Του Τάσου Γρηγοριάδη,
Τα ανεκτίμητης αξίας γλυπτά που στόλιζαν επί αιώνες τον Παρθενώνα, το κατεξοχήν σύμβολο του Δυτικού Πολιτισμού, παραμένουν ακόμη στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου. Ο Λόρδος Έλγιν τα απέσπασε, υποστηρίζοντας ότι είχε λάβει φιρμάνι από τον Σουλτάνο Σελίμ ΙΙΙ και το 1806 τα μετέφερε στη Μεγάλη Βρετανία. Μέχρι και τις μέρες μας, αυτά τα αριστουργήματα αποτελούν το «μήλο της έριδος» μεταξύ των Ελληνικών κυβερνήσεων και του ισχυρότατου Βρετανικού Μουσείου, που τα θεωρεί αποκτήματά του και δεν θα τα παραδώσει εύκολα στο Ελληνικό κράτος. Ωστόσο, από τα τέλη του 2021 έως και σήμερα, η συζήτηση για το μέλλον των Μαρμάρων έχει αναβιώσει, με τον ξένο τύπο και συνάμα τη (Βρετανική) κοινή γνώμη, να φαίνεται ολοένα και πιο θετική στην ανεύρεση της «χρυσής τομής» για την επιστροφή των έργων τέχνης πίσω απ’ όπου προέρχονται. Παράλληλα, άλλα αριστουργήματα που βρίσκονταν σε 3 διαφορετικές χώρες επέστρεψαν στην Ελλάδα στο πρώτο μισό του 2022, εντείνοντας ακόμη περισσότερο τη διεθνή τάση που επιθυμεί τον επαναπατρισμό των Γλυπτών.
Κατ’ αρχάς, μετά από επαφές των εκατέρωθεν αρμοδίων, στις 10 Ιανουαρίου το αποκαλούμενο θραύσμα “Fagan” επέστρεψε στην Αθήνα από τη Σικελία, όντας το πρώτο κομμάτι εκ των «ξενιτεμένων» γλυπτών του Παρθενώνα που καταφέρνει να εκτεθεί στο Μουσείο της Ακρόπολης. Το συγκεκριμένο τεχνούργημα απεικονίζει το σκέλος της καθήμενης Θεάς Άρτεμις, κομμάτι της Ανατολικής Ζωοφόρου του Παρθενώνα. Οι αρχικές διαπραγματεύσεις αφορούσαν τον δανεισμό του έργου για 4+4 χρόνια, αλλά εν τέλει ο επαναπατρισμός θα είναι οριστικός, όπως ανακοινώθηκε σε πανηγυρική τελετή στις 4 Ιουνίου στο Μουσείο της Ακρόπολης. Εκεί παρευρέθηκαν πολλοί άνθρωποι του χώρου του Πολιτισμού, μεταξύ τους και η Υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, ο Γενικός Διευθυντής του Μουσείου της Ακρόπολης, καθηγητής Νικόλαος Σταμπολίδης, και αξιότιμοι Ιταλοί προσκεκλημένοι. Η Υπουργός σε δηλώσεις της τόνισε την ιστορικότητα που περιέχει η κίνηση αυτή, η οποία: «Δείχνει τον ξεκάθαρο και ηθικό δρόμο για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα». Ευχής έργον για την Ελλάδα είναι η πρακτική καλής θελήσεως της Αυτόνομης Κυβέρνησης της Σικελίας να σηματοδοτήσει μια νέα αρχή στο όλο ζήτημα, ενισχύοντας την πίεση προς το Βρετανικό Μουσείο να προβεί σε κάποιου είδους συμβιβασμό για την εύρεση μιας αμφίπλευρα αποδεκτής λύσης.
Στη συνεχεία, στα τέλη Φεβρουαρίου, ένα σύνολο 55 αρχαιοτήτων –αξίας άνω των 20 εκατομμύριων δολαρίων– επιστράφηκε, επίσης, στην Ελλάδα από τις ΗΠΑ, μέσω ειδικής τελετής στο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. Τα 47 εκ των κειμηλίων αποτελούσαν τμήμα της ιδιωτικής συλλογής του M. Steinhardt, ο οποίος αποφάσισε να τα παραδώσει, καθώς οι αρχές είχαν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι κατά πάση πιθανότητα είχαν κλαπεί από ποικίλους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας. Ακολούθησαν οι επαναπατρισμοί και άλλων αντικειμένων της συλλογής που είχαν αποσπαστεί από άλλες χώρες. Εντός των ελληνικής καταγωγής κειμηλίων ξεχωρίζουν το σώμα ενός κούρου, μια εκλεπτυσμένα διακοσμημένη λάρνακα και μια ολόχρυση πόρπη-καρφίτσα. Επίσης, στα πλαίσια μιας ξεχωριστής έρευνας, άλλα 8 προϊστορικά έργα τέχνης, προερχόμενα από τη σημερινή Θεσσαλία, συμπεριλήφθηκαν στα ιστορικά ευρήματα που κατέφθασαν στην Ελλάδα. Αυτή η χαρμόσυνη είδηση καταδεικνύει το πόσο ασύμφορη, τελικά, καθίσταται πλέον η αρχαιοκαπηλία, καθώς οι δράστες βρίσκουν απέναντί τους τη δικαιοσύνη, όταν αυτή, φυσικά, εφαρμόζεται ως είθισται και αρμόζει στις οργανωμένες Δυτικές κοινωνίες.
Επιπροσθέτως, σε συνέχεια των άνωθεν θετικότατων εξελίξεων, η Ελληνική πρεσβεία στη Σουηδία έφερε εις πέρας μια άλλη επιτυχία στον τομέα των «επαναπατρισμών». Ο λόγος, λοιπόν, για ένα χρυσό δαχτυλίδι τριών χιλιάδων ετών, σφραγισμένο με 2 μυθικές «σφίγγες», ένα καλλιτεχνικό αριστούργημα κλεμμένο από τη Ρόδο (κατά την Ιταλική κατοχή των Δωδεκανήσων), που κατέληξε, εν τέλει, στη Σουηδία. Παλαιότερες προσπάθειες για την επιστροφή του αντικειμένου είχαν τελματωθεί άδοξα, λόγω της «μάστιγας» της γραφειοκρατίας. Σε μια, επίσης, εξέχουσα τελετή στη Στοκχόλμη, το ίδρυμα Νόμπελ γενναιόδωρα παρέδωσε τον μυκηναϊκό θησαυρό σε αντιπροσώπους Ελληνικών θεσμών στα τέλη Μαΐου. Πλέον, αυτό το πολιτιστικό αγαθό θα κοσμεί το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ρόδου, επιστρέφοντας υπερήφανα πίσω στο νησί μετά από 80 περίπου έτη.
Όλα αυτά αποδεικνύουν περίτρανα ένα αδιαμφησβήτητο γεγονός· πως όπου υπάρχει θέληση, κατανόηση, διάλογος και η ανάλογη πολιτική στήριξη, οι επί μέρους διαφορές μπορούν να επιλυθούν. Στην περίπτωση των Γλυπτών του Παρθενώνα εκτός από την επιχειρηματολογία που έχει αναπτυχθεί ανά τα χρόνια, πρέπει να συμπράξουν και άλλοι παράγοντες, ώστε να ενισχυθούν οι ουσιαστικές «φωνές», που δύνανται να καθορίσουν την επιστροφή των έργων στην Ελλάδα. Θεμελιώδης και πρωταρχική αρχή καθίσταται η ενεργότερη συνεργασία-σύμπλευση των εκάστοτε κυβερνόντων και αντιπολιτευόμενων στο εσωτερικό της Ελλάδας. Ένα δυναμικό ενιαία συμφωνημένο μέτωπο δράσης είναι αναγκαίο, σε αντίθεση με κομματικές έριδες ή μικρότητες που μπορεί να δυναμιτίσουν αυτό το «εθνικό» εγχείρημα εκ των έσω. Επιπλέον, οι ποικίλες επιτυχίες ανά τα έτη και ανά τις κυβερνήσεις δεν θα έπρεπε σε καμία περίπτωση να παρουσιάζονται και να εργαλειοποιούνται εις όνομα ενδεχόμενης κομματικής ή προσωπικής εκλογικής ωφέλειας. Αποτελούν αδιαμφησβήτητα «μικρούς θριάμβους» του Ελληνικού κράτους και η αντιμετώπισή τους ως τέτοιοι θα μπορούσαν να επιφέρουν ως έναν βαθμό το επιζητούμενο διακομματικό κλίμα ομοψυχίας, που συνιστά έναν καθοριστικό παράγοντα στο μείζον αυτό ζήτημα.
Μετέπειτα, η ισχυροποίηση των Ελληνο-Βρετανικών σχέσεων πρέπει να τίθεται διαρκώς στο «τραπέζι», καθώς αποτελεί μια συνθήκη που θα προσφέρει εναλλακτικούς διαύλους επικοινωνίας και με τους παράγοντες του Βρετανικού Μουσείου. Η συνεχόμενη ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση των Βρετανών επιστημόνων, πολιτικών, αλλά και της κοινής γνώμης (μέσω των ΜΜΕ) υπέρ των ελληνικών επιχειρημάτων, δεν θα πρέπει να παραληφθεί, παρακαμφθεί ή προσπεραστεί. Ειδάλλως η κάθε προσπάθεια προβολής των ελληνικών θέσεων θα βρίσκει ισχυρό αντίλογο και θα είναι καταδικασμένη να αποτυγχάνει έναντι της επιχειρηματολογίας του Βρετανικού Μουσείου.
Αξιοσημείωτο καθίσταται, επίσης, το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, Μπόρις Τζόνσον, είχε αναφέρει το 2012 (όντας Δήμαρχος Λονδίνου τότε) σε επιστολή του πως: «Τα Μάρμαρα δεν θα έπρεπε ποτέ να είχαν αφαιρεθεί από την Ακρόπολη». Το αν αυτό μπορεί να σηματοδοτήσει ή όχι κάτι ουσιαστικό μένει να φανεί, αν κάτι, όμως, παραμένει σίγουρο είναι πως τα Γλυπτά του Παρθενώνα παραμένουν ως έχει «δέσμια» προς εκμετάλλευση από το Βρετανικό Μουσείο εν έτει 2022. Είθε μια ημέρα να επαναπατριστούν και να τοποθετηθούν αντικριστά της Ακρόπολης στο υπερσύγχρονο μουσείο που τα καρτερεί υπομονετικά. Μακάρι λοιπόν, το όραμα της διαχρονικής Μελίνας να πραγματωθεί και να χαμογελάσουν μαζί της αγαλλιασμένοι οι απανταχού Έλληνες της υφηλίου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Greece rebuts British Museum claim Parthenon marbles were ‘removed from rubble’, The Guardian.com, διαθέσιμο εδώ
- Why Britain should want to return the Parthenon Marbles, argued by a professor of Aegean archaeology, Euronews.com, διαθέσιμο εδώ
- «Το θραύσμα Fagan δεν είναι πια ορφανό» – Γεγονός η οριστική επανένωση στο Μουσείο της Ακρόπολης, CNN.gr, διαθέσιμο εδώ
- Επεστράφησαν στην Ελλάδα 55 αρχαιολογικά ευρήματα υψηλής τέχνης με ιστορική και συμβολική αξία, LIFO.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η οδύσσεια ενός μυκηναϊκού δαχτυλιδιού – Ο επαναπατρισμός του θησαυρού, Η Καθημερινή, διαθέσιμο εδώ
