Της Ελένης Μπαλγκουράνου,
Η δαιδαλώδης επιστήμη της χρηματοοικονομικής διοίκησης διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο για την επίτευξη των χρηματοοικονομικών στόχων μίας επιχείρησης. Για την επίτευξη των στόχων αυτών, ένας παράγοντας βαρυσήμαντης σημασίας αποτελεί ο ορθός χρηματοοικονομικός σχεδιασμός, αλλά και ο χρηματοοικονομικός έλεγχος. Οι αρμοδιότητες των στελεχών της χρηματοοικονομικής διοίκησης άπτονται ενός ευρέως φάσματος, καθώς είναι υπεύθυνοι για τον έλεγχο της επιχείρησης εν συνόλω και των επενδύσεων της εταιρείας.
Ο ρους του οικονομικού γίγνεσθαι μεταβάλλεται ραγδαία τα τελευταία χρόνια, με αποτέλεσμα οι εταιρείες να προσδοκούν ολοένα και περισσότερο τη μεγιστοποίηση του πλούτου των μετοχών. Το γεγονός αυτό εγείρει προβληματισμούς σχετικά με τη συμπεριφορά των αρμόδιων οργάνων. Το ερώτημα που τίθεται είναι: «Ελλοχεύει το προσωπικό συμφέρον;». Το φλέγον αυτό ερώτημα έχει αναμοχλεύσει κατά καιρούς ερωτήματα στην επιστημονική κοινότητα, ωστόσο μία εξήγηση δύναται να δοθεί μέσω της θεωρίας της αντιπροσώπευσης. Καθίσταται σαφές ότι εξετάζονται ενδελεχώς οι κοινές σχέσεις μεταξύ του εντολέα και του εντολοδόχου ή αντιπροσώπου. Με λίγα λόγια, διερευνάται η σχέση της μεγιστοποίησης του πλούτου της επιχείρησης και της μεγιστοποίησης του προσωπικού πλούτου αντίστοιχα. Στις περιπτώσεις αυτές είναι υπαρκτός ο ηθικός κίνδυνος, ο οποίος μπορεί να περιοριστεί με τις μικρές αυξήσεις στους μισθούς, με μορφή bonus, παρέχοντας οικονομικά κίνητρα στους εκπροσώπους.
Ωστόσο, το βασικό ζητούμενο παραμένει, εφόσον πρωταρχικό μέλημα της εταιρείας είναι η μεγιστοποίηση της αξίας της, και συνεπώς των μετοχών της, τι αντίκρισμα έχει στην κοινωνική ευημερία; Εν γένει, η μεγιστοποίηση της αξίας των μετοχών φέρει σημαντικά οφέλη στο κοινωνικό σύνολο. Αρχικά, ολοένα και περισσότερα άτομα εντάσσονται άμεσα ή έμμεσα στην αγορά των μετοχών, λόγου χάριν μέσω των συνταξιοδοτικών ταμείων, βελτιώνοντας εμφανώς το επίπεδο της ζωής τους. Στη συνέχεια, οφείλουμε να εξετάσουμε το ζήτημα υπό το πρίσμα των συνθηκών της αγοράς.
Ακρογωνιαίος λίθος του εγχειρήματος, της μεγιστοποίησης της αξίας των μετοχών, αποτελεί ο βαθμός αποτελεσματικότητας των επιχειρήσεων, όταν δηλαδή οι υπηρεσίες και τα προϊόντα είναι ικανοποιητικής ποιότητας, ενώ, παράλληλα, παράγονται με το χαμηλότερο δυνατό κόστος. Ακόμα, η εισαγωγή νέων τεχνολογιών και η επαρκής εξυπηρέτηση των καταναλωτών αποτελούν καταλυτικό παράγοντα της μεγιστοποίησης της αξίας των μετοχών, καθώς οι ανάγκες τους αντιμετωπίζονται σε αποτελεσματικό βαθμό. Όμως, οι περισσότερες αγορές δεν χαρακτηρίζονται από ανταγωνιστικότητα. Στην περίπτωση αυτήν, το συμφέρον του καταναλωτή θα ήταν καλό να θεωρηθεί ως προστατευόμενο αγαθό και να ενταχθεί σε κάποιο κανονιστικό πλαίσιο μεγάλης ισχύος, το οποίο θα έχει τη μορφή ενός δικτύου ασφαλείας. Το μείζον πρόβλημα που λαμβάνει χώρα στην κοινωνία αφορά τα υπέρμετρα κέρδη, τα οποία εμφανίζονται σε μονοπωλιακές συνθήκες. Ως φυσικό απότοκο αυτής της μονοπωλιακής συμπεριφοράς των επιχειρήσεων αποτελεί η ρύθμιση της αγοραίας τιμής από μία επιχείρηση ή ακόμα και των ανταγωνιστών της, αλλά και η διατήρησή της σκόπιμα σε υψηλά επίπεδα.
Συνεπώς, γίνεται αντιληπτό ότι όταν ενυπάρχουν τέτοιου είδους συνθήκες στην οικονομία, τότε εκλείπει ο παράγοντας της ανταγωνιστικότητας, ενώ, παράλληλα, τα οικονομικά κίνητρα για ανάπτυξη καπηλεύονται. Παρά το γεγονός ότι, η συμπεριφορά αυτή είναι αμφισβητήσιμη και η θεωρία από την πράξη απέχει αρκετά, οι κυβερνήσεις διαφόρων κρατών δεν είναι σε θέση να θεσπίσουν αντιμονοπωλιακούς νόμους για την εξασθένιση του φαινομένου, διότι οι επιχειρήσεις αυτές εδραιώνονται με ταχείς ρυθμούς, επηρεάζουν και συνθέτουν το οικονομικό γίγνεσθαι, καθορίζοντας τους νόμους της αγοράς.
Στον αντίποδα, σε μία τέλεια ανταγωνιστική οικονομία, οι συνθήκες θα ήταν διαφορετικές. Ο καθορισμός των τιμών αποτελεί προϊόν του ανταγωνισμού και των αποφάσεων των καταναλωτών. Σύμφωνα με την αποτελεσματικότητα κατά Pareto, οι επιχειρήσεις καθορίζουν την ποσότητα παραγόμενου προϊόντος προσπαθώντας να περιορίσουν τα κόστη. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της εξίσωσης τιμής και οριακού κόστους, ώστε το οριακό κόστος και το οριακό έσοδο να ισούνται. Περιορίζοντας, λοιπόν, τα κόστη και ταυτόχρονα, εισάγοντας νέα προϊόντα, δημιουργούνται υπερκέρδη, τα οποία προσελκύουν νέους παίκτες στην αγορά. Αυξάνεται ο ανταγωνισμός και μακροπρόθεσμα υπάρχει η δυνατότητα να μειωθούν σημαντικά οι τιμές των αγαθών, με συνέπεια να ωφελείται ο καταναλωτής.
Η τρίτη συνιστώσα, σύμφωνα με την οποία η μεγιστοποίηση της αξίας των μετοχών έχει θετικό αντίκρισμα στην κοινωνική ευημερία, είναι οι συνεχείς θέσεις εργασίας. Συγκεκριμένα, οι μισθοί των υπαλλήλων αποτελούν ουσιαστικά το εφαλτήριο για την κάλυψη των βασικών δαπανών διαβίωσης, δημιουργώντας μία αλυσιδωτή αντίδραση, το φαινόμενο του πολλαπλασιαστή, κατά το οποίο ενισχύεται η ζήτηση μεταξύ των επιχειρήσεων. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι έχουν παρατηρηθεί ορισμένες τακτικές των εταιρειών σχετικά με τη βραχυπρόθεσμη μείωση των μισθών τους, με σκοπό την αύξηση των κερδών τους. Η κινητήριος δύναμη του κέρδους ασκεί μεγάλη πίεση τόσο στους εργαζομένους, όσο και στις εταιρείες. Πράγματι, ο συνδυασμός του με την αποτελεσματική κατανομή των πόρων είναι ικανός να αποτελέσει τροχοπέδη σε ορισμένες κοινωνικές ομάδες ή ταυτόχρονα, να συμβάλει θετικά στη μεγιστοποίηση του κοινωνικού πλούτου.
Συνεπώς, η μεγιστοποίηση της αξίας των μετοχών και η κοινωνική ευημερία τείνουν να συμβαδίζουν υπό όρους. Φυσικά, στη σημερινή κοινωνία, η οποία βάλλεται πανταχόθεν από καταχρηστικές πρακτικές μεγιστοποίησης του πλούτου, είναι δύσκολο να βρεθεί η χρυσή τομή. Για τον λόγο αυτόν, κρίσιμο εργαλείο για την εκτενέστερη διερεύνηση του ζητήματος είναι η εξέταση των ενεργειών για τη μεγιστοποίηση της αξίας των μετοχών. Ο ρόλος των οικονομικών διευθυντών καλούνται να διαχειριστούν την ποσότητα των χρηματοροών, αλλά και να είναι ενήμεροι για την επικινδυνότητά τους. Ειδικότερα, γίνεται λόγος για τις ελεύθερες χρηματοροές, διαθέσιμες σε όλους τους επενδυτές, συμπεριλαμβανομένων και των μετοχών. Οι αποφάσεις τους άπτονται, λοιπόν, του τρόπου χρηματοδότησης της επιχείρησης και δη, της διαχείρισης των τρεχόντων κερδών, της έντονης επιρροής των επιτοκίων και της γενικής στάσης των επενδυτών στις μετοχικές αγορές. Οι επενδυτές βασίζονται στις αποδόσεις, διαφορετικά το μέσο σταθμικό κόστος κεφαλαίου.
Εν κατακλείδι, αξίζει να αναφερθεί ότι κύριο μέλημα μίας εταιρείας είναι να θέτει σαφείς μακροπρόθεσμους στόχους, με την εξάντληση όλων των μέσων που διαθέτει, όπως τα εξωτερικά κεφάλαια από τις χρηματαγορές. Από την άλλη μεριά, οι χρηματαγορές αποτελούν σημαντικό εργαλείο για τους οικονομικούς διευθυντές, διότι καθορίζουν την πραγματική τιμή της μετοχής μίας εταιρείας και διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στο επιχειρείν εν γένει.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Χρηματοοικονομική Δίοικηση, Eugene F. Brigham, Michael C. Ehrhardt, Roland Fox, επιμέλεια Χρήστος Α. Γκρος, Απόστολος Α. Δασίλας, Νικόλαος Β. Τσαγκαρίδης, εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης, 2016
- Οικονομική του Δημοσίου Τομέα, Joseph E. Stiglitz, Jay K. Rosengard, επιμέλεια Νικόλαος Καραβίτης, Αντώνης Αδάμ, 2η έκδοση, εκδόσεις Κριτική, 2019
