Του Νίκου Μελιτσιώτη,
Με την ανάληψη της εξουσίας το 1081 μ.Χ., ο Αλέξιος Α΄ Κομνηνός βρέθηκε αντιμέτωπος με δύο εξαιρετικά ισχυρούς και επίφοβους, για το μέλλον της Αυτοκρατορίας, αντιπάλους. Από τα Ανατολικά οι Σελτζούκοι Τούρκοι, μετά την απρόσμενη νίκη τους στη μάχη του Ματζικέρτ, εξάπλωναν την κυριαρχία τους με ταχύτατους ρυθμούς στα ανατολικά σύνορα της Αυτοκρατορίας. Στα Δυτικά, η καυτή ανάσα των Νορμανδών της Σικελίας απειλούσε τη συνοχή των Ρωμαίων και καθιστούσε την διατήρηση των συνόρων, μία εξίσωση εξαιρετικά δυσεπίλυτη.
Ο ηγέτης των Νορμανδών και Δούκας της Απουλίας Robert Guiscard, μετά την προσάρτηση των βυζαντινών κτήσεων στην Νότια Ιταλία, θέλησε να πλήξει την Ανατολική Αυτοκρατορία στην καρδιά των εδαφών της, στον ηπειρωτικό ελλαδικό χώρο. Αφήνοντας τη διοίκηση του Δουκάτου στον γιο του Ρογήρο, έπλευσε με τον γιο του Βοημούνδο, ο οποίος λίγα χρόνια αργότερα εμπλούτισε με τις δυνάμεις του τις στρατιές της Α΄ Σταυροφορίας, προς τις Ιλλυρικές ακτές.
Στόχος τους εκεί ήταν η κατάληψη του Δυρραχίου, μιας παράκτιας πόλης εξαιρετικά σημαντικής για την κυριαρχία στη Δύση, η οποία είχε οχυρωθεί από τον Βασίλειο Β΄ τον Βουλγαροκτόνο. Στην πόλη αυτή κατέληγε η νευραλγικής σημασίας Εγνατία Οδός, η οποία είχε ως αφετηρία την Κωνσταντινούπολη και περνούσε από την Θεσσαλονίκη και άλλες σημαντικές θέσεις.
Προς αντιμετώπιση των εισβολέων, ο Αλέξιος Α΄ Κομνηνός είχε άμεση ανάγκη στρατιωτικής βοήθειας από τη Δύση, καθώς η κατάσταση του βυζαντινού στρατού δεν ήταν η κατάλληλη για να αντιμετωπίσει μόνος του τις νορμανδικές δυνάμεις. Η μόνη δύναμη που ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα του Αλέξιου Α΄ ήταν η Βενετία, η οποία άδραξε την ευκαιρία να επεκταθεί εμπορικά στις περιοχές της Ανατολής, απογειώνοντας τα έσοδά της και την επιρροή της. Επίσης, η επίθεση των Νορμανδών κατά των νησιών του Ιονίου, έθεσε σε άμεσο κίνδυνο την διέλευση των πλοίων της Βενετίας στο Αιγαίο από την Αδριατική.
Τα προνόμια που έλαβε η Βενετία από τον Αλέξιο Α΄ ορίστηκαν μέσα από το Χρυσόβουλο, το οποίο υπεγράφη τον Μάιο του 1082. Πέραν των ακριβών δώρων και των μισθών που δίδονταν στον Δόγη και τον Πατριάρχη της Βενετίας, τα οποία προσφέρθηκαν πριν την υπογραφή αυτού, οι Βενετοί έλαβαν μέσα από την συμφωνία την τέλεση του εμπορίου σε οποιοδήποτε μέρος εντός της αυτοκρατορίας, πλήρως απαλλαγμένοι από φόρους και άλλες υποχρεώσεις και ελέγχους. Επίσης, στην Πόλη οι Βενετοί απέκτησαν συνοικία με πληθώρα καταστημάτων, καθώς και τρεις σκάλες στο λιμάνι της πρωτεύουσας, προκειμένου να πραγματοποιούν απρόσκοπτα τις εμπορικές τους συναλλαγές.
Αφού οι Νορμανδοί κατέλαβαν την Κέρκυρα, αποκτώντας έτσι ένα πολύτιμο σταθμό ανεφοδιασμού, προχώρησαν στον κύριο στόχο τους, την πολιορκία του Δυρραχίου. Αν και οι Βενετοί, προσφέροντας τον εξαιρετικά αξιόμαχο στόλο τους σε βοήθεια του Ρωμαίου αυτοκράτορα, κατατρόπωσαν τον στόλο των Νορμανδών, η μάχη στην ξηρά δεν είχε αντίστοιχη έκβαση. Ο στρατός του Αλεξίου Α΄, αποτελούμενος από Σλάβους, Τούρκους και άλλες εθνότητες, ηττήθηκε από τις Δυνάμεις του Guiscard στη μάχη του Δυρραχίου, στις 18 Οκτωβρίου 1081. Η σφοδρότητα της μάχης ήταν τέτοια, που ο ίδιος ο αυτοκράτορας διεσώθη χάρη στη μαχητικότητα και την αυταπάρνηση της Βαραγγείου Φρουράς. Στις αρχές του επόμενου έτους, ο ηγεμόνας των Νορμανδών εισήλθε στο Δυρράχιο, ενώ το επόμενο διάστημα συνέχισε τις κατακτήσεις του στις περιοχές της Μακεδονίας και της Θεσσαλίας. Μια εξέγερση από τον Ερρίκο Δ΄ της Γερμανίας κατά του Πάπα και συμμάχου του Guiscard Γρηγορίου Ζ΄, ανάγκασαν τον εισβολέα να επιστρέψει στη βάση του, αφήνοντας στη θέση της ηγεσίας του στρατού τον γιο του Βοημούνδο. Ο τελευταίος συγκρούστηκε εκ νέου με τον βυζαντινό μονάρχη, αλλά ηττήθηκε. Η επιστροφή του Guiscard έφερε τη νίκη ξανά στους Νορμανδούς, όμως η επιδημία που έπληξε το νορμανδικό στρατόπεδο προσέβαλε και τον αρχηγό του, ο οποίος απεβίωσε στην Κεφαλονιά το 1085.
Η απώλεια του Robert Guiscard σήμανε τη λήξη της εισβολής, με το Δυρράχιο να επιστρέφει στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Αν και η εισβολή εν τέλει δεν έφερε κάποιο κέρδος στους Νορμανδούς, έδειξε έναν νέο δρόμο κατακτήσεων στους διαδόχους του θρόνου του Δουκάτου της Απουλίας. Πρώτος ο υιός του θανόντα θα επιστρέψει στα βυζαντινά εδάφη, δημιουργώντας δικό του Πριγκιπάτο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Βασίλιεφ, Α. Α. (1971), Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, Τόμος Β΄, (Μτφρ. Δ. Σαβράμη), Αθήνα: Paryros Press LTD
- Σταθακόπουλος, Δ. (2017), Μικρή Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. (Μτφρ. Π. Γεωργίου), Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη
