Του Δημήτρη Κόλια,
Τα κοράλλια, ή πιο σωστά οι οργανισμοί που αποτελούν τα κοράλλια, οι πολύποδες, είναι υπεύθυνοι για τη δημιουργία και τη συντήρηση κάποιων από τα πιο περιπλοκά οικοσυστήματα στον κόσμο. Τα οικοσυστήματα αυτά είναι οι κοραλλιογενείς ύφαλοι. Οι «τεχνητοί» αυτοί ύφαλοι καλύπτουν περίπου το 0.1% της επιφάνειας των ωκεανών, παρόλα αυτά υπολογίζεται πως περίπου το 25% όλης της θαλάσσιας ζωής εξαρτάται από αυτούς για την επιβίωσή του. Δικαίως, λοιπόν, έχουν το προσωνύμιο «τα τροπικά δάση της θάλασσας».
Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι είναι το αποτέλεσμα ανάπτυξης πολλών γενεών πολυπόδων. Γνωρίζουμε ότι κάποιοι από τους υφάλους που υπάρχουν σήμερα ξεκίνησαν να αναπτύσσονται έως και 50 εκατομμύριά χρόνια πριν. Ένας ύφαλος δημιουργείται όταν ένας πολύποδας αγκυροβολήσει σε μια σταθερή επιφάνεια, συνήθως βράχο. Μετά τη σταθεροποίησή του, αρχίζει να εκκρίνει ανθρακικό ασβέστιο και να πολλαπλασιάζεται —το πρώτο αποτελεί και τη βάση για τη συμπαγή δομή που αναπτύσσουν τα κοράλλια. Όταν μια νέα αποικία αναπτυχθεί αρκετά ώστε να ενωθεί με γειτονικές της, σχηματίζεται ένας νέος κοραλλιογενής ύφαλος. Βέβαια, δεν αποτελεί είδηση πλέον ότι οι αρχαίοι αυτοί ύφαλοι κινδυνεύουν με αφανισμό. Από το 1950 μέχρι σήμερα οι μισοί περίπου ύφαλοι έχουν ήδη καταστραφεί, ενώ οι εναπομείναντες δίνουν κάθε χρόνο μάχη για την επιβίωσή τους με μια πληθώρα απειλών. Κάποιες από αυτές είναι φυσικής προέλευσης (πχ. ασθένειες και μεγάλες καταιγίδες), ενώ οι μεγαλύτερες απειλές έμμεσα ή άμεσα οφείλονται στον άνθρωπο (πχ. ρύπανση των ωκεανών, υπεραλίευση και φυσικά κλιματική αλλαγή).
Ο παραλογισμός εδώ είναι ότι η ύπαρξη των υφάλων αποφέρει δεκάδες δισεκατομμύρια σε κέρδη ετησίως. Αποτελούν μια εξαιρετική πηγή τουρισμού και μελέτης, ενώ πάνω από μισό δισεκατομμύριο άτομα εξαρτάται από αυτούς για την επιβίωσή του. Επιπλέον, μια μελέτη του 2018, με τη συμβολή των Ηνωμένων Εθνών, υπολόγισε ότι μια αλλαγή της συνολικής υγείας των κοραλλιών προς το καλύτερο μέχρι το 2030 μπορεί να αποφέρει δεκάδες δις παραπάνω! Όλα αυτά χωρίς να έχουμε αναφερθεί στα έμμεσα προτερήματα της ύπαρξης αυτών των οικοσυστημάτων, όπως η προστασία των ακτών από διάβρωση ή η μελέτη νέων καρκινικών φαρμάκων, πολλά από τα οποία βασίζονται σε είδη που υπάρχουν αποκλειστικά σε κοραλλιογενείς υφάλους.
Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους που καλούνται να αντιμετωπίσουν τα κοράλλια είναι το φαινόμενο της λεύκανσης. Τα ίδια τα κοράλλια, οι πολύποδες, είναι διαφανείς. Η απίστευτη πολυχρωμία που βλέπουμε να έχουν στις φωτογραφίες, τα βίντεο και για οποίον είναι τυχερός από κοντά με μάσκα, οφείλεται σε ένα είδος άλγης, μονοκύτταρα φύκια, δηλαδή, με την επιστημονική ονομασία Zooxanthellae, τα οποία ζούνε μέσα στον σκελετό των κοραλλιών. Τα φύκια αυτά μέσω της φωτοσύνθεσης παράγουν την απαραίτητη τροφή για την επιβίωσή τους και των κοραλλιών που τους προσφέρουν στέγη. Τι συμβαίνει, όμως, όταν η εύθραυστη αυτή ισορροπία διαταράσσεται; Ας πούμε από την αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών λόγω της κλιματικής αλλαγής; Στην περίπτωση αυτή, τα φύκη ξεκινούν να παράγουν τοξικές για τα κοράλλια ουσίες, με αποτέλεσμα τα κοράλλια τα αποβάλλουν από τον σκελετό τους, άρα χάνουν το χρώμα τους. Τα αποχρωματισμένα αυτά κοράλλια συνεχίζουν να ζουν, αλλά είναι ευάλωτα σε ασθένειες και προφανώς στην ασιτία. Αν εξωτερικοί παράγοντες δεν επιτρέψουν την αναστροφή της κατάστασης, τότε το κοράλλι είναι καταδικασμένο. Τέτοια φαινόμενα λεύκανσης συμβαίνουν κάθε χρόνο, με το μεγαλύτερο στην πρόσφατη ιστορία να είναι το 2014-2017, με το φαινόμενο να επηρέασε τουλάχιστον το 70% των κοραλλιών παγκοσμίως.
Την κατάσταση έρχεται να επιδεινώσει και μια νέα ασθένεια, που εντοπίστηκε στη Φλόριντα, μόλις το 2014. Η ασθένεια αυτή που ονομάζεται απώλεια ιστών των πετρωδών κοραλλιών (SCTLD), φαίνεται να σκοτώνει όλους τους φορείς της ανάμεσα σε μερικές βδομάδες ή μήνες. Προς το παρόν, δεν γνωρίζουμε τι την προκαλεί, αν προέρχεται από ιό ή βακτήριο ή πως γίνεται να εντοπιστεί έγκαιρα και να καταπολεμηθεί αποτελεσματικά. Η μόνη αντιμετώπιση από τις αρχές είναι η μετακίνηση και η αποθήκευση αποικιών από κοράλλια μακριά από το πέρασμα της ασθένειας.
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν αυτά τα πολύ σημαντικά οικοσυστήματα είναι πολλά και μεγάλα. Αυτό δεν σημαίνει ότι για τα περισσότερα δεν υπάρχουν ήδη δοκιμασμένες λύσεις. Λύσεις όπως η δημιουργία τεχνητών υφάλων, η «φύτευση» νέων αποικιών σε συγκεκριμένα μέρη, η μεταφύτευση άλλων σε πιο υγιή νερά και η τεχνίτη γονιμοποίηση. Παρόλα αυτά, για να εφαρμοστούν τα παραπάνω σε βαθμό που θα κάνει πραγματικά αισθητή διαφορά πρέπει, όπως αποφάνθηκε και η μελέτη των Η.Ε., να παρθούν αποφάσεις σε πολιτικό επίπεδο. Αν αυτό δεν συμβεί στο όχι πολύ μακρινό μέλλον, τότε καταδικάσαμε τον πλανήτη σε νεκρούς ωκεανούς και άχρωμα κοράλλια.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Unprecedented Disease-Related Coral Mortality in Southeastern Florida, ncbi.nlm.nih.gov, διαθέσιμο εδώ
- Corals Are Dying on the Great Barrier Reef, nationalgeographic.com, διαθέσιμο εδώ
- Corals, nationalgeographic.com, διαθέσιμο εδώ
- Coral reef ecosystems, noaa.gov, διαθέσιμο εδώ
- The Coral Reef Economy: The business case for investment in the protection, preservation and enhancement of coral reef health, διαθέσιμο εδώ
