Της Ισιδώρας Ανδρέου,
Σίγουρα δεν είναι λίγες οι φορές που θαυμάσαμε ένα γλυπτό, όχι μόνο για το μέγεθος και τη μορφή του, αλλά και για τη λεπτομέρεια που ενέχει ο τρόπος με τον οποίο έχει λαξευτεί. Στην εν λόγω περίπτωση δεν θα μιλήσουμε για ένα απλό μαρμάρινο δημιούργημα, αλλά για έναν Κανόνα, μία μαρμάρινη σύνθεση που στέκει αγέρωχη εκατοντάδες τώρα χρόνια. Ο λόγος για τον Δορυφόρο, ένα άγαλμα 2,10 μ. που βρέθηκε στην Πομπηία, το πρωτότυπό του ήταν χάλκινο και δημιουργός του ήταν ο ξακουστός γλύπτης Πολύκλειτος, σύγχρονος του Φειδία.
Ο Πολύκλειτος κατάγετο από το Άργος και ήτο κυρίως χαλκοπλάστης. Έγραψε τον Κανόνα, σύγγραμμα για την τέχνη και τα έργα του και έδωσε στο σπουδαιότερο και γνωστότερο άγαλμά του, τον Δορυφόρο, το ίδιο όνομα, μιας και στο εν λόγω έργο συγκεντρώνονται όλες του οι καινοτομίες, ενώ στήριξε τους υπολογισμούς του όσον αφορά τη λεπτομέρεια του μικρού δακτύλου για να καθορίσει τις αντίστοιχες μετρήσεις κάθε μέρους του σώματος του αγάλματος.
Ο Πολύκλειτος κατάφερε να αποδώσει μέσα από τη δική του αισθητική και τεχνική ένα αρχαίο ελληνικό γλυπτό που όμοιό του δεν υπάρχει, αφού ο Δορυφόρος αποτελεί το ύψιστο μαρμάρινο δημιούργημά του. Πρόκειται για έναν νέο άνδρα που απεικονίζεται σε ζυγισμένη στάση με στηρίζον σκέλος το δεξί και ανεβασμένο το αντίστοιχό του ισχίο, ενώ πλήρως ανακουφισμένο παρουσιάζεται το αριστερό του σκέλος, το οποίο έρχεται σε συνάρτηση με το κατεβασμένο ισχίο της ίδιας πλευράς και πατά προς τα πίσω και στα ακροδάχτυλα, κάτι αξιοσημείωτο, αφού ο βαθμός δυσκολίας στο να αποδοθούν τα εν λόγω σε μάρμαρο είναι πολύ μεγάλος. Αξιοθαύμαστο παρουσιάζεται, επίσης, το γεγονός πως κοιτάζοντας το γλυπτό από μία οπτική γωνία, η μορφή μοιάζει να στέκεται σε χαλαρή στάση ή να βαδίζει αργά.
Το Πολυκλείτιο μοτίβο στήριξης έρχεται σε αντίθεση με εκείνο που ακολουθούσαν οι γλύπτες της Αττικής, με το άνετο σκέλος να συμμετέχει στην στήριξη της μορφής. Στην περίπτωση του δικού μας γλύπτη από το Άργος, έχουμε ένα πλήρως άνετο σκέλος που δεν έχει καμία συμμετοχή στη στήριξη της μορφής και ένα πλήρως στηρίζον σκέλος χάρη στο οποίο το άγαλμα στέκει αγέρωχο χωρίς κίνδυνο να σπάσει. Εκείνο, όμως, που αξίζει να υπογραμμιστεί στην περίπτωση του Δορυφόρου είναι η καινοτομία του γλύπτη όσον αφορά τα άκρα και τον χιασμό τους. Να μην ξεχάσουμε να αναφέρουμε πως το όνομα του αγάλματος δεν είναι τυχαίο, αφού πρόκειται για έναν νεαρό άνδρα που φέρει δόρυ στο αριστερό του χέρι και σε αυτήν ακριβώς τη στιγμή απεικονίζεται.
Ο Πολύκλειτος γνωστός και ως γλύπτης των ανθρώπων έχει καταφέρει την τέλεια συμμετρία και όσον αφορά την κεφαλή της αγαλματικής μορφής. Σύμφωνα με το πρότυπο του Ιδεαλισμού, η κεφαλή του γλυπτού στρέφεται προς το στηρίζον κάτω σκέλος. Το γεγονός αυτό έρχεται σε αρμονία με τη σχηματοποίηση των μυών του, οι οποίοι είναι ορθογώνιοι, ενώ οι όγκοι των μυών του σώματος αναπαρίστανται τετραγωνισμένοι.
Στη σημερινή κοινωνία από την άλλη, οι σύγχρονοι αθλητές μπορεί να έχουν επιλέξει να ζουν κάθε άλλο παρά σαν τους προγόνους τους, δεν ξεχνούν, όμως, να γυμνάζουν το σώμα τους και αυτό φαίνεται στην πράξη. Σήμερα παρατηρούμε μία τάση, κυρίως των νέων, προς το αρχαίο ελληνικό ιδεώδες του ιδανικού αθλητή. Ιδίως οι άνδρες που επιλέγουν την ενασχόληση με τη γυμναστική τείνουν να μοιάζουν στα αρχαία ελληνικά αγάλματα. Δεν είναι λίγοι οι νέοι αθλητές και μη, που κοιτάζοντας τον Δορυφόρο ζηλεύουν την τέλεια στάση σώματός του, τους γραμμωμένους του μύες, τα σμιλεμένα άκρα του σε συνάρτηση με την κεφαλή του αγάλματος.
Εάν ρίξουμε μία καλύτερη ματιά στο άγαλμα και στους αθλητές του σήμερα, θα δούμε πολλές ομοιότητες όσον αφορά τις επιφάνειες των σωμάτων, ιδίως στους μύες όλου του σώματος, μα και μία γενικότερη σωματική ομοιομορφία.
Ο Δορυφόρος θα μπορούσε πολύ εύκολα να είναι και ένας σημερινός νέος αθλητής, στερούμενος, όμως, του αρχαίου κάλλους, ήτοι της εναρμόνισης της ψυχής με το σώμα. Μπορεί πολλοί αθλητές να φέρουν σωματικές ομοιότητες με τα αρχαία αγάλματα, όμως, εκλείπει σε εκείνους το αρχαίο ιδανικό αθλητικό ιδεώδες, όπως και τα αγνά κίνητρα για τη σχηματοποίηση του σώματος και την ενασχόληση με τον αθλητισμό, μιας και δεν ενυπάρχει στην περίπτωσή τους, το ρητό «νους υγιής εν σώματι υγιεί».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ο Πολύκλειτος και ο Κανών, greek-language.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πολύκλειτος-Διαδούμενος-Δορυφόρος-Άγαλμα Ήρας, onenightatthemuseum.blogspot.com, διαθέσιμο εδώ
