Της Γεωργίας Δημοπούλου,
Συχνά, στην καθημερινή ζωή, ακούει κανείς ανθρώπους να αυτοπροσδιορίζονται ως «ψυχαναγκαστικοί». Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, εκείνοι συνδέουν αυτό τους το γνώρισμα με τη μανία τους για καθαριότητα και τάξη στις συνήθειές τους, που –σύμφωνα με τους ίδιους– αποκλίνει από τη φυσιολογική επιθυμία για οργάνωση που διακατέχει τους υπόλοιπους συνανθρώπους τους. Είναι, όμως, πράγματι έτσι; Η επιστήμη της Ψυχολογίας μας διαβεβαιώνει πως υπάρχει ένα ξεχωριστό φάσμα διαταραχής, η λεγόμενη Ιδεοψυχαναγκαστική (ΙΔΨ), που σε καμία περίπτωση δεν ταυτίζεται με τα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά. Αντίθετα, αφορά ψυχοπαθολογικές εκδηλώσεις που χρήζουν ψυχαναλυτικής αντιμετώπισης.
Πιο αναλυτικά, η συγκεκριμένη περιλαμβάνεται στην κατηγορία των αγχωδών διαταραχών, δεδομένου ότι το άγχος συνδέεται με τους ψυχαναγκασμούς –μάλιστα, υποχωρεί, όταν το άτομο ενδώσει σε αυτούς. Οι ιδεοληψίες είναι μια από τις κύριες εκδηλώσεις της διαταραχής. Πρόκειται για ιδέες, αναπαραστάσεις και παρορμήσεις που επιβάλλονται στη σκέψη του ατόμου, παρά το γεγονός ότι αυτό προσπαθεί να τις αποδιώξει από τη συνείδησή του. Αυτές μπορεί να είναι, αντίστοιχα, φοβικές, ιδεακές ή ιδεοληπτικές παρορμήσεις. Στον πάσχοντα, εναλλακτικά, μπορεί είτε να επιβάλλονται επαναλαμβανόμενα και στερεοτυπικά −ανεξάρτητα από την παρουσία ή την απουσία του φοβογόνου αντικειμένου– είτε ακούσια, φέρνοντας στη σκέψη του έναν συγκεκριμένο αριθμό, λέξη ή ιδέα που θα του προξενήσει εσωτερική αναταραχή. Πιθανότατα, ακόμη, να του γεννηθεί η αίσθηση του ότι κινδυνεύει να κάνει πράξεις ή να ξεστομίσει λέξεις ή φράσεις ανήθικες, αντίθετες με τους κοινωνικούς κανόνες του περιβάλλοντος στο οποίο βρίσκεται.
Ως προς τις ρίζες της συγκεκριμένης διαταραχής, αποδεικνύεται πως αποδίδονται σε δυσλειτουργίες του εγκεφάλου: συγκεκριμένα, σε έναν νευροδιαβιβαστή που ονομάζεται σεροτονίνη. Η αιτιολογία, βέβαια, μπορεί να συσχετίζεται και με γονιδιακούς παράγοντες, όπως η κληρονομικότητα, ή με συμβάντα στη ζωή του ατόμου που επηρεάζουν επιβαρυντικά τον ψυχισμό (θάνατος, σοβαρή ασθένεια, ανεργία, χωρισμός κλπ.)
Αξιοσημείωτο είναι το εύρος του πληθυσμού που προσβάλλει η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, με τα στατιστικά στοιχεία να μιλούν από μόνα τους: σχεδόν μισό εκατομμύριο παιδιά στις Η.Π.Α. υποφέρουν από αυτή (σχεδόν 1 στα 200 δηλαδή). Παρατηρείται, μάλιστα, διαφοροποίηση ως προς το φύλο, με τους άντρες να προσβάλλονται σε ποσοστό 1,8%, ενώ οι γυναίκες στο 0,5%. Όλα αυτά σίγουρα θα πρέπει να επαγρυπνήσουν την παγκόσμια κοινότητα προς την κατεύθυνση της θεραπείας της συγκεκριμένης διαταραχής.
Η αντιμετώπισή της, λοιπόν, στηρίζεται σε έναν συνδυασμό φαρμακευτικής αγωγής και ψυχανάλυσης. Σε ό,τι αφορά τη δεύτερη μέθοδο, αυτό που συστήνεται από τους ειδικούς είναι η εστίαση στην ψυχαναγκαστική προσωπικότητα και όχι τόσο στη συμπτωματολογία που περιλαμβάνει ιδεοληψίες και ψυχαναγκασμούς. Μία χαρακτηριστική μέθοδος για τη μετρίαση του αντικτύπου της ΙΨΔ είναι η σταδιακή έκθεση στην κατάσταση που προξενεί το άγχος. Υλοποιείται, βέβαια, σε δύο στάδια, αρχικά, στην έκθεση στην αγχογόνο κατάσταση και, εν συνεχεία, στην παρεμπόδιση των καταναγκαστικών πράξεων, πάντα σε συνεργασία και υπό την επίβλεψη του εκάστοτε ψυχοθεραπευτή. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, το άτομο μαθαίνει να μη διστάζει να εκτεθεί σε κάτι που θα του προξενήσει καταναγκασμό, αλλά –αντίθετα– να το αντιμετωπίσει, όπως του έχει υποδειχθεί.
Ανεξάρτητα από τη μέθοδο που προτείνεται για κάθε περίπτωση ασθενή, ένα είναι το σημαντικό: η ύπαρξη των κατάλληλων προϋποθέσεων, ώστε να θεωρηθεί αυτός πράγματι ψυχαναγκαστικός, μιας και είναι σε μεγάλο βαθμό εσφαλμένο να αυτοχαρακτηρίζεται κανείς έτσι, ενώ κάτι τέτοιο δεν είναι διαπιστευμένο από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. Άλλωστε, σε μία περίοδο που το φάσμα των ψυχικών διαταραχών, δυστυχώς, όλο και διευρύνεται, με περισσότερες από αυτές να βγαίνουν στην επιφάνεια καθημερινά, βασικός είναι ο τεκμηριωμένος καθορισμός των ορίων τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- OCD in children and teenagers: FAQ for parents, mentallyhealthyschools.org, διαθέσιμο εδώ
- Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, el.wikipedia.org, διαθέσιμο εδώ
- Ψυχοθεραπεία, psy4you.gr, διαθέσιμο εδώ
