Της Κωνσταντίνας Φυτάκη,
Η ανεργία αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κοινωνικά προβλήματα, με τα οποία μπορεί να έρθει αντιμέτωπη μία χώρα. Στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί ότι τα ποσοστά της ανεργίας αυξάνονται συνεχώς και, πιο συγκεκριμένα, το ποσοστό που αφορά την ανεργία στους νέους. Είναι ένα ιδιαίτερο ζήτημα, καθώς παρατηρείται πως οι θέσεις εργασίας έχουν μειωθεί αρκετά, ενώ έχουν εκλείψει οι θέσεις που σχετίζονται με το αντικείμενο που έχει σπουδάσει κάποιος. Επιπλέον, οι μισθοί έχουν μειωθεί αρκετά, ενώ τις περισσότερες φορές οι συνθήκες εργασίας δεν είναι οι ιδανικές.
Πριν την εμφάνιση της οικονομικής κρίσης, τα ποσοστά της ανεργίας σε εθνικό επίπεδο ήταν αρκετά υψηλά, όμως, κατά τη διάρκεια της κρίσης αυτά εκτινάχθηκαν. Ενώ, όμως, παρατηρείται πως σταδιακά ξεκίνησαν ελαφρώς να μειώνονται, κατά τη διάρκεια της πανδημίας μέχρι και σήμερα αυτά τα ποσοστά ξεκίνησαν πάλι να αυξάνονται. Όσον αφορά την αγορά εργασίας, η αίσθηση είναι πάνω κάτω η ίδια με αυτήν που υπήρχε και κατά τη διάρκεια της κρίσης. Καθώς, όπως προανέφερα, οι θέσεις έχουν μειωθεί και πόσο μάλλον οι θέσεις πάνω στο αντικείμενο που έχει σπουδάσει κάποιος.
Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, το 2010, η ανεργία στην Ελλάδα κυμαινόταν στο 12,9%, ενώ το 2011, αυξήθηκε ραγδαία φτάνοντας το 18,1%. Τις επόμενες χρονιές 2012 και 2013, τα ποσοστά ανήλθαν σε 24,8% και 27,8% αντίστοιχα. Αυτή η απότομη αύξηση οφείλεται στο ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης, σε συνδυασμό με την είσοδο της Ελλάδας, το 2010, στα μνημόνια. Ειδικότερα, το 2008 ήταν το έτος όπου ξέσπασε η παγκόσμια οικονομική ύφεση, ξεκινώντας από τις Η.Π.Α. και η οποία στην ουσία υπήρξε η βάση για το ξέσπασμα της οικονομικής κρίση και στην Ελλάδα. Βέβαια, πρέπει να σημειωθεί σε αυτό το σημείο πως αυτό δεν συνεπάγεται ότι για το πρόβλημα ευθύνονταν εξωτερικοί παράγοντες και πως η διαχείριση των δανείων στην Ελλάδα ήταν καλή. Ίσα ίσα. Τα ποσά του δανεισμού χρησιμοποιήθηκαν περισσότερο με καταναλωτικό παρά με επενδυτικό σκοπό. Τον Μάιο, λοιπόν, του 2010, η Ελλάδα εισήλθε στο πρώτο μνημόνιο, το οποίο αυτομάτως σήμαινε την περικοπή των δημοσίων δαπανών με παράλληλη μείωση μισθών και αύξηση φορολογίας. Μέτρα τα οποία σταδιακά έφεραν τον κόσμο σε κατάσταση εξαθλίωσης. Οι ίδιες περίπου συνθήκες υπήρχαν και στα επόμενα μνημόνια. Το 2018 τα επίπεδα ανεργίας στην Ελλάδα ήταν στο 19,7%, ενώ παρέμεναν από τα υψηλότερα στην Ευρώπη. Τον Ιούλιο του 2021 σημειώθηκε ποσοστό 14,3%, ενώ τον Ιούλιο του 2022 αυτό το ποσοστό είχε μειωθεί στο 11,4%.
Όσον αφορά την ανεργία στους νέους, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, το 2009 το ποσοστό της ανεργίας στους νέους καταγραφόταν στο 26,1%, ενώ το 2010 στο 33,6%. Το 2011 και το 2012 τα ποσοστά αυξήθηκαν ραγδαία, στα 45,2% και 55,9% αντίστοιχα (γεγονός που οφείλεται, όπως προαναφέρθηκε, και στο ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης και στην είσοδο της Ελλάδας στα μνημόνια). Το 2018, τα ποσοστά αυτά έπεσαν στο 41,2% και το 2021 από 35,5%, ενώ τον Απρίλιο του 2022, το ποσοστό αυξήθηκε φτάνοντας στο 36,8%. Αυτά τα ποσοστά κατατάσσουν την Ελλάδα πρώτη στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσον αφορά την ανεργία των νέων, ενώ ακολουθεί και η Ισπανία με ποσοστό 28,9% και η Ιταλία με ποσοστό 23,8%.
Όταν, όμως, τα ποσοστά της ανεργίας είναι σε αυτά τα επίπεδα και, μάλιστα, για τόσα χρόνια, τότε και οι συνέπειες αυτής της κατάστασης θα είναι εξίσου σημαντικές. Αρχικά, η ανεργία είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο, το οποίο επηρεάζει τους ίδιους τους ανέργους άμεσα και έμμεσα. Άμεσα, γιατί αρχίζει να επηρεάζεται αρνητικά η ψυχολογία του ατόμου (άγχος για το μέλλον και την επιβίωσή τους, απόρριψη). Και έμμεσα, γιατί μειώνεται η παραγωγικότητά τους (με την πάροδο του χρόνου), ενώ επηρεάζεται και το κομμάτι της ανεξαρτητοποίησης. Καθώς όσο είναι άνεργοι μπορεί να μην έχουν κάποιο άλλο εισόδημα, για να μπορέσουν να επιβιώσουν και κυρίως να έχουν μία στέγη, θα πρέπει να μείνουν με τους γονείς τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα πολύ μεγάλο ποσοστό νέων ανέργων (ηλικίας 16-34 ετών), συνεχίζει να μένει με τους γονείς του.
Μία, όμως, εξίσου σημαντική επίπτωση είναι και το brain drain. Αν και αυτή ανήκει και στις κοινωνικές συνέπειες, θεωρώ ότι επηρεάζει άμεσα και το άτομο. Το brain drain είναι η μετανάστευση κυρίως νέων, άγαμων ανθρώπων, οι οποίοι διαθέτουν υψηλή μόρφωση και εξειδίκευση. Η μετανάστευση γίνεται συνήθως από τη χώρα καταγωγής τους προς μία άλλη χώρα, η οποία μπορεί να διαθέτει καλύτερο βιοτικό επίπεδο και απολαβές. Τα τελευταία 10-15 χρόνια, το brain drain στην Ελλάδα αυξάνεται όλο και περισσότερο, καθώς κάθε νέος που βγαίνει στην ελληνική αγορά εργασίας, έρχεται αντιμέτωπος είτε με την απόρριψη είτε με έναν πενιχρό μισθό. Οπότε, εφόσον υποτιμάται η αξία τους στη χώρα καταγωγής τους, αναγκάζονται να μεταναστεύσουν σε χώρες, όπου θα μπορούν να έχουν καλύτερες απολαβές και ασφάλεια για το μέλλον.
Καταληκτικά, η ανεργία αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα σε μία χώρα. Ειδικά στην Ελλάδα, τουλάχιστον τα τελευταία 15 χρόνια, δεν φαίνεται να έχει υπάρξει κάποια θετική εξέλιξη. Αντίθετα, όσο περνούν τα χρόνια φαίνεται να μεγαλώνει το ποσοστό ανεργίας, ειδικά των νέων. Μπορεί κάποιες χρονιές αυτοί οι δείκτες να πέφτουν, όμως σε βάθος πενταετίας φαίνεται να μένουν πάνω κάτω οι ίδιοι. Για να αντιμετωπιστεί αυτό το ζήτημα, ανά τα χρόνια αρκετές κυβερνήσεις δεσμεύτηκαν τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Όμως, αυτές οι θέσεις είτε ήταν προσωρινές είτε είχαν χαμηλό μισθό. Για να είμαστε ειλικρινείς, ειδικά σήμερα όπου τα ενοίκια έχουν ακριβύνει, μαζί με το κόστος διαβίωσης, ένας εργαζόμενος μόνο με τον βασικό μισθό δεν μπορεί να τα βγάλει εύκολα πέρα. Συν του ότι ο κοινωνικός σχεδιασμός στην Ελλάδα που στοχεύει στην αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου είναι αρκετά ανεπαρκής, καθώς δεν αποτελεί μία από τις προτεραιότητες της παρούσας κυβέρνησης.
Συνεπώς, το brain drain φαντάζει μία επιλογή τουλάχιστον όσον αφορά τους νέους (ή και κάποιες φορές τους μεγαλύτερους). Κανένας, όμως, δε νομίζω να χαίρεται που θα εγκαταλείψει τη χώρα του. Είναι μια επιλογή, που δυστυχώς οι συνθήκες θα τον έχουν αναγκάσει να κάνει, έτσι ώστε να έχει ένα καλύτερο μέλλον. Κάτι που απ’ ό,τι φαίνεται δεν μπόρεσε να προσφέρει το κράτος στους νέους. Κι εδώ που τα λέμε, δε νομίζω να είναι και τόσο δύσκολο ή επιβλαβές για την αγορά, να προσφέρονται στους εργαζομένους απολαβές, οι οποίες να μπορούν να προσφέρουν στον ίδιο και την οικογένειά του αξιοπρεπείς συνθήκες ζωής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ανεργία στην Ελλάδα, greeceinfigures.com, διαθέσιμο εδώ
- Μνημόνια, έκρηξη χρέους και στο βάθος νέα ύφεση, efsyn.gr, διαθέσιμο εδώ
- Youth unemployment rate in the European Union as of April 2022, by country, statista.com, διαθέσιμο εδώ
- Total unemployment rate, ec.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Euro area unemployment at 6.6%, ec.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Youth unemployment rate by sex, ec.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
