Του Νέστορα Παπακωνσταντίνου,
Κοινωνικό κράτος ή αλλιώς κράτος πρόνοιας.
Ας μην εθελοτυφλούμε, η κοινωνία είναι ένα φαινόμενο που εμφανίζει εγγενείς ανισότητες. Από τα αρχαϊκά χρόνια, μέχρι σήμερα στη νεωτερική-μεταβιομηχανική εποχή, η κοινωνία παραμένει άνιση.
Το κοινωνικό κράτος, το οποίο υιοθετήθηκε πρώτη φορά μετά το πέρας του B΄ παγκοσμίου πολέμου από τις χώρες της δυτικής και βόρειας Ευρώπης, στο πλαίσιο της κεϋνσιανής Δημοκρατίας, ως εναλλακτική του καπιταλιστικού τρόπου ανάπτυξης, έδωσε απάντηση στην άνιση κατανομή πλούτου. Διαμόρφωσε υπηρεσίες, όπως η δωρεάν δημόσια εκπαίδευση, η δωρεάν δημόσια υγεία και μερίμνησε για την κοινωνική ασφάλιση. Επετεύχθη αυτό, μέσω της αύξησης των φορολογικών συντελεστών στην αστική τάξη κυρίως, στους κατόχους δηλαδή των μέσων παραγωγής πλούτου, ώστε να αναδιανέμει τον κοινωνικό πλούτο στους πολίτες, με στόχο τη μείωση των ταξικών διαφορών.
Σήμερα όμως, στη δημόσια σφαίρα διαλόγου, όταν γίνεται λόγος για το κοινωνικό κράτος αναφερόμαστε σε κρατικές παροχές και επιδόματα. Απουσιάζει όμως, ένα βασικό εργαλείο για την επίτευξη του κράτους πρόνοιας. Η ανταποδοτική πρόνοια, το επονομαζόμενο «workfare», δηλαδή η ανταπόδοση των επιδομάτων από τους ανθρώπους που τα λαμβάνουν στο κράτος, μέσω της εργασίας. Οι κρατικές παροχές που δίνονται ωστόσο, στους οικονομικά ασθενέστερους και στους άνεργους, πρέπει να ξεπληρώνονται στο κράτος με την εργασία. Με τον τρόπο αυτό, το κράτος πρόνοιας παίρνει συγχρόνως τη μορφή του κράτους δικαίου. Αποφεύγονται οι κοινωνικοί κλυδωνισμοί και διατρανώνονται η κοινωνική συνοχή και ειρήνη, απαραίτητα συστατικά για την ανάπτυξη της οικονομίας των καινοτομιών και της γνώσης.
Η κοινωνία των πολιτών, η οποία πάντα προϋπήρχε του κράτους πρόνοιας και κάθε φορολογούμενος πολίτης απολαμβάνει το αίσθημα της ευημερίας, όταν διαθέτει σύγχρονο ασφαλιστικό σύστημα, σύγχρονες εγκαταστάσεις για τη δημόσια υγεία και καινοτόμο εκπαιδευτικό σύστημα, ενώ ταυτόχρονα οι κοινωνικές ανισότητες εξαλείφονται από τον κοινωνικό ιστό.
Στόχος λοιπόν, της κυβέρνησης δεν θα πρέπει να είναι ένα κράτος-τροφός που δημιουργεί νοοτροπία εξάρτησης στους πολίτες και περιορίζει τις ελεύθερες επιλογές. Η αναθεώρηση σε βασικές αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης και η τροποποίηση των κυβερνητικών πολιτικών σε ό,τι αφορά το κράτος πρόνοιας είναι πρόδηλη ανάγκη.
Το κράτος δικαίου σε συνάρτηση με το κοινωνικό κράτος και τις προνοιακές πολιτικές, είναι ικανά να αποκαταστήσουν τις αδικίες στην κοινωνία, να αποδομήσουν τις ντετερμινιστικές ιδεοληψίες περί μόνιμης ανθρώπινης ιδιοτέλειας, καθώς όσο θα ισοσκελίζονται οι οικονομικές διαφορές ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις, το κλίμα της κρίσης και της ύφεσης θα υποκαθίσταται από το κλίμα της ομόνοιας, της σύμπνοιας και της κοινωνικής αλληλεγγύης, τόσο πιο ελκυστικό θα γίνεται το οικονομικό περιβάλλον για επενδύσεις. Τα κοινωνικά υπερπλεονάσματα λοιπόν, θα πρέπει να διανέμονται και να κατανέμονται ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε πολίτη, μέσα από το πρίσμα του ανθρωπισμού.
