Της Αγγελικής Λιάμα,
«Η τέχνη είναι ένας ελιγμός ευτυχίας, ώστε να υπάρχουμε κάπως αναπαυτικά δυστυχισμένοι», Ν.Καρούζος
Ο κινηματογράφος αποτελεί την έβδομη τέχνη και μια από τις πιο σύγχρονες και διαδεδομένες μορφές ψυχαγωγίας σε όλες τις ηλικίες, επηρεάζοντάς μας ανεξίτηλα και προκαλώντας μας αμέτρητα συναισθήματα. Ωστόσο, στα χέρια του κατάλληλα εκπαιδευμένου ψυχοθεραπευτή ο κινηματογράφος μπορεί να τραπεί σε ένα χρήσιμο θεραπευτικό εργαλείο, που θα βοηθήσει τον θεραπευόμενο στο ταξίδι της αυτοπραγμάτωσης και της προσωπικής του ανάπτυξης.
H πρώτη φορά που θίγεται το ζήτημα της αξιοποίησης του κινηματογράφου στα πλαίσια της προσπάθειας για ψυχοθεραπεία είναι το 1995, από τον Gary Solomon. Ο Solomon εκδίδει στη συνέχεια ένα βιβλίο με τίτλο “The motion picture prescription: Watch this movie and call me in the morning”. Υποστηρίζει θερμά πως αν στο πλαίσιο της ψυχοθεραπείας αρχίσουν να συνταγογραφούνται συγκεκριμένες ταινίες στους πελάτες, τότε διάφορα ψυχολογικά ζητήματα θα ήταν δυνατόν να επιλυθούν. Αποτελεί μάλιστα κοινή παραδοχή πως οι ταινίες επιδρούν στο ασυνείδητο του ανθρώπου, κινητοποιούν σκέψεις και ενορμήσεις μέσω των συμβόλων και των αλληγοριών τους και ενεργοποιούν εσωτερικευμένες ασυνείδητες διεργασίες που μεταβάλλουν αποφασιστικά τα συναισθήματα. Πέρα από την αισθητική απόλαυση, λοιπόν, οι ταινίες έχουν τη δύναμη να φέρνουν στην επιφάνεια άλυτες συγκρούσεις, επιθυμίες και τραύματα.
Ο Jung, Ελβετός ψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής, κάνει λόγο για το συλλογικό ασυνείδητο που όλοι οι άνθρωποι φέρουμε ως κοινή κληρονομιά και που περιλαμβάνει πολλά κοινά βιώματα, τραύματα και ανάγκη για επιβίωση. Οι ταινίες, λοιπόν, βασίζονται στον μύθο και οι μύθοι είναι απόρροια του συλλογικού μας ασυνειδήτου. Ο κινηματογράφος τελικά μας εισάγει στον κόσμο των ταινιών που δημιουργούν μύθους και μας γοητεύουν, παρακινώντας μας να ακολουθήσουμε μια πλοκή μέσα από τα μάτια των ηρώων και να ταυτιστούμε μαζί τους, απελευθερώνοντας συναισθήματα που ήταν καταπιεσμένα. Πρόκειται για κάτι που αποδεικνύεται ψυχοθεραπευτικό, καθώς οι περισσότεροι άνθρωποι δηλώνουν πως αυτό που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη ξεκινώντας ψυχοθεραπεία είναι να ταυτιστούν, να νιώσουν πως δεν είναι μόνοι και πως ενδεχομένως υπάρχουν κι άλλα άτομα με κοινά βιώματα που θα μπορούσαν να τους συναισθανθούν.
Μια άλλη θεωρία, εκείνη του Gardener, υποστηρίζει πως το άτομο διαθέτει πολλαπλά είδη νοημοσύνης. Οι ταινίες περιλαμβάνουν ποικίλα ερεθίσματα και ενεργοποιούν ταυτόχρονα πολλές πλευρές του εγκεφάλου μέσω της εικόνας, του ήχου, της χρονικής συνέχειας, των χρωμάτων και των εναλλαγών. Άρα, εφόσον υπάρχουν πολλά ερεθίσματα, προκαλείται διέγερση των λειτουργιών σε πολλαπλά επίπεδα, κάτι που τελικά προωθεί την πολύπλευρη ανάπτυξη του ατόμου.
Το να χρησιμοποιηθεί λοιπόν ο κινηματογράφος στα πλαίσια της ψυχοθεραπείας ενέχει πολλά θετικά, όπως καθίσταται έκδηλο κι από όσα προαναφέρθηκαν. Επίσης, αποτελεί ένα καλό έναυσμα που θα κινητοποιήσει το άτομο. Αυτό σημαίνει πως ο θεατής – θεραπευόμενος παρακολουθώντας μια ταινία, που στοχευμένα θα έχει επιλεγεί από τον θεραπευτή, θα καταφέρει να μιλήσει πιο άνετα και για τα προσωπικά του ζητήματα και να εκφραστεί, καθώς συμβολικά και χάρη στις μεταφορές και στις αλληγορίες της ταινίας, θα έχει αποδεσμευτεί αρκετά από τις άμυνές του και θα έχει δημιουργήσει ταυτίσεις με τον κεντρικό ήρωα. Η αίσθηση απειλής, που ενδεχομένως θα βίωνε όσο θα ήταν εκτεθειμένος να μιλήσει από μόνος του χωρίς κάποιο άμεσο ερέθισμα, έχει περιοριστεί, ενώ επιπροσθέτως η ταινία του δίνει την αφορμή να παρατηρήσει τον ήρωα, τα λάθη του και τις προσπάθειες επίλυσης αυτών και κατ’ επέκταση, κι ο ίδιος να εφαρμόσει στρατηγικές αυτό-παρατήρησης και αυτό-ρύθμισης των δικών του συμπεριφορών, παίρνοντας απόσταση σαν να συνεχίζει να είναι εξωτερικός παρατηρητής. Αυτό τελικά είναι που θα συμβάλει καθοριστικά στην εξέλιξή του.
Συμπερασματικά, παρατηρούμε πλέον πως όλο και περισσότερες μορφές τέχνης εισάγονται στη σύγχρονη ψυχοθεραπεία και καταλήγουν αναπόσπαστο κομμάτι της. Η τέχνη διαδραματίζει καθοριστικό και βαθιά ευεργετικό ρόλο και μόνο θετική επίδραση έχει στα πλαίσια της ψυχοθεραπείας. Άλλωστε, πέρα από την αισθητική της λειτουργία, η τέχνη γεννήθηκε για να υπηρετήσει ανώτερους σκοπούς, να απελευθερώσει , να εκτονώσει, να κινητοποιήσει την σκέψη και να αγκαλιάσει την ψυχή μας, είτε φιλοξενεί θετικά είτε αρνητικά συναισθήματα. Επομένως, η τέχνη αν χρησιμοποιείται σωστά στα χέρια των ψυχοθεραπευτών, θα αποτελεί ένα μεγάλο δώρο για τους θεραπευόμενους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Cinematherapy: The Healing Power of Movies and TV, psychcentral.com. Διαθέσιμο εδώ
- Τέχνη στην Ψυχοθεραπεία, psychologynow.gr. Διαθέσιμο εδώ
