Της Περσεφόνης Βλαχούτσικου,
Ξεκινώντας τη σύνταξη του άρθρου αξίζει να παρατεθεί η παραπάνω φράση· τρεις λέξεις που έχουν ειπωθεί από τον αρχιτέκτονα Ludwig Mies van der Rohe που αποδίδουν μία πολύ βασική αρχή του μοντέρνου κινήματος και περιγράφουν την αρχιτεκτονική ιδεολογία πίσω από την κατασκευή κτηρίων μικρής και μεγάλης κλίμακας.
Αναφέροντας μερικές πληροφορίες για τον Γερμανοαμερικανό αρχιτέκτονα Mies van der Rohe, θα τονίζαμε πως είναι ένας από τους πρωτοπόρους βιομηχανικούς σχεδιαστές της σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Ήταν ο τελευταίος διευθυντής της σχολής Bauhaus, της γνωστής γερμανικής σχολής τέχνης και μοντέρνας αρχιτεκτονικής. Προσπάθησε να καθιερώσει ένα νέο στυλ που θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει τη σημερινή εποχή. Έτσι, μέσα από τα έργα του δημιούργησε μία ιδιαίτερη αρχιτεκτονική τυπική του 20ου αιώνα, η οποία εκτίθεται στον κόσμο με εξαιρετική σαφήνεια και απλότητα. Ακολουθώντας τις αρχές του μοντερνισμού, τα υλικά που χρησιμοποιούσε ήταν σύγχρονα, όπως βιομηχανικός χάλυβας, φύλλα γυαλιού και κομμάτια μαρμάρου. Όσο για τους εσωτερικούς χώρους ανέπτυξε μία τακτική δημιουργίας ανοιχτών χώρων, οι οποίοι ρέουν χωρίς εμπόδια. Η αρχιτεκτονική αυτή τεχνική περιγράφεται από τον ίδιο ως «δέρμα και κόκκαλο». Άφησε πίσω του νέους αρχιτεκτονικούς κανόνες που εκφράζουν το πνεύμα της σύγχρονης εποχής και συνδέονται με την παράθεση ενός βασικού αφορισμού: “Less is more”.
Ένα από τα πιο σημαντικά αρχιτεκτονικά έργα του Mies, μέσα από την κατασκευή του οποίου αντικατοπτρίζονται όλα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω, είναι το «Περίπτερο της Βαρκελώνης», γνωστό και ως “Barcelona Pavilion”. Χτίστηκε για την παγκόσμια έκθεση της Βαρκελώνης το 1929 και βρίσκεται σε ένα από τα πιο όμορφα μέρη της πόλης. Λόγω της διαμονής μου στην Ισπανία το τελευταίο διάστημα, είχα θέληση να το επισκεφτώ, να δω από κοντά τη ροή των χώρων, την εναλλαγή των υλικών, την αλληλοδιαδοχή των τοιχίων που καθορίζουν την κίνηση του επισκέπτη. Έχοντας διαβάσει πως είναι ένα από τα πιο βασικά παραδείγματα για έναν αρχιτέκτονα που μελετά και εφαρμόζει τις αρχές του μοντερνισμού στα δικά του έργα, περίμενα πως θα έχω και εγώ τις καλύτερες εντυπώσεις. Παρότι όλο το αρχιτεκτονικό σύστημα δεν είναι μεγάλης κλίμακας, είναι αρκετό για να κατανοήσει κανείς πλήρως τον χώρο. Η αποσύνθεση των όγκων σε επιμέρους επίπεδα και η ποιότητα των υλικών στις κοντές πλευρές του περιπτέρου καθιστούν σαφές ότι το έργο κατέχει έναν συγκεκριμένο στιλιστικό κώδικα και ακολουθεί μία λογική της διακόσμησης που προέρχεται από τη φύση του υλικού.
Περιγράφοντας την κίνηση στον χώρο το πρώτο πράγμα που παρατηρεί κανείς καθώς εισέρχεται στο περίπτερο, είναι μία μεγάλη και ρηχή δεξαμενή νερού, η οποία περιβάλλεται από δύο βασικά τοιχία συνδεδεμένα με τσιμεντένια στοιχεία που χρησιμεύουν ως χώροι στάσης. Έπειτα, με μία απλή δεξιά στροφή, χωρίς την ύπαρξη πόρτας, ένα τοιχίο μεγάλου μήκους οδηγεί προς τα μέσα, στο κεντρικό σαλόνι του κτίσματος. Από εκεί παρατηρούμε μία δεύτερη, μικρότερη δεξαμενή νερού, από την οποία υψώνεται ένα εικονιστικό γλυπτό του George Kolbe. Τοποθετείται στην κοντύτερη σε μήκος πλευρά του κτηρίου και γύρω από αυτό διαμορφώνεται ένα εξωτερικό αίθριο που περιβάλλεται από τρεις πλευρές τοίχων. Βγαίνοντας από τον χώρο αυτό ένα ακόμα τοιχίο μεγάλου μήκους δείχνει την πορεία για την έξοδο προς τον κήπο. Σε αυτό το σημείο και μπροστά από τα μάτια μας εμφανίζεται μία κλειστή δομή σχεδιασμένη για να στεγάζει γραφεία και υπηρεσίες. Ο τοίχος που το περικλείει είναι εκείνος που περιγράφηκε στην αρχή της διαδρομής, εκείνος που οριοθετεί και την πρώτη περιοχή νερού.
Στην πραγματικότητα, το έργο είναι εξαιρετικά απλό και η σημασία του έγκειται στη σχέση του με την περιοχή, στη σχέση της γεωμετρίας με την οργανική φύση των υλικών, στη σχέση του μοντέρνου με του κλασικού. Είναι απλό, διότι δεν περιέχει πολύπλοκα στοιχεία, αφήνει τους χώρους να εμφανιστούν με βάση την αλληλουχία των γύρω τοίχων, καθοδηγεί με σαφήνεια και ευκολία τον επισκέπτη. Τα διακοσμητικά που δεσπόζουν στους χώρους είναι το ίδιο το μάρμαρο. Η ιδιαίτερη υφή «γεμίζει» των χώρο, χωρίς να προστεθεί κάποιο απτό στοιχείο. Τέλος, το άγαλμα που δεσπόζει στην αριστερή, πίσω άκρη του περίπτερου, είναι ένα από τα πιο όμορφα στοιχεία της κατασκευής. Είναι τοποθετημένο σε σημείο που το βοηθάει να φανεί από πολλές οπτικές γωνίες και με αυτόν τον τρόπο «ολοκληρώνει» την αρχιτεκτονική ιδέα.
Έτσι, τα λιγότερα στοιχεία που θα μπορούσαν να υπάρξουν, δημιουργούν έναν «περισσότερο», έναν τέλειο χώρο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- The German Pavilion at the 1929 Barcelona Universal Exposition-Mies Van der Rohe, socialdesignmagazine.com, διαθέσιμο εδώ
