Του Γιάννη Καβουρίνου,
Σε αυτό το άρθρο, θα παρουσιαστεί ένα αμφιλεγόμενο θέμα, που κατά τη δικιά μου κρίση θα έπρεπε να είχε μπει στο τραπέζι των συζητήσεων νωρίτερα. Η ανάγκη, όμως, των κορεσμένων ενεργειακών πόρων το καθιστά ως ένα από τα πιο καυτά θέματα της σημερινής επικαιρότητας. Μιλάω φυσικά για την πυρηνική ενέργεια, μια έννοια ευχή και κατάρα ταυτοχρόνως. Εξαρτάται, βέβαια, από τον τρόπο αξιοποίησης της. Με ορθή χρήση μπορεί να λειτουργήσει ως μεταβατικό στάδιο για μια κοινωνία βασιζόμενη αποκλειστικά σε ανανεώσιμες μορφές ενέργειας και αυτό είναι κάτι που θα εξηγήσω στη συνέχεια. Αν υπάρχουν πεποιθήσεις πως αυτή η ιδέα είναι νωρίς ακόμα να υιοθετηθεί, ας επισημάνω πως σε ευρωπαϊκό επίπεδο το 26% της παραχθείσας ενέργειας προέρχεται από πυρηνικούς αντιδραστήρες. Σε παγκόσμια κλίμακα, η διαδικασία αυτή αποτελεί τη δεύτερη πιο δημοφιλή οικολογική μορφή δημιουργίας ηλεκτρικής ενέργειας.
Σε μια ουτοπική κοινωνία, το ιδανικότερο σενάριο θα ήταν η ολική ενεργειακή τροφοδοσία από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (Α.Π.Ε.). Ωστόσο, η ενέργεια που παράγεται μέσω αυτής της διαδικασίας αποτελεί μικρό ποσοστό της συνολικής παραχθείσας ενέργειας. Επιπλέον, για να οδηγηθούμε σε αυτό το σημείο ο υπάρχων τεχνολογικός εξοπλισμός χρίζει σημαντικά περιθώρια βελτίωσης. Για τους λόγους αυτούς, η ελαχιστοποίηση των εκπομπών ρύπων στο άμεσο μέλλον φαντάζει πιο εφικτό πλάνο με τη συμβολή της πυρηνικής ενέργειας.
Κύριο γνώρισμα της πυρηνικής ενέργειας είναι πως αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες πηγές καθαρής ενέργειας με μηδενικό αποτύπωμα άνθρακα. Αποτελεί καλύτερη επιλογή για την παραγωγή ηλεκτρισμού, συγκριτικά με μη-ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (π.χ. φυσικό αέριο, πετρέλαιο, άνθρακας, λιγνίτης, κ.α.). Το ζήτημα, όμως, που τίθεται είναι: από οικονομικής πλευράς, τέτοιου είδους επένδυση είναι συμφέρουσα στη σύγχρονη εποχή;
Αύξηση του επενδυτικού ενδιαφέροντος
Η διέγερση του επενδυτικού ενδιαφέροντος οφείλεται στην αναβάθμιση του πυρηνικού εξοπλισμού και στο νέο νομοθετικό πλαίσιο που εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες του 20ού αιώνα δεν έχουν καμία σχέση με αυτούς του σήμερα. Είναι μικρότεροι, έχουν φθηνότερο κατασκευαστικό κόστος και η περίοδος εγκατάστασης έχει ελαχιστοποιηθεί αισθητά. Αυτά αποτελούν μια θετική έκβαση, αν συνυπολογίσει κανείς πως πάνω από το 70% του κόστους παραγωγής οφείλεται στο κόστος εγκατάστασης του πυρηνικού σταθμού. Με τα παλαιότερα στοιχεία, η μέση ζωή ενός πυρηνικού αντιδραστήρα κυμαίνονταν στα 60 χρόνια. Η περίοδος που ήθελε ο επενδυτής να πάρει πίσω το επενδυμένο του κεφάλαιο έφτανε τα 20 χρόνια. Συνεπώς, τέτοιου είδους επενδύσεις χαρακτηρίζονταν από αργή (χρονικά) αποδοτικότητα και υψηλό ρίσκο σε μια διαρκώς μεταβαλλόμενη αγορά. Πλέον, τα δεδομένα αυτά έχουν αλλάξει.
Όσον αφορά το νομοθετικό πλαίσιο, από τις 2 Φεβρουαρίου 2022 για πρώτη φορά η πυρηνική ενέργεια συγκαταλέγεται μαζί με άλλες ενεργειακές πηγές, οι οποίες τηρούν τις προϋποθέσεις χρηματοδότησης ως «βιώσιμες λύσεις». Αυτό συνεπάγεται φθηνότερο κόστος δανεισμού. Έτσι, η συγκέντρωση επενδυτικών κεφαλαίων είναι ευκολότερη. Επίσης, το κατασκευαστικό κόστος των αντιδραστήρων πέφτει, που είναι και το βασικό χρηματοδοτικό ζήτημα μιας επένδυσης της μορφής αυτής.
Οικονομική μεγέθυνση
Οι δραστηριότητες στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας το 2021 στις Η.Π.Α. υποστήριζαν κοντά στο μισό εκατομμύριο θέσεις εργασίας. Πυρηνικά εργοστάσια έχουν εγκαινιαστεί σε 28 αμερικανικές πολιτείες, από τα οποία το καθένα ξεχωριστά απασχολεί 700 εργάτες με μισθούς μεγαλύτερους κατά 30% του μέσου όρου. Παράλληλα, το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (Α.Ε.Π.) ενισχύεται κατά $60 δις τον χρόνο, ενώ δισεκατομμύρια ευρώ μπαίνουν στα ταμεία των τοπικών κυβερνήσεων, μέσω φορολογικών εσόδων.
Στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού ωκεανού, σύμφωνα με μελέτες του 2019 η πυρηνική βιομηχανία δημιούργησε 1,1 δισεκατομμύρια θέσεις εργασίας. Ταυτόχρονα, αύξησε το ευρωπαϊκό Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν κατά €507 δις, το εμπορικό πλεόνασμα στα €18,1 δις, τα κρατικά έσοδα κατά €124 δις και το εισόδημα των νοικοκυριών στα €383 δις.
Όσο περνάει ο καιρός η πυρηνική ενέργεια γεννά μεγαλύτερη ζήτηση για δύο λόγους. Ο πρώτος αφορά την κατακόρυφη αύξηση του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, σε συνδυασμό με τις περιορισμένες δυνατότητες των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ο δεύτερος έχει να κάνει με τη συμφωνία του Παρισιού, η οποία στοχεύει έως το 2050 τη σημαντική μείωση έως και εξαφάνιση του αποτυπώματος άνθρακα από τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για τους λόγους αυτούς, η πυρηνική ενέργεια τα επόμενα χρόνια θα λάβει καθοριστικό ρόλο στο ενεργειακό μείγμα που θα παράγεται.
Χαμηλό κόστος καυσίμων
Κύριο καύσιμο της πυρηνικής δραστηριότητας αποτελεί το ουράνιο, του οποίου η λειτουργία είναι περιορισμένη. Χρησιμεύει και στην κατασκευή ιατρικού εξοπλισμού, αλλά κατά κύριο λόγο ως πυρηνικό καύσιμο. Η τιμή του είναι χαμηλή και αυτό οφείλεται στο πάγωμα της βιομηχανίας την προηγούμενη δεκαετία εξαιτίας της έκρηξης στην Fukushima το 2011. Τα τελευταία δύο χρόνια, λόγω του ενεργειακού αδιεξόδου, ο κλάδος προσπαθεί ξανά να ορθοποδήσει και η τιμή του ουράνιου παρουσιάζει την πρώτη αυξητική τάση μετά από καιρό. Ένας βασικός λόγος ανόδου της τιμής του ουρανίου, αποτέλεσε και η πολιτικο-οικονομική αστάθεια του Καζακστάν (Ιανουάριος 2022), βασικού εξαγωγέα παγκοσμίως. Από πολλούς θεωρείται ότι προκλήθηκε έμμεσα από τον πρόεδρο Putin -καθώς το Καζακστάν είναι πορτεκτοράτο της Ρωσίας- για να επηρεάσει (ελάχιστα) τη τιμή του ρεύματος σε δυτικές χώρες όπως η Γαλλία, που μεγάλο ποσοστό της ηλεκτρικής τους ενέργειας προέρχεται από τα πυρηνικά εργοστάσια.
Έχει παρατηρηθεί πως σε σχέση με παρόμοια αγαθά έχει μικρότερη διακύμανση τιμής στις μεταβολές της αγοράς. Επιπρόσθετα, το κόστος του αποτελεί μονοψήφιο ποσοστό του συνολικού κόστους παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό σημαίνει, ότι σε μεγάλες μεταβολές της τιμής του, η τιμή της παραχθείσας ηλεκτρικής ενέργειας θα επηρεαστεί ελάχιστα. Συνεπώς, ακόμη και σε περιόδους απορυθμισμένων αγορών οι πυρηνικοί αντιδραστήρες φαίνεται να είναι μια ασφαλής και φθηνή λύση παραγωγής ενέργειας.
Αν τα μέχρι τώρα επιχειρήματα μου δεν φαίνονται αρκετά πειστικά επιτρέψτε μου να αναφερθώ σε ένα αξιοσημείωτο γεγονός της υπόθεσης αυτής.
Το παράδειγμα της Ιαπωνίας
Αν μπορούμε να βγάλουμε ένα συμπέρασμα από την ενεργειακή κρίση, αυτό είναι πως η εγχώρια παραγωγή ενέργειας είναι γεωπολιτικά ασφαλέστερος τρόπος από την εισαγωγή καυσίμων. Αυτά ήταν και τα λόγια του Akihiko Kato, υπεύθυνου κατασκευής πυρηνικών αντιδραστήρων, εκ των κορυφαίων στη χώρα του. Με μόλις 9% εισαγωγές ρωσικού L.N.G. η Ιαπωνία καλείται να βρει τρόπο να απεξαρτηθεί, προκειμένου να μείνει αλώβητη από την ακρίβεια των τιμών. Για τον λόγο αυτό, υπάρχει κινητικότητα στην επαναλειτουργία των πυρηνικών αντιδραστήρων. Άλλωστε, το μεγαλύτερο ποσοστό προμηθειών ουρανίου προέρχεται από τη δυτική Ευρώπη και αγγίζει το 55%. Με αυτόν τον τρόπο, αποφεύγονται οι μελλοντικές εμπορικές συναλλαγές με τη Ρωσία, που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν οικονομική αστάθεια στην Ιαπωνία.
Πριν από το δυσάρεστο συμβάν στην Fukushima, λειτουργούσαν 54 πυρηνικοί αντιδραστήρες. Έπειτα, μόνο 4 βρισκόντουσαν σε λειτουργία και άλλοι 10 έχουν πάρει έγκριση να ανοίξουν ξανά. Συνεπώς, αν η χώρα με την πιο πρόσφατη πυρηνική καταστροφή στην παγκόσμια ιστορία έχει προθέσεις να τρέξει ξανά την βιομηχανία αυτή, τότε τι δικαιολογία έχουν τα άλλα κράτη;
Πρώτο συμπέρασμα των προαναφερθέντων είναι πως η πυρηνική ενέργεια αποτελεί ένα ισχυρό και οικολογικό μέσο για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης και την μετάβαση της κοινωνίας μας σε μία πιο πράσινη και φιλική προς το περιβάλλον. Δεύτερο συμπέρασμα είναι πως όσο μια χώρα είναι ενεργειακά ανεξάρτητη, άλλο τόσο ανεπηρέαστη μένει από τις γεωπολιτικές εξελίξεις.
Τρανταχτό παράδειγμα ευρωπαϊκής χώρας είναι η Γαλλία, που παράγει περίπου το 70% της ηλεκτρικής ενέργειας από τα πυρηνικά της εργοστάσια. Μέχρι και τον μήνα Ιούλιο έχει τον χαμηλότερο πληθωρισμό στην Γηραιά Ήπειρο. Ενώ, ο μέσος πληθωρισμός στην Ευρώπη κυμαίνεται κοντά στο 9%, στη Γαλλία ο προηγούμενος μήνας ήταν ο πρώτος που άγγιξε το 6%, καθώς έστω και ετεροχρονισμένα, επηρεάζεται από τη συνολική άνοδο στις τιμές των εμπορικών της αντισυμβαλλόμενων. Μαθαίνουμε από τα γεγονότα του παρελθόντος και δρούμε ανάλογα, με σκοπό να μην επαναληφθούν ξανά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Γιατί η πυρηνική ενέργεια αποτελεί αξιόπιστη ενεργειακή λύση, liberal.gr, διαθέσιμο εδώ
- Viewpoint: The climate and economic benefits of nuclear power, world-nuclear-news.org, διαθέσιμο εδώ
- Advantages and Challenges of Nuclear Energy, energy.gov, διαθέσιμο εδώ
- Uranium: what the explosion in prices means for the nuclear industry, theconversesion.com, διαθέσιμο εδώ
- Nuclear energy economics in a sustainable development perspective, E. Bertel, R. Morrison, NEA News 2001 – No. 19.1
- Nuclear power can help fill the gaps in a tricky energy transition, ft.com, διαθέσιμο εδώ
- Ukraine war is ‘best opportunity’ for nuclear comeback since Fukushima, industry says, ft.com, διαθέσιμο εδώ
