Του Λάμπρου Καρασμάνη,
Κάθε άλλο παρά ομαλά μπορούν να χαρακτηριστούν τα τελευταία έτη για τα έθνη του πλανήτη, ενώ η έκφραση “business as usual” αποκτά πλέον ρομαντικό ηχόχρωμα. Η διεθνής αβεβαιότητα που έκανε την εμφάνισή της με το ξέσπασμα της υγειονομικής κρίσης του SARS-COV 2, συνεχίζει να κορυφώνεται καθημερινά και το καθεστώς ανασφάλειας, μέσα στο οποίο ενεργούν οι διεθνείς δρώντες, επιβοηθά τη ρευστότητα της εποχής.
Η κρίση του Covid-19 προκάλεσε άμεσα διαταραχές ροής της μεταφορικής και εφοδιαστικής αλυσίδας. Η προϊούσα εισβολή της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Ουκρανία, πέραν της ενίσχυσης της διεθνούς αναρχίας και της ηθικής κρίσης του συνεργατικού φιλελεύθερου μοντέλου των Διεθνών Οργανισμών, είχε και μια σειρά άλλων μακροοικονομικών παρενεργειών.
Ως απάντηση, η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι Η.Π.Α., καθώς και μια ακολουθία άλλων κρατικών οντοτήτων, εφάρμοσαν οικονομικές κυρώσεις προς τη Ρωσική Ομοσπονδία, οι οποίες, πέραν του βραχυπρόθεσμου σοκ που προκάλεσαν στο ρωσικό ρούβλι, έχουν ως στόχο την πρόκληση ζημίας σε βάθος χρόνου. Ασφαλώς, οι κυρώσεις αυτές αποτελούν μαχαίρι που τραυματίζει τόσο τον αποδέκτη (Ρωσία) όσο και τους εντολείς, όμως πέραν αυτής της επιλογής και της πολυμερούς διπλωματίας, ελάχιστοι άλλοι μοχλοί πίεσης δύνανται να υπάρξουν και να αξιοποιηθούν. Στην προκειμένη, η καταπάτηση του Άρθρου 2, παράγραφος 4 του Χάρτη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών είναι πρόδηλη: «Όλα τα Μέλη στις διεθνείς τους σχέσεις θα απέχουν από την απειλή ή τη χρήση βίας, που εκδηλώνεται εναντίον της εδαφικής ακεραιότητας ή της πολιτικής ανεξαρτησίας οποιουδήποτε κράτους είτε με οποιαδήποτε άλλη ενέργεια ασυμβίβαστη προς τους Σκοπούς των Ηνωμένων Εθνών».
Συνέπεια των παραπάνω αποτελεί η ενεργειακή κρίση, η οποία είχε ξεκινήσει με την άνοδο των τιμών των καυσίμων στη δεύτερη φάση της πανδημίας, όταν η ναυτιλιακή δραστηριότητα εκτινάχτηκε και το διεθνές εμπόριο επιταχύνθηκε απότομα, αυξάνοντας τη ζήτηση για καύσιμα και ενέργεια ευρύτερα. Ο έλεγχος των ροών φυσικού αερίου στα περισσότερα κράτη της Ένωσης περνά μερικώς από ρωσικά χέρια και καθώς η ζήτηση είναι ανελαστική και η προσφερόμενη ποσότητα μειώνεται, μπορεί κάποιος να φανταστεί τι συμβαίνει στην τιμή.
Παράλληλα, ας ρίξουμε μια ματιά στην αγροτική παραγωγή. Αυτή είναι συνάρτηση αρκετών μεταβλητών, μεταξύ των οποίων είναι η διαθεσιμότητα σπόρων, καυσίμων (ενέργειας ευρύτερα) και λιπασμάτων. Με τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας σε αδράνεια, με τη μερική άρση εισαγωγών από τη Ρωσία, με την απαγόρευση εξαγωγών της Ουκρανίας, καθώς και μια σειρά άλλων παραγόντων, τόσο οι σπόροι όσο και τα αγροτικά προϊόντα των δύο αυτών χωρών δεν εισέρχονται στις διεθνείς αγορές. Παράλληλα, οι τιμές των λιπασμάτων ανεβαίνουν, καθώς η Ουκρανία αποτέλεσε για έτη έναν μεγα-εξαγωγέα λιπασμάτων και ουρίας/αμμωνίας. Η άνοδος της τιμής της αμμωνίας έχει μια επιπλέον αρνητική πτυχή, καθώς βάζει φρένο στην ανάπτυξη των καινοτόμων και περιβαλλοντικά φιλικών πλοίων που τη χρησιμοποιούν ως καύσιμο.
Συγχρόνως, πολλά κράτη αποφασίζουν την άρση των εξαγωγών τους σε κτηνοτροφικά και αγροτικά προϊόντα, με στόχο να εξασφαλίσουν την εσωτερική τους επάρκεια, οδηγούμενα στον προστατευτισμό. Οι πρώτοι μεγάλοι «τραυματίες» αυτής της επισιτιστικής κρίσης, βρίσκονται στην περιοχή της Υποσαχάριας Αφρικής και της νοτιοανατολικής Ασίας. Τα κράτη αυτά καλύπτουν ένα πολύ μεγάλο μέρος των επισιτιστικών αναγκών των πολιτών τους αποκλειστικά με εισαγωγές, οι οποίες έχουν διαταραχθεί από την εποχή της εφοδιαστικής αρρυθμίας της πρώτης φάσης της πανδημίας, ενώ δε διαθέτουν τα δημοσιονομικά εργαλεία για να ανταπεξέλθουν στην κατάσταση. Η Δύση, από την άλλη, βιώνει μια ραγδαία άνοδο στις τιμές των βασικών αγαθών, η οποία αναμένεται να γιγαντωθεί τον ερχόμενο χειμώνα. Αν συνυπολογίσουμε τον πληθωρισμό, που στα περισσότερα κράτη δεν ακολουθείται από ανάλογη ποσοστιαία αύξηση των μισθών, αντιλαμβανόμαστε πως βρισκόμαστε στο κατώφλι μιας πολύπλευρης παγκόσμιας ύφεσης.
Ο Γενικός Γραμματέας του Ο.Η.Ε., Antonio Guterres, σε πρόσφατη ομιλία του δίνει μια άλλη κοινωνική και ηθική σκοπιά του κινδύνου που διατρέχουν τα έθνη και οι πολίτες τους: «Τα υψηλά ποσοστά πείνας έχουν καταστροφικές συνέπειες σε άτομα, οικογένειες και κοινωνίες. Τα παιδιά θα υποστούν σοβαρές συνέπειες εφ’ όρου ζωής. Εκατομμύρια γυναίκες και παιδιά θα υποστούν ασιτία, ενώ νεαρά κορίτσια θα αποσυρθούν από τα σχολικά έδρανα και θα οδηγηθούν στην εργασία ή στον γάμο. Οικογένειες ολόκληρες θα ωθηθούν σε επικίνδυνες διηπειρωτικές περιπλανήσεις, μόνο για να επιβιώσουν».
Εντός αυτής της ακολουθίας κρίσεων, η παγκόσμια ύφεση εδραιώνεται και καθείς μπορεί μόνο να αναμένει το επόμενο σοκ. Αν πρέπει να κάνουμε μια εικασία, η ασφαλέστερη πρόβλεψη θα ήταν περί κρίσης των αποθεμάτων ύδατος που, υποβοηθούμενη από την απουσία σιτηρών και ενέργειας, θα οδηγήσει στη λειψυδρία και την αφυδάτωση ολόκληρων λαών, θέτοντας εν κινδύνω τα ανθρώπινα δικαιώματα τρίτης γενιάς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Secretary-General’s remarks to the Global Food Security Call to Action Ministerial, www.un.org, διαθέσιμο εδώ
- U.N. Charter, https://unric.org/, διαθέσιμο εδώ
- F.A.O. Global Report on Food Crises: acute food insecurity hits new highs, www.fao.org, διαθέσιμο εδώ
