Του Πέτρου Κολυάρδου,
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) τον περασμένο μήνα εξέφρασε την έντονη ανησυχία του σχετικά με τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων, τονίζοντας πως πρόκειται για μία ασυνήθιστη κατάσταση επιδημίας, η οποία χρήζει έγκαιρης αντιμετώπισης. Πιο συγκεκριμένα, η Ευρώπη βρίσκεται στο επίκεντρο της μεγαλύτερης και γεωγραφικά πιο διαδεδομένης επιδημίας ευλογιάς των πιθήκων που έχει αναφερθεί ποτέ εκτός ενδημικών περιοχών στη δυτική και κεντρική Αφρική. Τα στατιστικά δεδομένα παρουσιάζουν μία απότομη άνοδο του αριθμού των κρουσμάτων της νόσου, διεγείροντας προβληματισμούς και ανησυχίες στην παγκόσμια ιατρική κοινότητα. Αρκετά από αυτά προέρχονται από άγνωστες πηγές, πράγμα που σημαίνει ότι ο υπεύθυνος ιός πιθανόν εξαπλώνεται κάτω από το «ραντάρ» των υγειονομικών αρχών. Ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής υπηρεσίας του ΠΟΥ τονίζει πως είναι οφθαλμοφανής η ευκαιρία που υπάρχει αυτή τη στιγμή τόσο για την περαιτέρω διερεύνηση της νόσου, όσο και για τον έλεγχο αυτής της ταχέως εξελισσόμενης κατάστασης.
Ας δούμε, όμως, τι είναι αυτή η νόσος
Η ευλογιά των πιθήκων είναι μια ζωο-νόσος που επιφέρει ανθρώπινες λοιμώξεις με τυχαίο τρόπο, που εμφανίζονται συνήθως σε δασικές περιοχές της Κεντρικής και Δυτικής Αφρικής. Προκαλείται από τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων που ανήκει στην οικογένεια των ορθοποξικών (DNA) ιών (Orthopoxvirus) και στην ίδια οικογένεια ιών με την ευλογιά. Ο ρυθμός εξάπλωσης της νόσου είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με το στέλεχος στο οποίο ευθύνεται η ασθένεια και σύμφωνα με τα νεότερα δεδομένα που παρουσιάζει ο ΠΟΥ και το αμερικανικό CDC (Centers for Disease Control and Prevention), το στέλεχος το οποίο επαναφέρει τη νόσο στο προσκήνιο της παγκόσμιας ιατρικής κοινότητας αναδεικνύεται ως έντονα μεταδοτικό.
Μεταδοτικότητα και εξάπλωση της νόσου
Η ευλογιά των πιθήκων εξαπλώνεται με διάφορους τρόπους. Ο ιός δύναται να μεταδοθεί από άτομο σε άτομο μέσω:
- Άμεσης επαφής με το μολυσματικό εξάνθημα ή τα σωματικά υγρά
- Αναπνευστικών εκκρίσεων κατά τη διάρκεια παρατεταμένης –πρόσωπο με πρόσωπο– επαφής ή κατά τη διάρκεια στενής σωματικής επαφής
- Αγγίζοντας αντικείμενα (όπως ρούχα ή λευκά είδη) που προηγουμένως άγγιξαν το μολυσματικό εξάνθημα ή τα σωματικά υγρά
- Οι γυναίκες κατά τη διάρκεια της κύησης μπορούν να μεταδώσουν τον ιό στο έμβρυό τους μέσω του πλακούντα (συγγενής ευλογιά των πιθήκων)
Είναι, επίσης, δυνατό για τους ανθρώπους να προσβληθούν από μολυσμένα ζώα, είτε με γρατσουνιές ή δαγκώματα από το μολυσμένο ζώο είτε από κατανάλωση κρέατος ή χρησιμοποιώντας προϊόντα από το εν λόγω ζώο που έχει προσβληθεί από ευλογιά των πιθήκων. Η ευλογιά των πιθήκων μπορεί να εξαπλωθεί από τη στιγμή που αρχίζουν τα συμπτώματα μέχρι να επουλωθεί πλήρως το εξάνθημα και να σχηματιστεί ένα φρέσκο στρώμα δέρματος. Η ασθένεια συνήθως διαρκεί 2-4 εβδομάδες, ενώ τα άτομα που δεν έχουν συμπτώματα της ευλογιάς των πιθήκων δεν μπορούν να μεταδώσουν τον ιό σε άλλους. Αυτήν τη στιγμή, σε ευρύτερο γνωστικό επίπεδο μετάδοσης της νόσου δεν είναι γνωστό εάν αυτή μπορεί να εξαπλωθεί μέσω του σπέρματος ή των κολπικών υγρών.
Συμπτωματολογία νόσου
Τα σοβαρά περιστατικά εμφανίζονται συχνότερα μεταξύ των παιδιών και σχετίζονται με την έκταση της έκθεσης στον ιό, την κατάσταση της υγείας του ασθενούς και τη φύση των επιπλοκών, καθώς είναι γνωστό πως η ασθένεια είναι ανησυχητική, ιδιαίτερα για τους οργανισμούς με μη ανεπτυγμένο ή αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα. Όπως προαναφέρθηκε, ο κύκλος της ασθένειας διαρκεί περίπου 2-4 εβδομάδες, ενώ η μόλυνση μπορεί να χωριστεί σε δύο στάδια:
- Το πρώτο στάδιο (διαρκεί 0-5 ημέρες) χαρακτηρίζεται από πυρετό, έντονο πονοκέφαλο, λεμφαδενοπάθεια (πρήξιμο των λεμφαδένων), πόνο στην πλάτη, μυαλγία (μυϊκοί πόνοι) και έντονη εξάντληση (έλλειψη ενέργειας)
- Στο δεύτερο στάδιο, το εξάνθημα του δέρματος συνήθως εμφανίζεται μέσα σε 1-3 ημέρες από την εμφάνιση πυρετού. Το εξάνθημα έχει την τάση να συσσωρεύεται περισσότερο στο πρόσωπο και τα άκρα. Προσβάλλει δε το πρόσωπο (στο 95% των περιπτώσεων) και τις παλάμες των χεριών και τα πέλματα των ποδιών (στο 75% των περιπτώσεων). Επίσης, επηρεάζονται οι στοματικοί βλεννογόνοι (στο 70% των περιπτώσεων), τα γεννητικά όργανα (30%), οι επιπεφυκότες (20%), καθώς και ο κερατοειδής.
Τα γενικότερα συμπτώματα που εντοπίζονται είναι:
- Πυρετός
- Πονοκέφαλος
- Μυϊκοί πόνοι και οσφυαλγία
- Διογκωμένοι λεμφαδένες
- Κρυάδα
- Εξάντληση
- Ένα εξάνθημα που μπορεί να μοιάζει με σπυράκια ή φουσκάλες, που εμφανίζονται στο πρόσωπο, στο εσωτερικό του στόματος και σε άλλα μέρη του σώματος, όπως τα χέρια, τα πόδια, το στήθος, τα γεννητικά όργανα ή τον πρωκτό. Το εξάνθημα αυτό περνά από διαφορετικά στάδια πριν επουλωθεί πλήρως.
Διάγνωση
Η κλινική διαφορική διάγνωση που πρέπει να ληφθεί υπόψη περιλαμβάνει άλλες ασθένειες εξανθήματος, όπως ανεμοβλογιά, ιλαρά, βακτηριακές λοιμώξεις του δέρματος, ψώρα, σύφιλη και αλλεργίες που σχετίζονται με φάρμακα. Η λεμφαδενοπάθεια, κατά το πρώιμο στάδιο της νόσου, μπορεί να αποτελεί μια κλινική εκδήλωση για τη διαφοροποίηση της ευλογιάς των πιθήκων από την ανεμοβλογιά και την ευλογιά. Η αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης (PCR) είναι η προτιμώμενη εργαστηριακή διαδικασία με βάση την ακρίβεια και την ευαισθησίας της. Για τον λόγο αυτό, καλύτερα διαγνωστικά δείγματα για τη νόσο είναι εκείνα προερχόμενα από δερματικές βλάβες – την οροφή ή το υγρό από κυστίδια, φλύκταινες και ξηρές κρούστες. Για να ερμηνευτούν τα πορίσματα των εξετάσεων, κρίνεται σκόπιμο να διατίθενται πληροφορίες για τον ασθενή συμπεριλαμβανομένων των εξής: α) ημερομηνία έναρξης πυρετού, β) ημερομηνία εκδήλωσης εξανθήματος, γ) ημερομηνία συλλογής δειγμάτων, δ) τρέχουσα κατάσταση του ατόμου (στάδιο εξανθήματος) και ε) ηλικία.
Θεραπευτική αντιμετώπιση
Η κλινική φροντίδα για την ευλογιά των πιθήκων θα πρέπει να βελτιστοποιηθεί πλήρως για την ανακούφιση των συμπτωμάτων, τη διαχείριση των επιπλοκών και την πρόληψη μακροχρόνιων συνεπειών. Οι δευτερογενείς βακτηριακές λοιμώξεις θα πρέπει να αντιμετωπίζονται όπως ενδείκνυται. Ένας αντιικός παράγοντας, γνωστός ως tecovirimat, που αναπτύχθηκε για την ευλογιά έλαβε άδεια από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (EMA) για την ευλογιά των πιθήκων το 2022 με βάση δεδομένα σε μελέτες σε ζώα και ανθρώπους, ωστόσο δεν είναι ακόμη ευρέως διαθέσιμο.
Κάθε ασθενής που είναι ύποπτος για την πάθηση χρειάζεται να διερευνάται η περίπτωσή του και να καταφεύγει στην απομόνωση έχοντας υποστηρικτική φροντίδα κατά τη διάρκεια της λοιμώδους περιόδου –στάδια επώασης και μόλυνσης– αντίστοιχα. Η έγκαιρη ανίχνευση των επαφών, τα μέτρα επιτήρησης και η ευαισθητοποίηση των παροχών υγειονομικής περίθαλψης είναι απαραίτητα για την πρόληψη περαιτέρω δευτερογενών κρουσμάτων και την αποτελεσματική διαχείριση της τρέχουσας έξαρσης κρουσμάτων. Παρά το γεγονός ότι η ευλογιά των πιθήκων δεν είναι τόσο μεταδοτική και τόσο επικίνδυνη όπως η COVID-19, οι επιστήμονες υποστηρίζουν πως είναι ανάγκη να υπάρξουν πιο ξεκάθαρες οδηγίες για το πώς πρέπει να απομονωθεί κάποιος που έχει μολυνθεί από την ευλογιά των πιθήκων και πιο εξειδικευμένη πληροφόρηση για τον τρόπο προστασίας των ανθρώπων που βρίσκονται αντιμέτωποι με ενδεχόμενη μόλυνσή τους. Παράλληλα να εστιάσουν στη βελτίωση των διαγνωστικών τεστ, αλλά και στην ιχνηλάτηση των κρουσμάτων. Η τελική εκτίμηση της παγκόσμιας ιατρικής κοινότητας είναι ότι το νέο ξέσπασμα μπορεί να ελεγχθεί με ιχνηλάτηση επαφών και εμβολιασμό όσων θεωρούνται ότι κινδυνεύουν με μόλυνση. Αν και δεν αποκλείουν τελείως μια πανδημία, δεν τη θεωρούν πιθανή και δεν θεωρούν ότι πρόκειται για κάτι όμοιο με τον κορωνοϊό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Tracking and responding to the global monkeypox outbreak, hsph.harvard.edu. Διαθέσιμο εδώ
- Monkeypox, who.int. Διαθέσιμο εδώ
- Monkeypox, cdc.gov. Διαθέσιμο εδώ
