Του Δημήτρη Βασιλειάδη,
Αύγουστος 1914. Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος έχει ήδη ξεκινήσει, με τις Μεγάλες Δυνάμεις να έχουν χωριστεί σε 2 αντίπαλα στρατόπεδα. Έτσι από τη μία πλευρά συγκεντρώνονται η Γαλλία, η Ρωσία και το Ηνωμένο Βασίλειο, συγκροτώντας τις λεγόμενες δυνάμεις της Entente, ενώ από την άλλη 2 ισχυρές αυτοκρατορίες, η γερμανική και η αυστροουγγρική, οι οποίες σχημάτιζαν τις λεγόμενες «Κεντρικές Δυνάμεις». Οι πρώτες στρατιωτικές επιχειρήσεις κύλησαν επιτυχώς για τις γερμανικές δυνάμεις. Μάλιστα, η ταχύτατη, για τα δεδομένα της εποχής, προώθηση των τελευταίων εντός της γαλλικής επικράτειας προκάλεσε έντονη ανησυχία στο στρατόπεδο της Entente.
Όμως, η άνωθεν πρόοδος των επιχειρήσεων για τη γερμανική πλευρά δεν σημειώθηκε τυχαία. Αντιθέτως, ήταν αποτέλεσμα ενός προσεκτικά μελετημένου και εκπονημένου στρατιωτικού σχεδίου, του επονομαζόμενου “Schlieffen Plan”. Τι προέβλεπε το συγκεκριμένο σχέδιο; Ποια ήταν η πορεία του γερμανικού στρατού προς την εφαρμογή αυτού; Κατά πόσο πέτυχε τους στόχους του; Στις παρακάτω σειρές θα δοθούν απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά.
Το Schlieffen Plan, όπως προαναφέρθηκε, ήταν ένα στρατιωτικό σχέδιο της Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Ο «εγκέφαλος» του σχεδίου αυτού ήταν ο Alfred von Schlieffen, ο επικεφαλής του Γερμανικού Στρατιωτικού Επιτελείου. Ήδη από το 1905, η στρατιωτική του διορατικότητα τον οδήγησε στο συμπέρασμα ότι αργά ή γρήγορα η Γερμανική Αυτοκρατορία θα βρεθεί να μάχεται σε 2 διαφορετικά μέτωπα, 1 στα ανατολικά της σύνορα και 1 στα δυτικά. Για την επιτυχή αντιμετώπιση της παραπάνω δυσμενούς συνθήκης, θεωρούσε επιτακτική ανάγκη την εκπόνηση ενός στρατιωτικού σχεδίου.
Ο Alfred von Schlieffen θεωρούσε ότι η Γερμανική Αυτοκρατορία θα μπορούσε να βγει νικήτρια από μία τέτοια στρατιωτική σύγκρουση. Για να συμβεί αυτό όμως θεωρούσε απαραίτητη την πιστή εφαρμογή του ενός στρατιωτικού σχεδίου. Αυτό προέβλεπε τα γερμανικά στρατεύματα να επικεντρωθούν αρχικά σε μια ταχεία και επιτυχή σύγκρουση με τη Γαλλία, ενώ την ίδια στιγμή θα διατηρούσαν αμυντική στάση έναντι του ρωσικού στρατού. Στη συνέχεια, μετά την ήττα των δυτικών γειτόνων τους, οι Γερμανοί θα έστρεφαν την προσοχή τους στα ανατολικά και τη Ρωσία.
Το πρώτο σκέλος του Schlieffen Plan, δηλαδή η εισβολή στη Γαλλία, απαιτούσε τη συγκέντρωση πλήθους στρατευμάτων. Η επιδίωξη του Γερμανού στρατιωτικού ήταν η διεξαγωγή μιας μάχης, η οποία θα έκρινε την έκβαση του πολέμου με την αντίπαλη χώρα. Για τον λόγο αυτό, το σχέδιο προέβλεπε τη χρήση 4 στρατιών. Η κύρια δύναμη θα βρισκόταν στο βορειότερο άκρο. Τα στρατεύματα αυτά θα διέσχιζαν την Ολλανδία, το ουδέτερο Βέλγιο και το Λουξεμβούργο, εισβάλοντας από εκείνη την περιοχή στη γαλλική επικράτεια. Γερμανικά στρατεύματα θα υπήρχαν και στα γαλλογερμανικά σύνορα, με καθαρά αμυντικούς σκοπούς. Στη συνέχεια, θα ακολουθούσε ταχύτατη προέλαση, κατά την οποία τα γερμανικά στρατεύματα θα αιφνιδίαζαν τον γαλλικό στρατό που βρισκόταν στα γαλλογερμανικά σύνορα, περικυκλώνοντας τις δυνάμεις αυτές και προχωρώντας στην κατάληψη της γαλλικής πρωτεύουσας.
Επιθυμώντας να μην βρεθούν τα γερμανικά στρατεύματα προ δυσάρεστων εκπλήξεων, ο Alfred von Schlieffen φρόντισε να προνοήσει για την εξάλειψη κάθε πιθανής αντίστασης στα μετόπισθεν. Έτσι, φρόντισε να θέσει έναν αριθμό από τις εκστρατευτικές δυνάμεις υπεύθυνες για την αντιμετώπιση τυχόν ανταρτικών ενεργειών κατά τη γερμανική προέλαση. Ο χρόνος που θα χρειαζόταν για την ολοκληρωτική ήττα του γαλλικού στρατού υπολογιζόταν στις 6 εβδομάδες.
Αναμφίβολα, επρόκειτο για ένα σχέδιο πρωτοποριακό για την εποχή του, καθώς ερχόταν να ανατρέψει πολλά από τα δεδομένα που ίσχυαν μέχρι τότε στα πεδία των μαχών. Όμως, αυτός υπήρξε και ο λόγος που δίχασε τον στρατιωτικό κόσμο της Γερμανίας. Μεγάλη μερίδα των Γερμανών στρατηγών και του γερμανικού στόλου τάχθηκαν εναντίον του σχεδίου αυτού, ο καθένας για διαφορετικούς λόγους. Ο Schlieffen δέχτηκε άλλη μία επικοινωνιακή ήττα το 1905, δηλαδή αμέσως μόλις εκπονήθηκε το σχέδιό του. Ειδικότερα, η πρότασή του να διεξαχθεί ένας προληπτικός πόλεμος εναντίον της Γαλλίας, εφαρμόζοντας έτσι το δικό του πρόγραμμα, απορρίφθηκε, καθώς η γερμανική εξουσία ανησυχούσε για τη βρετανική αντίδραση. Έναν χρόνο αργότερα, το 1906 ο Alfred von Schlieffen θα συνταξιοδοτηθεί και τη θέση του ως επικεφαλής του Γερμανικού Επιτελείου θα αναλάβει ο Helmuth von Moltke, με το εξεταζόμενο στρατιωτικό σχέδιο να αποσύρεται στα συρτάρια του επιτελείου.
Ωστόσο, το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1914 ανέτρεψε τη μέχρι τότε κατάσταση. Συγκεκριμένα, το Schlieffen Plan επανήλθε στο προσκήνιο, χωρίς ωστόσο να διατηρηθεί αυτούσιο. Ο Helmuth von Moltke προσπάθησε να τροποποιήσει το σχέδιο του προκατόχου του, ώστε αυτό να ανταπεξέλθει στη σύγχρονη εποχή. Ειδικότερα, προχώρησε στην ενίσχυση του στρατού που βρισκόταν στα γαλλογερμανικά σύνορα, το οποίο μάλιστα ανέλαβε και επιθετικές ενέργειες. Επίσης, έστειλε επιπλέον στρατεύματα στο ανατολικό μέτωπο, ώστε να δυσκολέψει την προώθηση της Ρωσίας στα εδάφη της Ανατολικής Πρωσίας. Αυτό είχε ως συνέπεια την αποδυνάμωση της, κομβικής σημασίας, βόρειας πλευράς στο δυτικό μέτωπο. Όταν η τελευταία προωθήθηκε στη γαλλική ενδοχώρα, χάθηκε η συνοχή με το υπόλοιπο στράτευμα. Η μάχη του Μάρνη το Σεπτέμβριο του 1914 έδωσε και επίσημα τέλος στο, αλλοιωμένο, Schlieffen Plan.
Αυτό υπήρξε το άδοξο τέλος του εξεταζόμενο στρατιωτικού σχεδίου. Με το τέλος του «Μεγάλου Πολέμου», θεωρήθηκε υπεύθυνο για την παραβίαση της ουδετερότητας του Βελγίου, γεγονός που αποτέλεσε την αφορμή για την είσοδο της Βρετανίας στον πόλεμο, και ήταν μία από τις βασικές κατηγορίες των νικητών εναντίον της ηττημένης Γερμανίας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Feuchtwanger, Edgar (2001), Imperial Germany 1850-1918, London, New York: Routledge
- Karau, D. Mark (2015), Germany’s Defeat in the First World War, Santa Barbara: ABC-CLIO
