Του Άγγελου Μεταλλίδη,
Όταν κάποιος αναφέρεται στον Πόντο, εννοεί, αρχικά, τη γεωγραφική περιοχή –που αποτελεί, παράλληλα, μια μακρά ιστορική περιοχή– των Βορειοανατολικών ακτών της Μικράς Ασίας, μαζί με τα εδάφη από τα παράλια της Καππαδοκίας, κοντά στην περιοχή της Παφλαγονίας. Σήμερα, ο Πόντος, όπως και όλη η Μικρά Ασία, ανήκει στο κράτος της Τουρκίας. Ειδικότερα, ως προς τη γεωγραφική έκταση του Πόντου, θα έπρεπε να συμπληρώσουμε πως ξεκινά από τα δυτικά στον ποταμό Παρθένιο της Βιθυνίας, διατρέχει τον νότο μέχρι την οροσειρά της Ολγασύς, για να φτάσει μέχρι τη θάλασσα του Ευξείνου Πόντου, που στις μέρες μας έχει επικρατήσει να λέγεται Μαύρη Θάλασσα.
Από την πλευρά των αρχαίων συγγραφέων, όπως τον Ηρόδοτο, τον Ξενοφώντα κ.α., ο Πόντος ήταν η επιμήκης και ευρεία περιοχή που βρεχόταν από το ανατολικό τμήμα της Μαύρης Θάλασσας. Με τη σειρά τους, οι Ησίοδος, Πίνδαρος και ορισμένοι μεταγενέστεροι, όταν αναφέρονταν στη λέξη Πόντος περιέγραφαν τον θαλάσσιο χώρο της περιοχής αυτής. Έπειτα, οι Αττικοί ρήτορες χρησιμοποιούσαν την ονομασία Πόντος για να οριοθετήσουν την Ταυρική χερσόνησο, ενώ, αργότερα, οι μεγάλοι γεωγράφοι θεωρούσαν ως Πόντο τον χώρο ανάμεσα στον ποταμό Άλυ και την Κολχίδα από άποψη νότου και προς δυσμάς έφτανε μέχρι τη Σινώπη.
Ο χώρος αυτός θα γνωρίσει μια μεγάλη ανάπτυξη κατά τη μετά Αλέξανδρο εποχή, όταν και ιδρύθηκε το βασίλειο του Πόντου, με έντονο το ελληνικό στοιχείο. Θεμελιωτής του υπήρξε ο Μιθριδάτης Α`, που διετέλεσε σατράπης της Κίου και όρισε ως πρωτεύουσα του βασιλείου του την Αμάσεια. Η χρονολογία ίδρυσής του θεωρείται το 281 π.Χ., με τη δυναστεία που ανέλαβε την εξουσία να λέγεται Μιθριδατική, ενώ η πτώση του συντελέστηκε το 63 π.Χ. Η ονομασία της δυναστείας έχει περσικές ρίζες, καθώς είχαν ως θεότητα του φωτός τον Μίθρα.
Από τους σημαντικότερους βασιλείς του Πόντου ήταν: ο Μιθριδάτης Α`, που ήταν και ο ιδρυτής, ο Μιθριδάτης Β`, ο γιος του Μιθριδάτης Δ` φιλοπάτωρ, ο Μιθριδάτης ΣΤ` ευπάτωρ, που ονομάστηκε και Μέγας. Ο τελευταίος έλαβε ευρεία ελληνική παιδεία, καθώς βρισκόταν σε συνεχή επαφή με Έλληνες διανοούμενους, ενώ παντρεύτηκε και μια Ελληνίδα. Σημαντικό είναι να τονίσουμε πως ανέβηκε νωρίς στον θρόνο και για αυτό είχε ως επίτροπο τη μητέρα του, Λαοδίκη. Οι ελληνικές του επιρροές τον έκαναν θα θελήσει να ενώσει τον ελληνικό και τον περσικό πολιτισμό, κάτι που μέχρι ένα σημείο το κατόρθωσε, αφού ένα από τα χαρακτηριστικά του ελληνικού πολιτισμού είναι η δυνατότητα σύνθεσης των διαφορετικών στοιχείων.
Ένα ακόμα κατόρθωμα του Μιθριδάτη ΣΤ` ήταν η επιτυχημένη στρατιωτική του πολιτική, αφού κατάφερε μέσα σε 27 χρόνια να διεξάγει επιτυχημένα τρεις μεγάλες πολεμικές συγκρούσεις, οι οποίες έλαβαν την ονομασία Μιθριδατικοί Πόλεμοι, θέτοντας πολλά προβλήματα στην ανάγκη της Ρώμης για κοσμοκρατορία. Ωστόσο, αυτός που κατάφερε να περιορίσει κάπως τη δύναμη του βασιλιά του Πόντου ήταν ο Ρωμαίος στρατηγός Πομπήιος, που, μέσω μιας μεγάλης στρατιωτικής δύναμης, μπόρεσε να νικήσει σε διάφορες μάχες τον Μιθριδάτη και τους άντρες του. Σε αυτές τις νίκες βοήθησε και ένας άνθρωπος εκ των έσω και αυτός ήταν γιος του βασιλιά, ο Φαρνάκης Β`, ο οποίος αυτομόλησε στους Ρωμαίους.
Η τύχη του Μιθριδάτη, έπειτα από αυτό το γεγονός, δεν ήταν η καλύτερη, αφού καταδιώχτηκε και πέθανε σε ηλικία 69 ετών στο Παντικάποιο της Ταυρικής χερσονήσου το 63 π.Χ. Πριν πέσει στα χέρια των Ρωμαίων, του Πομπήιου και του γιου του ζήτησε από τον υπασπιστή του να τον σκοτώσει. Με αυτόν τον τρόπο κατέρρευσε το Βασίλειο του Πόντου και οι Ρωμαίοι μπόρεσαν να ελέγξουν το απόμακρο αυτό μέρος.
Πριν κλείσουμε, είναι σημαντική μια μικρή αναφορά στο θρησκευτικό κομμάτι του βασιλείου, αφού το ελληνικό πάνθεον είχε περάσει στην κοινωνία αυτή και, μάλιστα, ήρθε σε μίξη με το τοπικό και περσικό στοιχείο. Έτσι, βλέπουμε πως στα Κόμανα του Πόντου, μαζί με την τοπική θεά Αναΐτιδα, λατρευόταν και ο Απόλλωνας, η Αθηνά, ο Διόνυσος και η Νίκη, στην Κερασούντα ο Δίας, ο Διόνυσος, ο Ασκληπιός, ο Ποσειδώνας, ο Πάνας και ο Ηρακλής, ενώ στην Τραπεζούντα ο Ερμής, ο Διόνυσος, ο Πάνας και ο Ηρακλής. Η λατρεία του περσικού θεού Μίθρα δεν εξέλειψε ποτέ, αλλά με το πέρασμα του χρόνου ελληνοποιήθηκε και ταυτίστηκε με τους Ήλιο, Απόλλωνα και Ερμή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Από το Ιστορία εικονογραφημένη, στο «Το ελληνιστικό βασίλειο του Πόντου», τεύχος 620, Φεβρουάριος 2020
- Μeyer, Εduard (2018), Η ιστορία του Βασιλείου του Πόντου. 301-63 π.Χ. η εποχή των Μιθριδατών, Αθήνα: Εκδόσεις Κλειδάριθμος
- Από την ιστοσελίδα Pontosnews, στο «Το Βασίλειο του Πόντου», Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα Εύξεινος Λέσχη Βέροιας, στο «Το Βασίλειο του Πόντου», Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα Encyclopaedic Iranian, στο “Pontus”, Διαθέσιμο εδώ
