Της Φένιας Γιαννακοπούλου,
Μετά τη διήμερη συνάντηση, που ξεκίνησε στις 5 Μαΐου στη Γκάνα, οι αρχηγοί των κρατών-μελών της Δυτικοαφρικανικής Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης (CEDEAO) αποφάσισαν ομόφωνα να ενισχύσουν τη στρατιωτική συνεργασία τους, προκειμένου να αντιμετωπίσουν την έκρυθμη κατάσταση που επικρατεί στη ζώνη του Σαχέλ. Άμεσα ενδιαφερόμενο κράτος μεταξύ των 15 είναι το Μάλι και αυτό διότι, επί 50 συναπτά έτη, η χώρα μοιάζει με καζάνι εντός του οποίου σιγοβράζει ένα εκρηκτικό μείγμα πραξικοπημάτων, εμφυλίων συρράξεων και τζιχαντιστικών επιθέσεων.
Από το 1960, έτος ανάκτησης της ανεξαρτησίας από τους Γάλλους αποίκους, στο Μάλι εκδηλώνονται τουλάχιστον πέντε πραξικοπήματα, δύο εκ των οποίων εντός του 2021. Εύλογα θα αναρωτηθεί κανείς ποιοι είναι οι ιθύνοντες νόες αυτών των βίαιων αλλαγών του πολιτικού σκηνικού; Για να δώσουμε απάντηση θα μεταφερθούμε στα βάθη της αφιλόξενης ερήμου Σαχάρας, εκεί όπου βρίσκεται η εθνοτική μειονότητα των Tuareg. Νομάδες, σκληραγωγημένοι και βαθιά θρησκευόμενοι. Οι Tuareg φημίζονται για την πολεμική δεινότητα και το σθένος τους. Αυτά τα χαρακτηριστικά εκτιμήθηκαν δεόντως από τον δικτάτορα της Λιβύης Muamar Gaddafi, ο οποίος το 2011 προσέλαβε αρκετά μέλη της κοινότητας ως μισθοφόρους πολεμιστές.
Μετά την πτώση του καθεστώτος τον Αύγουστο του 2012, οι Tuareg επέστρεψαν στην πατρίδα τους με άγριες διαθέσεις. Είχαν αποφασίσει ότι ήταν σε θέση να διεκδικήσουν και να επιτύχουν τη δημιουργία ενός αυτόνομου κράτους στον βορρά. Μέσα σε πέντε μόλις μήνες συσπειρώνονται, περιβάλλονται υπό τον μανδύα του «Εθνικού Κινήματος για την Απελευθέρωση του Azawad» και ξεκινούν τις ένοπλες επιθέσεις σε αστικά κέντρα και στρατιωτικές βάσεις στο βόρειο Μάλι. Η άνεση με την οποία επελαύνουν και καταλαμβάνουν καίριας σημασίας πόλεις είναι εντυπωσιακή.
Η τύχη δείχνει να είναι με το μέρος τους, καθώς λίγο πριν τις εκλογές του Μαρτίου του 2012, σημειώνεται το πραξικόπημα που στιγματίζει όσο κανένα άλλο το Μάλι. Το αυτοαποκαλούμενο «Εθνικό Συμβούλιο για την Επαναφορά της Δημοκρατίας και την Αποκατάσταση του Κράτους», αποτελούμενο από 7.000 στρατιωτικούς, με επικεφαλής τον Amadou Sanogo, καταλαμβάνει τις εγκαταστάσεις της Κρατικής Τηλεόρασης και το προεδρικό μέγαρο και συλλαμβάνει αρκετά μέλη της δημοκρατικώς εκλεγείσας κυβέρνησης. Σύμφωνα με εκπροσώπους της αυτόκλητης ηγεσίας, η σταγόνα που έκανε το ποτήρι να ξεχειλίσει ήταν η αδιαφορία που επεδείκνυε ο Πρόεδρος της χώρας Amadou Toumani Toure απέναντι στην ανεξέλεγκτη δράση των Tuareg.
Η χούντα επιβάλλει περιορισμούς στις μετακινήσεις και διατάσσει το κλείσιμο των χερσαίων και εναερίων συνόρων της χώρας. Οι Tuareg ουδόλως επηρεάζονται, καθώς όπως λέει και ο θυμόσοφος λαός «ο λύκος στην αντάρα χαίρεται». Κάπως έτσι, στις αρχές του Ιουνίου του 2012, ανακοινώνουν την ίδρυση του κράτους Azawad, με πρωτεύουσα το παραποτάμιο Gao. Ενώ όλα δείχνουν να βαίνουν βάσει σχεδίου, δύο μήνες αργότερα, εμφανίζονται στην περιοχή οργανώσεις τζιχαντιστών, οι οποίες τους εκδιώκουν από το Gao, εμπεδώνοντας τη δική τους κυριαρχία. Ο υπηρεσιακός Πρόεδρος Dioncounda Traore κηρύσσει τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και απευθύνει έκκληση για βοήθεια στη Γαλλία. Ο François Hollande ανταποκρίνεται άμεσα και ανακοινώνει την αποστολή 5.000 στρατιωτών στο Μάλι εντός του 2013. Την κίνηση του Γάλλου Προέδρου χαιρετίζει τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, το οποίο διαβεβαιώνει ότι θα ενισχύσει τα γαλλικά στρατεύματα με επιπλέον στρατιώτες, σε περίπτωση που η κατάσταση δεν είχε εξομαλυνθεί μέχρι τον Σεπτέμβριο του ανωτέρω έτους.
Το εγχείρημα αποδεικνύεται εξαιρετικά δύσκολο. Αντί της εξομάλυνσης παρατηρείται επέκταση της ισλαμικής απειλής και στις γειτονικές χώρες (Μπουρκίνα Φάσο, Νίγηρας). Οι πολίτες του Μάλι που είχαν εναποθέσει όλες τις ελπίδες τους στη στρατιωτικά ανεπτυγμένη Γαλλία και στις ειρηνευτικές αποστολές των Ηνωμένων Εθνών ένιωσαν προδομένοι, καθώς οι σωτήρες τους είχαν για ακόμη μία φορά μετατραπεί σε δυνάστες. Μέσα στα επόμενα οκτώ έτη το μοτίβο που ακολουθείται στο Μάλι δεν εμφανίζει αλλαγές. Τον Ιανουάριο του 2022, οι πραξικοπηματίες χρησιμοποιούν ως δίαυλο επικοινωνίας με τη Δύση τον πρέσβη της Γαλλίας στο Μάλι και ζητούν συνθηκολόγηση. Οι όροι της συμφωνίας είναι ότι θα επιτρέψουν τη διεξαγωγή εκλογών τον Φεβρουάριο του 2022, αλλά ανεξαρτήτως των αποτελεσμάτων, θα παραμείνουν στην εξουσία μέχρι το 2025.
Όπως ήταν αναμενόμενο η πρόταση δεν γίνεται δεκτή από τον Γάλλο πρέσβη και ως εκ τούτου αυτός καθίσταται persona non grata. Μετά τις ραγδαίες εξελίξεις, ο Πρόεδρος Emmanuel Macron ανακοινώνει την απομάκρυνση 2.400 στρατιωτών από το Μάλι, με την αιτιολογία ότι η Γαλλία δεν μπορεί να παραμείνει στρατιωτικά δεσμευμένη και να συνεργαστεί με μία de facto κυβέρνηση, της οποίας η στρατηγική και οι στόχοι είναι άγνωστοι. Τον Απρίλιο του 2022, η χούντα ζητεί τη συνδρομή Ρώσων μισθοφόρων για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, γεγονός που προκαλεί ανησυχία στον Πρόεδρο της Γκάνα, Nana Akufo-Addo, ο οποίος απευθύνει έκκληση στα Ηνωμένα Έθνη να διατηρήσουν τις ειρηνευτικές τους δυνάμεις στο Μάλι, παρά την αναχώρηση των γαλλικών στρατευμάτων. Τον προβληματισμό του Αddo συμμερίζονται και οι λοιποί αρχηγοί των κρατών της Δυτικής Αφρικής, αυτό, άλλωστε, καταδεικνύει η απόφαση περί ενίσχυσης της μεταξύ τους αμυντικής συνεργασίας. Για ακόμη μία φορά, λοιπόν, κατέστη σαφές ότι οι εισαγόμενοι σωτήρες αγνοούν την πραγματικότητα που επικρατεί στις επιμέρους χώρες, ότι πίσω από το «θεάρεστο» έργο τους κρύβονται σκοπιμότητες άσχετες με τη σωτηρία των λαών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Réunion des pays d’Afrique de l’Ouest pour lutter contre l’insécurité, Le Monde Διαθέσιμο εδώ
- Another coup in Mali? Here’s what you need to know. The Washinghton Post, Διαθέσιμο εδώ
- How Jihadists Are Creating Turmoil Across West Africa, The Washinghton Post, Διαθέσιμο εδώ
- Mali, a Coup within a Coup, International Crisis Group, Διαθέσιμο εδώ
- Why are French troops leaving Mali, and what will it mean for the region?, BBC, Διαθέσιμο εδώ
- Mali’s crisis hits 10-year mark, Deutsche Welle, Διαθέσιμο εδώ
