλλο υποκριτικό ταλέντο που στέκεται δίπλα στη Marion είναι ο Γάλλος ηθοποιός, Louis Garrel (κυρίως γνωστός μέσα από τον πρωταγωνιστικό του ρόλο στην ταινία The Dreamers του 2003).
Η ταινία τοποθετείται χρονικά στο πλαίσιο της μεταπολεμικής περιόδου, κατά τη δεκαετία του ’50. Ξεκινά με μια αναδρομική πλαισίωση της ιστορίας, στην οποία συχνά παρεμβάλλονται πλάνα σε ενεστώτα, για την ταινία, χρόνο. Τα πρώτα πλάνα δείχνουν τη Γκαμπριέλ στο αυτοκίνητο με κάποιον που φέρεται ως άνδρας της και με το παιδί της. Εκεί ξεκινούν οι αναμνήσεις και η ονειροπόλα Γκαμπριέλ επαναφέρει στη μνήμη της έρωτες απροσπέλαστους και μη. Ο τρόπος με τον οποίο προβάλλονται οι σκηνές αναδρομής στο παρελθόν είναι σπουδαίος από κινηματογραφική άποψη. Εναλλαγή μακρινών-κοντινών εικόνων, πλάνα στη φύση, ζωντανά χρώματα. Βέβαια, το πιο αξιοθαύμαστο είναι η κυριαρχία των φυσικών στοιχείων του νερού, του αέρα και της γης στα παρασκηνιακά πλάνα που στελεχώνουν την ταινία. Ειδικά τα δύο πρώτα στοιχεία διαδραματίζουν περαιτέρω ρόλο στην ερμηνευτική προσέγγιση της ταινίας, όχι από πλευράς τέχνης της εικόνας, αλλά σημασίας αυτής.
Αξίζει να αναφερθεί, αρχικά, ότι η Γκαμπριέλ ζει με την οικογένεια της σε μια αγροτική επαρχία της Γαλλίας. Η αρχή της πλοκής πραγματεύεται τον έρωτα της πρωταγωνίστριας για τον καθηγητή της, με αφορμή την αθώα, καλοπροαίρετη κίνηση του ιδίου να της δωρίσει ένα αντίγραφο του βιβλίου Ανεμοδαρμένα Ύψη (Wuthering Heights), το οποίο αδιαμφισβήτητα είναι ερωτικού περιεχομένου. Ως αποτέλεσμα, εκείνη βλέπει το δώρο του ως ένα ερωτικό υπονοούμενο προς το μέρος της. Η μεταγενέστερη ερωτική της απογοήτευση από τον παντρεμένο καθηγητή, προκαλεί τη φυγή της σε ένα ποτάμι, όπου και βουτά ντυμένη. Το νερό, πιθανότατα ως εκφραστικό μέσο Τέχνης, υποδηλώνει την ανάγκη για ερωτική απελευθέρωση που έχει η Γκαμπριέλ. Ύστερα από καιρό, υπό την παρότρυνση της μητέρας της, παντρεύεται –εξαναγκαστικά θα έλεγε κανείς– τον Χοσέ, έναν εργάτη (Àlex Brendemühl). Ο γάμος τους είναι ένας γάμος δίχως αγάπη κι έρωτα, μονάχα ψυχρότητα και αδιαφορία τουλάχιστον από την πλευρά της Γκαμπριέλ.
Ενόσω το παντρεμένο ζευγάρι κατοικεί ήσυχα, αλλά μονότονα στο σπίτι του, εκδηλώνεται ένα πρόβλημα υγείας στην πρωταγωνίστρια. Εκείνη, προς αντιμετώπιση της συγκεκριμένης πάθησης, χρειάζεται θεραπεία στα νεφρά, γι’ αυτό και πρέπει να εισαχθεί σε ένα κέντρο αποκατάστασης κάπου στις Άλπεις. Ο ίδιος ο τίτλος, άλλωστε, σημαίνει στα Γαλλικά «ο πόνος της πέτρας», γεγονός που δείχνει την αντίστοιχη πάθηση της Γκαμπριέλ στα νεφρά. Κατά τη διάρκεια διαμονής της εκεί συναντά τυχαίως τον βαριά νοσηλευόμενο βετεράνο, André Sauvage (Louis Garrel). Εκεί ξεκινάει, λοιπόν, ένας έρωτας που θα τη στιγματίσει για τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής της. Πολλά ερωτήματα, ωστόσο, ανακύπτουν από την μετέπειτα εξέλιξη της πλοκής. Η αγάπη μεταξύ Gabriel και André έχει μέση και τέλος ή μήπως ούτε καν αρχή; Τα ερωτικά συναισθήματα είναι αμοιβαία ή όχι;
Η απάντηση, που νοηματοδοτείται διαφορετικά από τον καθένα μας, βρίσκεται στην ταινία και φυσικά δεν θα σας την προδώσω με την υποκειμενική μου ερμηνεία. Θα επισημάνω, ωστόσο, ένα αξιοσημείωτο μοτίβο που εντόπισα στην ιστορία. Προς το τέλος της ταινίας, η Γκαμπριέλ καταφεύγει πάλι στη θάλασσα και γενικά σε φυσικά τοπία. Ας μην ξεχάσουμε τι έχει ειπωθεί πρωτύτερα: ποίκιλες καλλιτεχνικές ερμηνείες καταδεικνύουν ότι η φυγή και η τροπή στο φυσικό περιβάλλον, όπου κυριαρχούν ο αέρας και το νερό, συμβολίζει την ανάγκη για σεξουαλική απελευθέρωση. Μπορείτε, λοιπόν, να φανταστείτε ποιο είναι το τέλος της πλοκής; Καθόλου τυχαία δεν είναι η επιλογή αυτού του μοτίβου από τη σεναριογράφο. Άραγε η Γκαμπριέλ εξακολούθησε να μένει με έναν ανεκπλήρωτο έρωτα; Διεκδίκησε όσα ποθούσε ή το αποτέλεσμα του έρωτά της ήταν εκ φύσεως αναπόφευκτο;.
Ίσως απλά εν τέλει η ιστορία της Γκαμπριέλ να θίγει ένα συναισθηματικά ανθρώπινο φαινόμενο. Ίσως η Γκαμπριέλ να ερωτευόταν τόσο έντονα, γιατί είχε την ανάγκη να αγαπηθεί το ίδιο. Πιθανόν εκείνη, ίσως και εγώ και εσύ, να είμαστε απλά ερωτευμένοι με την ιδέα της αγάπης κι του έρωτα. Η ιδέα αυτή είναι ύψιστης ανάγκης για τη συναισθηματική ανέλιξη μας. Πέφτουμε μήπως σε λάθος ή έστω περιστασιακά σωστούς έρωτες, επειδή επιζητούμε να βιώσουμε τι εστί Έρως. Η ιδέα του, η σκέψη και οι φαντασιώσεις που τον περιβάλλουν είναι αυτά τα στοιχεία που μας κάνουν να τον αναζητούμε κολασμένα.
Όχι δεν είναι απελπισμένη η Γκαμπριέλ, ούτε εγώ, ούτε εσύ. Απλοί και ταυτόχρονα σύνθετοι άνθρωποι είμαστε, με συναισθήματα, καρδιά και λογική. Τελικά, η λογική της καρδιάς μάλλον φωνάζει βαθιά μέσα μας να αναζητήσουμε την αγάπη ή έστω νοητά την ιδανική της μορφή. Όμως μην βιαστείς να πας να τη βρεις. Η βιασύνη φέρνει τρέλα. Δες, για παράδειγμα, την Γκαμπριέλ. Η απελπισία δεν είναι τρέλα, η βιασύνη είναι. Η απελπισία συνιστά φύσει συναισθηματική κανονικότητα ενός μη απεγνωσμένου ανθρώπου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Όλα όσα αγαπήσαμε» (2016), imbd.com, διαθέσιμο εδώ
- “From the Land of the Moon”, rogerebert.com, διαθέσιμο εδώ
