Της Λαμπρινής Μπάντου,
Με το νέο νομοσχέδιο 4936/2022 (ΦΕΚ Α 105 – 27.05.2022) «Εθνικός Κλιματικός Νόμος – Μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα και προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, επείγουσες διατάξεις για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης και την προστασία του περιβάλλοντος», θέτονται ως κλιματικοί στόχοι για τα έτη 2030 και 2040 η μείωση των καθαρών ανθρωπογενών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, κατά τουλάχιστον 55% και 80%, αντίστοιχα, σε σύγκριση με τα επίπεδα του έτους 1990 και με τελικό στόχο την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας της Ε.Ε. ως το 2050, λαμβάνοντας υπόψη και το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ).
Σύμφωνα με το ΕΣΕΚ, προβλέπονται η μεγαλύτερη δυνατή εξοικονόμηση ενέργειας και η αύξηση της ενεργειακής απόδοσης σε όλους τους τομείς της οικονομίας, η μεγαλύτερη δυνατή διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), βάσει των βέλτιστων διαθέσιμων τεχνολογιών και πρακτικών αποφυγής επιπτώσεων στο φυσικό περιβάλλον, τη βιοποικιλότητα και το τοπίο και η σταδιακή εξάλειψη όλων των ορυκτών καυσίμων σε όλους τους τομείς της οικονομίας (απανθρακοποίηση).
Στον παρόντα, λοιπόν, νόμο, θεσπίζονται μέτρα και πολιτικές για τη βελτίωση της προσαρμοστικής ικανότητας και της κλιματικής ανθεκτικότητας της χώρας και για τη διασφάλιση της σταδιακής μετάβασης της χώρας στην κλιματική ουδετερότητα, έως το έτος 2050. Επιπροσθέτως, θεσπίζονται δείκτες παρακολούθησης της προόδου προς επίτευξη των σχετικών στόχων, διαδικασίες αξιολόγησης και αναπροσαρμογής των στόχων και λήψης πρόσθετων μέτρων και μέτρα για τον μετριασμό των εκπομπών από την ηλεκτροπαραγωγή, τον κτιριακό τομέα, τις μεταφορές και τις επιχειρήσεις. Προβλέπεται, επίσης, η δημιουργία μηχανισμού κατάρτισης προϋπολογισμών άνθρακα για τους βασικούς τομείς της οικονομίας και του συστήματος διακυβέρνησης και συμμετοχής για την ανάληψη κλιματικής δράσης.
Βασικές επιδιώξεις, μεταξύ άλλων, είναι η εξάλειψη της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από στερεά ορυκτά καύσιμα (λιγνίτης), από την 31η Δεκεμβρίου 2028 και η μείωση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από υγρά ορυκτά καύσιμα, η σταδιακή υποκατάσταση του φυσικού αερίου από ανανεώσιμα αέρια, όπως βιομεθάνιο και πράσινο υδρογόνο, ιδίως στις μεταφορές και τη βιομηχανία, η προώθηση της βιώσιμης αστικής κινητικότητας, η βελτίωση του ανθρακικού αποτυπώματος των κτιρίων και των υποδομών των αστικών και περιαστικών περιοχών, η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τη διαχείριση των αποβλήτων και η αύξηση των απορροφήσεων αερίων του θερμοκηπίου από φυσικά οικοσυστήματα και ως εκ τούτου η βελτίωση της ποιότητας της ατμόσφαιρας σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.
Πιο συγκεκριμένα, από την 1η Ιανουαρίου 2025 απαγορεύεται η πώληση και εγκατάσταση καυστήρων πετρελαίου θέρμανσης, ενώ από την 1η Ιανουαρίου 2030, επιτρέπεται αποκλειστικά η πώληση πετρελαίου θέρμανσης, το οποίο είναι αναμεμειγμένο σε ποσοστό τουλάχιστον τριάντα τοις εκατό (30%) κατ’ όγκο με ανανεώσιμα υγρά καύσιμα. Προβλέπεται, επίσης, ότι από την 1η Ιανουαρίου 2025 τα νέα κτίρια που βρίσκονται σε ζώνες υψηλής τρωτότητας (γεωγραφικές ζώνες υψηλής πιθανότητας πλημμύρας ή σε σημεία κοντά σε δασικές περιοχές που χαρακτηρίζονται από υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς) θα ασφαλίζονται υποχρεωτικά.
Για αιτήσεις έκδοσης οικοδομικών αδειών ανέγερσης νέων κτιρίων ή προσθηκών σε υφιστάμενα κτίρια που υποβάλλονται από την 1η Ιανουαρίου 2023, εξαιρουμένων των τουριστικών καταλυμάτων και των ναών, με κάλυψη μεγαλύτερη των πεντακοσίων (500) τ.μ., υποχρεούνται να τοποθετούν συστήματα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από φωτοβολταϊκά ή θερμικά ηλιακά συστήματα σε ποσοστό που αντιστοιχεί στο τριάντα τοις εκατό (30%) τουλάχιστον της κάλυψης.
Στην Περιφέρεια Αττικής και στην Θεσσαλονίκη (εκτός από τα νησιά), προβλέπεται ότι από το 2026 υποχρεωτικά όλα τα νέα ταξί, καθώς και το ένα τρίτο των νέων ενοικιαζόμενων οχημάτων θα είναι οχήματα μηδενικών εκπομπών. Από την 1η Ιανουαρίου 2024, τουλάχιστον το ένα τέταρτο των νέων εταιρικών αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης που αποκτώνται με χρηματοδοτική μίσθωση ή αγορά, θα είναι αμιγώς ηλεκτρικά ή υβριδικά ηλεκτρικά οχήματα, ενώ από την 1η Ιανουαρίου 2030 ή, εφόσον προβλέπεται διαφορετική ημερομηνία, τα νέα επιβατικά και ελαφρά επαγγελματικά οχήματα που ταξινομούνται, θα είναι μόνο οχήματα μηδενικών εκπομπών. Παράλληλα, ρυθμίζονται εκ νέου ζητήματα σχετικά με τη διασφάλιση της επάρκειας και εγκατάστασης δημοσίως προσβάσιμων σημείων επαναφόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων.
Επιπλέον, θεσπίζεται Αναπτυξιακό Στρατηγικό Πλαίσιο για τα ελληνικά νησιά “GR-eco islands” με στόχο την ολοκληρωμένη μετάβαση των ελληνικών νησιών προς την κλιματική ουδετερότητα, την άρση της ενεργειακής και κοινωνικοοικονομικής απομόνωσης των νησιών και τη διασφάλιση της ενεργειακής τους αυτάρκειας, μέσω της παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ σε συνδυασμό με συστήματα αποθήκευσης της ενέργειας ή της διασύνδεσής τους με το ηπειρωτικό σύστημα, την ορθολογική και αειφόρο διαχείριση των φυσικών πόρων, ιδίως δε των υδάτινων, την προώθηση της ηλεκτροκίνησης, τον εξηλεκτρισμό των θαλασσίων μεταφορών, με σκοπό τη μείωση των εκπομπών κατά ογδόντα τοις εκατό (80%), έως το 2030 σε σχέση με το 2019 στα μη διασυνδεδεμένα νησιά και την προώθηση του τουριστικού τομέα και της γαλάζιας οικονομίας.
Η ψήφιση του εν λόγω νομοσχεδίου αποτελεί μια προσπάθεια απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα με απώτερο στόχο τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής στον 1,5°C. Στα θετικά στοιχεία του νομοσχεδίου μπορούμε να αναφέρουμε, μεταξύ άλλων, τις απαγορεύσεις εγκατάστασης καυστήρων πετρελαίου και καύσης μαζούτ για ηλεκτροπαραγωγή στα μη διασυνδεδεμένα νησιά, την χρήση των ΑΠΕ, την προώθηση της κυκλικής οικονομίας, αλλά και τις προσπάθειες για υπολογισμό του ανθρακικού αποτυπώματος και σχεδίων μείωσης των εκπομπών. Επιπλέον, με αυτή τη ρύθμιση η χώρα θα αποκτήσει σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα και αναμένεται να πετύχει την μετάβαση με το μικρότερο κόστος και με τον κοινωνικά δίκαιο τρόπο, εξασφαλίζοντας έτσι καλύτερη πρόσβαση σε διεθνείς χρηματοδοτικούς πόρους.
Βέβαια, αποτελεί μια πρόκληση για την Ελλάδα, καθώς η μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, θα επιβαρύνει τους τομείς που έχουν το περισσότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα, δηλαδή τους κλάδους του τουρισμού, της ναυτιλίας, της γεωργίας, των τροφίμων, των ενεργειακών συστημάτων, των μεταφορών και συνολικά της βιομηχανίας, δεδομένου και της ανόδου των τιμών ακρίβειας λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Απαιτείται, λοιπόν, μια ριζική αλλαγή του επιχειρηματικού μοντέλου, ώστε να μπορούν οι επιχειρήσεις να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 30% έως το 2030, σε σχέση με το 2019.
Να αναφέρουμε, επίσης, ότι ενώ τίθενται σαφείς στόχοι για την απολιγνιτοποίηση, δεν υπάρχει καμία αναφορά στην ολική απανθρακοποίηση της ελληνικής οικονομίας, δηλαδή οι στόχοι αφορούν μόνο στην απεξάρτηση από τον λιγνίτη και όχι στην αναγκαία συνολική απεξάρτηση από τους υδρογονάνθρακες (πετρέλαιο και αέριο) – με ελάχιστες ειδικές εξαιρέσεις (καύση μαζούτ στα νησιά, καυστήρες πετρελαίου στα κτίρια).
Οι επιδιωκόμενοι, όμως, σκοποί, όπως για παράδειγμα η κατασκευή κλιματικά ουδέτερων κτιρίων, δεν θα πρέπει να επιφέρουν υπέρμετρη επιβάρυνση των πολιτών, αντιθέτως θα πρέπει να δοθούν οικονομικά κίνητρα για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στις στέγες, την αντικατάσταση του στόλου τον Taxi με οχήματα ηλεκτρικά ή χαμηλών εκπομπών κ.λπ. Όπως αναφέρει και ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ – Κινήματος Αλλαγής, Ν. Ανδρουλάκης, μια περιβαλλοντικά φιλική πολιτική πρέπει να στοχεύει στην επιτάχυνση της μετάβασης σε ΑΠΕ και της διάχυσής τους στους πολίτες, με την ενίσχυση ενεργειακών κοινοτήτων για αγρότες, κτηνοτρόφους και μεταποιητές, καθώς και την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών στις στέγες για την ενίσχυση της ανθεκτικότητα της οικονομίας και της κοινωνίας.
Τέλος, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι διαπιστώνεται έλλειμμα νομοθετικών ρυθμίσεων ως προς την διαβούλευση και την κοινωνική συμμετοχή. Κρίνεται αναγκαία, λοιπόν, η περαιτέρω ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών στην διαμόρφωση και λήψη αποφάσεων και στην παρακολούθηση των στόχων που τίθενται, όπως για τους τομεακούς προϋπολογισμούς και το Στρατηγικό Πλαίσιο για τα ελληνικά νησιά, ώστε ο κλιματικός διάλογος να μην περιορίζεται μόνο σε ορισμένους φορείς. Επίσης, θα πρέπει να υπάρξουν πρόνοιες από την Κυβέρνηση για αντιμετώπιση των κοινωνικών ανισοτήτων που θα προκληθούν, δηλαδή η εξασφάλιση της πρόσβασης των ενεργειακά φτωχών και ευάλωτων καταναλωτών στην ηλιακή ενέργεια. Η «κλιματική δημοκρατία» και η «κλιματική δικαιοσύνη» θα πρέπει να αποτελούν τις βασικές αρχές του νέου νομοσχέδιου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Το ψηφισθέν νομοσχέδιο 4936/2022, hellenicparliament.gr, διαθέσιμο εδώ
- Βουλή: Κατατέθηκε ο νέος Κλιματικός Νόμος που καταργεί τα ορυκτά καύσιμα, tovima.gr, διαθέσιμο εδώ
- Τι σημαίνει ο νέος κλιματικός νόμος για την ελληνική οικονομία, Νίκος Αυλωνάς, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Κλιματικός νόμος: Σκληρή κριτική από την αντιπολίτευση, ertnews.gr, διαθέσιμο εδώ
- Κλιματικός νόμος: Ένα μικρό βήμα, ενώ απαιτούνται άλματα προς την κλιματική ουδετερότητα, greenpeace.gr, διαθέσιμο εδώ
