Της Πωλίνας Παλλιεράκη,
Το χιούμορ ορίζεται και εκφράζεται με ποικίλους τρόπους και κατέχει τις ρίζες του βαθιά στο πολιτιστικό και γλωσσικό πλαίσιο. Μάλιστα, το χιούμορ μπορεί να αποβεί τελέσφορο στην οικοδόμηση στέρεων σχέσεων, στην ενεργοποίηση της μνήμης και στη δημιουργία ευθυγράμμισης με το κοινό.
Είναι γνωστό, ωστόσο, πως πολλές φορές, η αίσθηση του χιούμορ κάποιου δεν γίνεται αντιληπτή ή αποδεκτή από κάποιους ανθρώπους. Όταν τα άτομα δεν κρίνουν διασκεδαστικές τις προσπάθειες άλλων να είναι χιουμοριστικοί ή όταν προσβάλλονται από τα «λανθασμένα» αστεία τους, η διατήρηση μίας καλής σχέσης εκλείπει. Η κοινή χρήση του χιούμορ αντικατοπτρίζει την ομοιότητα, που η τελευταία σηματοδοτεί την εγγύτητα. Αντιστρόφως, η έλλειψη της κοινής αίσθησης του χιούμορ συνεπάγεται την αγεφύρωτη κοινωνική και προσωπική απόσταση. Είναι σαφές άλλωστε πως όταν οι άνθρωποι δεν διαθέτουν κοινούς άξονες χιούμορ, συχνά αποφεύγουν ο ένας τον άλλον. Από την άλλη, το γέλιο μάς δίνει την αίσθηση ότι είμαστε αποδεκτοί και αποτελούμε ένα μέλος μίας ομάδας.
Όπως αντιλαμβανόμαστε, το γέλιο διαδραματίζει έναν σημαντικό ρόλο στις διαπροσωπικές μας σχέσεις και σηματοδοτεί μία επιτυχημένη αλληλεπίδραση. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, μάλιστα, που πολλοί άνθρωποι εκκινούν την αλληλεπίδρασή τους με το να γελάσουν, δείχνοντας έτσι ένα ευχάριστο πρόσωπο και μία καλή διάθεση. Το γέλιο άλλωστε, όπως και άλλες θετικές απαντήσεις, εκλαμβάνεται εν συνεχεία ως ένα σημάδι αποδοχής και επιτυχίας.
Κεντρικά συστατικά του χιούμορ
Ένα ιδιάζον χαρακτηριστικό του χιούμορ θεωρείται η ασυμφωνία, μιας και το χιούμορ βασίζεται κυρίως στην αντιπαράθεση κάποιων αντικρουόμενων στοιχείων. Υφίστανται ποικίλες εκδοχές της «θεωρίας ασυμφωνίας», οι οποίες καθορίζουν το πώς τα αταίριαστα στοιχεία θα συνδυάζονται μεταξύ τους έτσι ώστε να επιτευχθεί ένα άρτιο αποτέλεσμα. Προφανώς, δεν είναι όλες οι ασυμφωνίες αστείες. Ωστόσο, βάσει των ερευνητών, προκειμένου να έχουμε ένα χιουμοριστικό αποτέλεσμα είναι σημαντικό να διαμορφωθεί μία αρμόζουσα συσχέτιση μεταξύ παράταιρων συστατικών μονάδων.
Συν τοις άλλοις, το χιούμορ πολλές φορές συνεπάγεται και την έλλειψη σοβαρότητας, πράγμα που σημαίνει ότι το χιούμορ απέχει παρασάγγας από τις σοβαρές μορφές επικοινωνίας. Επί παραδείγματι, οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να αναφερθούν σε αναληθή γεγονότα στο πλαίσιο ενός αστείου και αυτό δεν φαντάζει ως ψέμα. Παράλληλα, τα άτομα μπορούν να μιλήσουν με τρόπο αγενή, προσβλητικό ή ακόμη και χυδαίο, που σε λογικά πλαίσια και σε σοβαρές αλληλεπιδράσεις, κάτι τέτοιο θα θεωρείτο κατακριτέο.
Η ευχαρίστηση, επιπλέον, θεωρείται ένα από τα βασικότερα συστατικά στοιχεία του χιούμορ. Αυτή η ευχάριστη χροιά του χιούμορ είναι εμφανής στις σχέσεις μεταξύ χιούμορ, γέλιου και χαμόγελου: συναισθηματικές δηλαδή εκφράσεις που σχετίζονται άμεσα με την ευχαρίστηση και την κοινωνικότητα, μιάς και αυτά, στοχεύουν στη μείωση της κοινωνικής απόστασης. Το γέλιο θεωρείται η πιο επιθυμητή απάντηση στο χιούμορ, ωστόσο δεν είναι η μόνη δυνατή. Παρόλα αυτά, οι περισσότερες επιτυχημένες χιουμοριστικές ανταλλαγές στηρίζονται σε μία αίσθηση ευθυμίας, αλλά και ορισμένες φορές «εξευτελισμού».
Συνεχίζοντας, πόσες φορές έχουμε παρατηρήσει χιουμοριστικές συζητήσεις που αγγίζουν ευαίσθητα θέματα ή ταμπού τη σήμερον ημέρα; Παγκοσμίως, τα κυριότερα χιουμοριστικά θέματα βασίζονται σε ζητήματα όπως θάνατος και ασθένεια, το σεξ και το φύλο, ισχυρά άτομα και θεσμούς και μία ποικιλία από ανάρμοστες συνήθειες και τρόπους συμπεριφοράς. Η χιουμοριστική παράβαση πρέπει να έχει έναν σωστό δοσομετρητή: όταν δηλαδή ξεπερνά τα όρια, η χιουμοριστική δυναμική παύει να υφίσταται, ενώ το αστείο φαντάζει άτοπο και αυθόρμητο.
Το τελευταίο και πιο αμφιλεγόμενο χαρακτηριστικό του χιούμορ είναι το γεγονός ότι συνδέεται με την επιθετικότητα, την εχθρότητα και την υποβάθμιση. Το χιούμορ από παλαιότερα θεωρείτο ως έκφραση ανωτερότητας, μιας και πολλά από τα «αστεία» θα γίνονταν εις βάρος κάποιου ατόμου, συνόλου κ.α. Ωστόσο, καθίσταται σαφές ότι το χιούμορ δεν λαμβάνει υπόψη του τα πράγματα στα σοβαρά, γεγονός που πολλές φορές μπορεί να φέρει στο φως τις έννοιες της γελοιοποίησης ή της επιθετικότητας. Από την άλλη, εξαιτίας της άμεσης διασύνδεσης του χιούμορ με την κοινωνική ένταξη των ατόμων σε ένα περιβάλλον, η απόρριψη ενός αστείου από πλευράς μας είναι πολύ πιθανόν να σημάνει τον αποκλεισμό μας από τον κοινωνικό περίγυρο. Τω όντι, λοιπόν, το χιούμορ είναι ικανό να λαβώσει και να φθείρει τους ανθρώπους.
Εν κατακλείδι, το αποκρυστάλλωμα των αναφερθέντων είναι το γεγονός ότι το χιούμορ μπορεί να είναι αναγκαίο στη ζωή μας, μιας και ενώνει τους ανθρώπους και τους δημιουργεί αισθήματα ευχαρίστησης, ωστόσο πρέπει να εμφανίζει όρια και να υπάρχει μέτρο. Τα άτομα, μάλιστα, που ισχυρίζονται πως κάνουν χιούμορ με απώτερο σκοπό να υποβαθμίσουν έναν άνθρωπο ή μία κοινωνική ομάδα, πρέπει να επανεξετάσουν εάν όντως αποπειρώνται να κάνουν χιούμορ ή αν στην πραγματικότητα μεταχειρίζονται τον όρο αυτό για να επικαλύψουν την κακή τους θέληση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- When humor crosses borders, denizenmag.com, διαθέσιμο εδώ
