Της Άλκηστης Κατσάλη,
Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός ξεκινά με τον γνωστό μύθο της Ευρώπης, από την οποία πήρε το όνομά της η ήπειρος. Η Ευρώπη άρχισε να κατοικείται κατά τα προϊστορικά χρόνια από πολλούς πληθυσμούς. Άλλοι συγκρούστηκαν και άλλοι ανέπτυξαν στενές σχέσεις μεταξύ τους. Αποτέλεσμα αυτής της συνένωσης ήταν η δημιουργία του λεγόμενου Ευρωπαϊκού Πολιτισμού, που φέρει τη σφραγίδα όλων των λαών της Ευρώπης. Στο διάβα των αιώνων, ο πολιτισμός της Ευρώπης σημείωσε λαμπρά επιτεύγματα σε διάφορους τομείς. Μία από τις πιο λαμπρές περιόδους της σύγχρονης Ευρώπης είναι η περίοδος της Αναγέννησης (14ος-16ος αιώνας), μία περίοδος η οποία αποτέλεσε την αφετήρια για την ανάπτυξη του Δυτικού πολιτισμού και όχι μόνο. Κατά την περίοδο της Αναγέννησης, υπήρξε σημαντική ανάπτυξη των τεχνών, των γραμμάτων, των επιστημών και γενικά η Ευρώπη άρχισε να εξοπλίζεται με όλα τα απαραίτητα εφόδια που θα την έκαναν να λάμψει ξανά. Για να μιλήσουμε, όμως, πιο συγκεκριμένα, η Αναγέννηση εννοείται ως η ιστορική περίοδος της Ευρώπης που ακολούθησε μετά τους Σκοτεινούς χρόνους (Μεσαίωνας) και τελικά θεωρήθηκε περισσότερο ως ένα κίνημα που βασίστηκε στον Ουμανισμό και τον Κλασικισμό, παρά ως μία αυτόνομη ιστορική περίοδος. Η νέα πνοή της Αναγέννησης επικεντρώθηκε κυρίως στον τομέα των τεχνών, ενώ έθεσε τις βάσεις για μια νέα εποχή της φιλοσοφίας, η οποία, όμως, εκφράστηκε κυρίως κατά την εποχή του Διαφωτισμού. Σε όλη τη διάρκεια της περιόδου αυτής, είναι εντυπωσιακή όχι μόνο η λογοτεχνική, η φιλοσοφική και η καλλιτεχνική παραγωγή, αλλά και η επιστημονική πρόοδος. Η πρόοδος αυτή οδήγησε στην υιοθέτηση νέων επιστημονικών μεθόδων και στη διατύπωση θεωριών και νόμων, η αξιοποίηση των οποίων άνοιξε νέους δρόμους στη ζωή και την ιστορία του κόσμου. Η αλήθεια είναι πως το ενδιαφέρον των Ευρωπαϊων για τα κλασικά γράμματα δεν είχε εκλείψει κατά τον Μεσαίωνα, αλλά εντάθηκε περισσότερο κατά τον 14ο αιώνα και κορυφώθηκε τους επόμενους δύο. Η Αναγέννηση ξεκίνησε από την Ιταλία. Εκεί υπήρχαν μεγάλες πόλεις στις οποίες κατοικούσαν πλούσιες οικογένειες όπως οι Μέδικοι και οι Σφόρτσα, πρόθυμες να κοσμήσουν τα μέγαρά τους με λαμπρά καλλιτεχνικά έργα. Πρόδρομος του ιταλικού Ανθρωπισμού ήταν ο Δάντης, ενώ ανάμεσα στους μεγάλους εκπροσώπους του συγκαταλέγονται οι ποιητές Πετράρχης και Αριόστο και ο πολιτικός φιλόσοφος Μακιαβέλλι.
Η Αναγέννηση στην Τέχνη
Στον τομέα της τέχνης, μεγαλύτερη ανάπτυξη γνώρισε η ζωγράφικη, η οποία ανέδειξε σημαντικές προσωπικότητες που συνεχίζουν ακόμα και σήμερα να διδάσκουν και να εμπνέουν. Τον 15ο αιώνα, οι καλλιτέχνες άρχισαν να μελετούν συστηματικά την ανατομία και τις αναλογίες του ανθρώπινου σώματος με πρότυπο τα αγάλματα της κλασικής αρχαιότητας. Την ίδια περίοδο, η Εκκλησία σταμάτησε να είναι αποκλειστικός χρηματοδότης των καλλιτεχνών. Πλέον, πλούσιοι ιδιώτες και ηγεμόνες παραγγέλνουν πορτρέτα ή συνθέσεις με κοσμικά θέματα, προσφέροντας έτσι οικονομική ενίσχυση στους καλλιτέχνες. Οι σημαντικότεροι δημιουργοί του 15ου και του 16ου αιώνα είναι οι εξής: Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι με το ευρέως γνωστό έργο του Μόνα Λίζα (Τζοκόντα) και με την τοιχογραφία με το Μυστικό Δείπνο στο μοναστήρι της Παναγίας των Χαρίτων στο Μιλάνο. Ακολουθεί ο Ραφαήλ, εκπρόσωπος της Ρωμαϊκής σχολής και ένας από τους πιο δημοφιλείς καλλιτέχνες της Αναγέννησης. Στα έργα του απεικόνιζε προσωπικότητες εξευγενισμένες και πνευματώδεις, όπως οι περίφημες εικόνες της Παναγίας (Μαντόνες). Τέλος, ο Μιχαήλ Άγγελος, με το μεταφυσικό και ιδεαλιστικό του πνεύμα, ήταν σπουδαίος ζωγράφος, γλύπτης, αρχιτέκτονας και ποιητής. Στο επίκεντρο της καλλιτεχνικής του παραγωγής θέτει τον άνθρωπο και κυρίως τον άνδρα, τον οποίο παρουσιάζει δυνατό και κολοσσιαίο. Οι ιστορικές εξελίξεις και κυρίως η αντίδραση της Καθολικής Εκκλησίας, ανέκοψαν την πρόοδο της Ιταλικής Αναγέννησης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα γυμνά σώματα του Μιχαήλ Αγγέλου, τα οποία θεωρήθηκαν άσεμνα. Σημαντικοί εκπρόσωποι της Αναγέννησης εμφανίστηκαν και στη Βορειοδυτική Ευρώπη. Ένας από αυτούς ήταν ο Ολλανδός Έρασμος, ο οποίος μεταξύ άλλων ασχολήθηκε με την προφορά της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Τόσο η περίοδος της Αναγέννησης, όσο και οι επόμενοι δύο αιώνες (17ος και 18ος), χαρακτηρίστηκαν και από τη σημαντική πρόοδο της επιστήμης. Η επιστημονική πρόοδος που σημειώθηκε στην περίοδο αυτή συντέλεσε στην εκδήλωση μιας αληθινής πνευματικής επανάστασης.
Εν κατακλείδι, κατά την περίοδο της Αναγέννησης σημειώθηκαν σημαντικά επιτεύγματα, τόσο στις τέχνες και στα γράμματα, όσο και στις επιστήμες. Η περίοδος αυτή αποτέλεσε την αφετηρία για έναν νέο κόσμο και έθεσε τα θεμέλια για μία σύγχρονη και εξελιγμένη κοινωνία. Ωστόσο, στη σημερινή κοινωνία παρατηρείται μια τάση μεσσιανισμού. Οι αξίες και τα ιδανικά βρίσκονται στο απόσπασμα. Ο άνθρωπος έχει αποξενωθεί από την ολότητά του και έχει μεταμορφωθεί σε άγριο ζώο προκειμένου να επιβιώσει. Η νέα γενιά, απορροφημένη από τα νέα τεχνολογικά επιτεύγματα, κάθεται σιωπηλή σαν θεατής και παρακολουθεί τον κόσμο να αλλάζει χωρίς να προοδεύει και τον ίδιο τον άνθρωπο να ευτελίζεται. Υποβαθμίζονται ολοένα και περισσότερο οι λεγόμενες ανθρωπιστικές επιστήμες, ενώ η επιστήμη χρησιμοποιείται για να βλάψει την ανθρωπότητα και όχι να την εξελίξει. Η Εκκλησία παρεμβαίνει και πάλι προσπαθώντας να εκμηδενίσει όλα όσα ειπώθηκαν κατά την περίοδο της Αναγέννησης. Άλλωστε, ανέκαθεν η μεταφυσική και η Εκκλησία έχουν δύναμη. Σήμερα, όμως, ο αναλφαβητισμός, η μισαλλοδοξία, ο μεσσιανισμός καθιστούν τις θεωρίες της Αναγέννησης αναγκαίες για τη σωτηρία του ανθρώπινου γένους. Η σκληρή αλήθεια είναι ότι χρειαζόμαστε έναν φάρο να μας δείξει τον δρόμο, προκειμένου να μην πέσουμε πάνω στα βράχια. Αναμφίβολα η Αναγέννηση αποτελεί μια από τις πιο λαμπρές στιγμές της ιστορίας και της ανθρωπότητας γενικά.
Βιβλιογραφία
- E. M. Burns, Ευρωπαϊκή Ιστορία, Ο Δυτικός Πολιτισμός: Νεότεροι Χρόνοι
Γεννημένη το 2000 και μεγαλωμένη στα Γρεβενά. Σπουδάζει Ιστορία και Αρχαιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατά καιρούς παρακολουθεί διάφορες επιμορφώσεις στον τομέα της, φέροντας έντονο ενδιαφέρον στην Νεότερη και Σύγχρονη Ιστορία. Στον ελεύθερό της χρόνο επιλέγει να διαβάζει ιστορικά βιβλία και ποίηση.
