Του Δημήτρη Βασιλειάδη,
Όπως είναι γνωστό, το τέλος των Περσικών Πολέμων βρίσκει τους Πέρσες εκδιωγμένους από τον ελλαδικό χώρο. Ωστόσο, εξακολουθούσαν να υπάρχουν περιοχές με έντονο ελληνικό στοιχείο, όπως τα μικρασιατικά παράλια, οι οποίες βρίσκονταν υπό περσική κατοχή. Στην απελευθέρωση των εδαφών αυτών επικεντρώθηκαν οι στρατιωτικές επιχειρήσεις του ελληνικού συνασπισμού και κυρίως της Αθήνας το επόμενο χρονικό διάστημα. Η πόλη της Αττικής, όμως, έχοντας βάλει σε εφαρμογή ένα σχέδιο επεκτατισμού και εξάπλωσης της επιρροής της, δεν μπορούσε να αρκεστεί στην απελευθέρωση των προαναφερθέντων περιοχών. Αντιθέτως, επεδίωκε μία γενικότερη σύγκρουση με την Περσική Αυτοκρατορία, στην οποία θα αξιοποιούσε τη ναυτική της υπεροπλία, ώστε να εξασφαλίσει τη νίκη σε έναν πόλεμο συμφερόντων.
Ωστόσο, η Αθήνα γνώριζε ότι για να εμπλακεί σε μία ανοιχτή σύγκρουση με την Περσική Αυτοκρατορία, θα έπρεπε η τελευταία να έχει «ανοιχτά ζητήματα» είτε σε εξωτερικό είτε σε εσωτερικό επίπεδο. Οι κατάλληλες συνθήκες φαίνεται να διαμορφώνονται λίγα μόλις χρόνια μετά την εκδίωξη των Περσών από τον ελλαδικό χώρο. Συγκεκριμένα, το 465 π.Χ. ο Ξέρξης δολοφονείται, με αποτέλεσμα να ξεσπάσει μία διαμάχη για τη διαδοχή στον περσικό θρόνο. Οι συγκρούσεις βρήκαν νικητή έναν από τους γιους του Ξέρξη, τον Αρταξέρξη.
Όπως είναι λογικό, η αναταραχή που προκλήθηκε στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας έδωσε το έναυσμα για την εκδήλωση επαναστάσεων. Μία από αυτές έλαβε χώρα στην Αίγυπτο, το 460 π.Χ. Το επαναστατικό κίνημα υποστηρίχθηκε, αρχικά, από τον Λίβυο βασιλιά, Ινάρω. Σε πρώτο βαθμό, οι κινηματίες φαινόταν να πετυχαίνουν τον σκοπό τους, καθώς η «επαναστατική φλόγα» μεταφέρθηκε με γοργούς ρυθμούς στην ευρύτερη επικράτεια.
Όπως είναι φυσικό, η εκδήλωση αναταραχής σε μία σημαντική σατραπεία, όπως αυτή της Αιγύπτου, θορύβησε την Αυτοκρατορία. Ο νέος Πέρσης βασιλιάς αποφάσισε να απαντήσει δυναμικά στην επανάσταση και να την καταπνίξει στο αίμα. Έτσι, απέστειλε στις εξεγερθείσες περιοχές στρατιωτικές δυνάμεις. Διαβλέποντας τη δυσκολία αντιμετώπισης των περσικών στρατευμάτων, οι επαναστάτες αποφάσισαν να στραφούν στην αναζήτηση επιπλέον συμμάχων. Η πόλη της Αθήνας, με την ισχυρή ναυτική δύναμη που διέθετε και τις πρόσφατες στρατιωτικές επιτυχίες εναντίον της Περσικής Αυτοκρατορίας, φάνταζε ως η ιδανική υποστηρίκτρια για τους εξεγερθέντες Αιγυπτίους.
Η παραπάνω πρόταση διαβιβάστηκε στην Αθήνα και τέθηκε προς διαβούλευση. Οι Αθηναίοι θεωρούσαν ότι τα εμπορικά και οικονομικά τους συμφέροντα σε μία ανεξάρτητη Αίγυπτο ήταν πολύ μεγάλα, καθώς θα μπορούσαν να καταστούν κυρίαρχοι μιας μεγάλης αγοράς. Έτσι, λοιπόν, η πρόταση αξιολογήθηκε θετικά και μία δύναμη 200 πλοίων στάλθηκε στην εξεγερθείσα σατραπεία.
Οι 2 αντίπαλες παρατάξεις συναντήθηκαν για πρώτη φορά στο Δέλτα του Νείλου. Σύμφωνα με αναφορές, οι περσικές δυνάμεις κυμαίνονταν μεταξύ 300.000 και 400.000 ανδρών, ωστόσο, οι αριθμοί αυτοί σήμερα θεωρούνται υπερβολικοί. Η πρώτη σύγκρουση έλαβε χώρα στην περιοχή της Παμπρήδος, όπου οι Πέρσες ηττήθηκαν κατά κράτος και αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν πίσω από τα τείχη της Μέμφιδος. Οι επιτιθέμενοι κατέλαβαν τα 2/3 της πόλης, με τα περσικά στρατεύματα να οχυρώνονται σε μία τοποθεσία γνωστή ως «Λευκό Κάστρο». Οι δυνάμεις της Αιγύπτου και της Αθήνας ξεκίνησαν να πολιορκούν τις εναπομείνασες περσικές δυνάμεις, με την ελπίδα ότι θα κάμψουν γρήγορα και την τελευταία εστία αντίστασης. Γρήγορα, όμως, οι ελπίδες τους διαψεύστηκαν. Τα επόμενα χρόνια βρήκαν τις συνασπισμένες δυνάμεις να πολιορκούν τους Πέρσες, αδυνατώντας, όμως, να κάμψουν την αντίστασή τους.
Το περσικό στρατόπεδο αντιλήφθηκε τη μαχητικότητα των αντιπάλων του και τη δυσκολία ανακατάληψης της Αιγύπτου. Συνειδητοποίησε ότι για να επικρατήσει των εχθρών του, θα έπρεπε να τους εξαναγκάσει να πολεμήσουν σε περισσότερα μέτωπα. Έτσι, λοιπόν, στέλνει αντιπροσώπους σε πολλές περιοχές του ελλαδικού χώρου, προκειμένου να τις ξεσηκώσει εναντίον της Αθήνας. Δεν γνωρίζουμε κατά πόσο οι περσικές πρεσβείες πέτυχαν τον σκοπό τους. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι, παράλληλα με τις επιχειρήσεις στην Αίγυπτο, η Αθήνα μαζί με τους συμμάχους της είχαν να αντιμετωπίσουν και γειτονικούς εχθρούς, στα πλαίσια του Α΄ Πελοποννησιακού Πολέμου.
Όπως είναι λογικό, η Αθήνα βρισκόταν σε μία οριακή κατάσταση, όσον αφορά τις στρατιωτικές της επιχειρήσεις. Σε εκείνο το χρονικό σημείο, ο Πέρσης βασιλιάς αποφάσισε να αυξήσει την πίεσή του προς το αντίπαλο στρατόπεδο. Συγκεκριμένα, ο Αρταξέρξης ανέθεσε στον Σατράπη της Συρίας, τον Μεγάβυζο, να καταστείλει τους εξεγερθέντες και τους συμμάχους τους. Ο τελευταίος, έχοντας στη διάθεσή του έναν στρατό αποτελούμενο από 300.000 άνδρες και έναν στόλο 300 τριηρών, εισέβαλε στην Αίγυπτο. Οι 2 στρατοί συγκρούστηκαν έξω από τη Μέμφιδα, με τους Πέρσες να επικρατούν.
Οι Αθηναίοι αποσύρθηκαν στην Προσωπίτιδα, ένα μικρό νησί στο Δέλτα του Νείλου, και οχυρώθηκαν εκεί. Οι Πέρσες πολιόρκησαν τους αμυνόμενους πλέον Αθηναίους, σε μία επιχείρηση που διήρκεσε 18 μήνες. Οι περσικές δυνάμεις προχώρησαν στην αποστράγγιση της γύρω περιοχής και, διαθέτοντας αριθμητική υπεροχή, επιτέθηκαν στις αθηναϊκές δυνάμεις, τις οποίες και νίκησαν κατά κράτος. Την καταστροφή γνώρισε και ένα σώμα 50 τριηρών που στάλθηκε για να βοηθήσει τους αμυνόμενους Αθηναίους στην Προσωπίτιδα. Συνολικά, οι απώλειές τους ανήλθαν σε 250 τριήρεις και περίπου 50.000 στρατιώτες. Όπως είναι λογικό, στην Αθήνα θορυβήθηκαν από τα αποτελέσματα της εκστρατείας, καθώς θεωρούσαν αρκετά πιθανή μία νέα περσική εκστρατεία εναντίον τους. Ένα σημαντικό μέτρο που έλαβαν εκείνη την περίοδο ήταν η μεταφορά του συμμαχικού ταμείου από τη Δήλο στην Αθήνα. Επρόκειτο για μία κίνηση κομβικής σημασίας, καθώς οι Αθηναίοι, καταπατώντας τους κανονισμούς της συμμαχίας, χρησιμοποίησαν τους πόρους του ταμείου για τα οικοδομικά προγράμματα που έλαβαν χώρα στην Αθήνα την περίοδο αυτή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κορδάτος, Γ. (1956), Μεγάλη ιστορία της Ελλάδας, τόμος 3, Εκδόσεις 20ος Αιώνας
- V. A. Fine, John (1983), The Ancient Greeks: A Critical History, Cambridge University Press
