Της Χρυσούλας Παχή,
Παρόλο που δεν υπάρχουν σαφή δεδομένα, ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών είναι ενεργές καπνίστριες στην αρχή της εγκυμοσύνης και περίπου το 13% συνεχίζει να καπνίζει πέρα από το πρώτο τρίμηνο. Το κάπνισμα και γενικότερα ουσίες, όπως η νικοτίνη αποτελούν κύριο παράγοντα καθυστέρησης της εμβρυϊκής ανάπτυξης. Ευτυχώς, οι πιθανές επιπτώσεις μπορεί να αποφευχθούν με την άμεση παύση του.
Ο καπνός των τσιγάρων περιέχει περίπου 70.000 τοξικές ουσίες. Σε αυτές περιλαμβάνονται η νικοτίνη, το μονοξείδιο του άνθρακα, το υδροκυάνιο, το κάδμιο και βαρέα μέταλλα, όπως ο μόλυβδος και το σελήνιο. Όλες αυτές οι ουσίες μεταφέρονται αυτούσιες στην κυκλοφορία της μητέρας και, μέσω του πλακούντα, στο έμβρυο.
Το έμβρυο μεταβολίζει τις ουσίες αποκλειστικά και μόνο με τη βοήθεια του πλακούντα, αφού το ήπαρ και τα νεφρά δεν έχουν αναπτυχθεί επαρκώς. Εφόσον αυτές οι βλαβερές ουσίες παραμένουν στην πλακουντιακή κυκλοφορία, απορροφώνται σταδιακά από την εμβρυϊκή κυκλοφορία.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το έμβρυο να κινδυνεύει από ενδομήτρια καθυστέρηση ανάπτυξης, από περιγεννητική θνησιμότητας και από νοσηρότητα. Το κάπνισμα έχει συσχετιστεί με το χαμηλό βάρος γέννησης στα πρόωρα νεογνά. Πιο συγκεκριμένα, ένα νεογνό έχει δύο φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να έχει λιγότερο από 2.500gr βάρος γέννησης, σε σύγκριση με ένα νεογνό του οποίου η μητέρα δεν καπνίζει. Τα νεογέννητα με μικρό βάρος γέννησης έχουν περισσότερη δυσκολία στο να σταθεροποιούν τη θερμοκρασία τους και να ανταποκρίνονται σε ερεθίσματα από το περιβάλλον.
Η μειωμένη ανάπτυξη του εμβρύου είναι εμφανής από τη 18η εβδομάδα κύησης. Μάλιστα, μελέτες δείχνουν πώς ο αριθμός των τσιγάρων που καπνίζει η μητέρα είναι ανάλογος με τον βαθμό αναπτυξιακής καθυστέρησης του εμβρύου. Η κατάσταση αυτή είναι μερικές φορές αναστρέψιμη, όταν υπάρξει διακοπή του καπνίσματος πριν την 20ή εβδομάδα.
Περιγεννητικά, εκτός από χαμηλό βάρος γέννησης και προωρότητα, το νεογνό μπορεί να παρουσιάσει μειωμένη αναπνευστική δραστηριότητα, υποθερμία, αιφνίδιο θάνατο και σύνδρομο στέρησης (εξάρτηση), λόγω της νικοτίνης.
Αργότερα, το παιδί αυτό έχει αυξημένη πιθανότητα να παθαίνει λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος, αλλά και να εμφανίζει παθήσεις όπως ωτίτιδες, ρινίτιδες, και φαρυγγίτιδες. Είναι, επίσης, αρκετά πιθανό να εμφανίσει άσθμα, αλλεργικό και μη, ειδικά όταν το παιδί γίνεται παθητικός καπνιστής. Ακόμα, η πνευματική και η συναισθηματική ανάπτυξη καθυστερούν, συγκριτικά με εκείνες των παιδιών των μη καπνιστών. Τέλος, εκείνο έχει περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσει μαθησιακές δυσκολίες και διαταραχές της προσοχής.
Το κάπνισμα κατά την εγκυμοσύνη δεν επηρεάζει μόνο την υγεία του εμβρύου. Οι έγκυες καπνίστριες πιθανόν να εμφανίσουν εξωμήτριο εγκυμοσύνη, προδρομικό πλακούντα και πρόωρη αποκόλλησή του, όπως και πρόωρη ρήξη των υμένων. Παράλληλα, οι πιθανότητες να αποβάλουν στο πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης είναι κατά 46% περισσότερες από τις μη καπνίστριες. Ο κίνδυνος περιγεννητικού θανάτου είναι αυξημένος κατά 20%, σε γυναίκες που καπνίζουν <20 τσιγάρα την ημέρα, και κατά 35% σε γυναίκες που καπνίζουν >20 τσιγάρα την ημέρα.
Εκτός από τα προαναφερθέντα, παρουσιάζονται και οι συνηθισμένες επιπτώσεις του καπνίσματος στο σώμα. Με λίγα λόγια, υπάρχει ο κίνδυνος εμφάνισης στεφανιαίας νόσου, πνευμονικής εμβολής, εμφράγματος και μη φυσιολογικής ανοσοποιητικής λειτουργίας.
Πρώιμες μελέτες προσπαθούν να συσχετίσουν το κάπνισμα της μητέρας με τις επιπλοκές κατά τη διάρκεια του τοκετού, που οδηγούν σε καισαρική τομή. Ωστόσο, τα ευρήματα αυτά δεν έχουν επαληθευτεί επαρκώς.
Αυτό που είναι ευρέως γνωστό και αποδεκτό, είναι η μεταφορά νικοτίνης και διαφόρων ουσιών μέσω του μητρικού γάλακτος. Εάν η μητέρα αδυνατεί να σταματήσει το κάπνισμα, τότε συνιστάται να μειώσει τον αριθμό των τσιγάρων, να μην καπνίζει πριν τον θηλασμό και να περνάνε τουλάχιστον 3-4 ώρες από το τελευταίο τσιγάρο πριν θηλάσει ξανά.
Ορισμένα δεδομένα στηρίζουν το γεγονός πως μερικές επιβλαβείς ουσίες που βρίσκονται στο τσιγάρο μπορούν να αποτρέψουν τη σύλληψη και τη σωστή λειτουργία των αναπαραγωγικών οργάνων της γυναίκας. Συνδέονται με τη στειρότητα, προκαλούν χαμηλότερα επίπεδα οιστρογόνων, επηρεάζουν τη λειτουργικότητα των σαλπίγγων και μειώνουν την ποιότητα και τη βιωσιμότητα των ωαρίων. Κατά κύριο λόγο, οι ουσίες αυτές είναι το κάδμιο, ο μόλυβδος και το μονοξείδιο του άνθρακα.
Οι επαγγελματίες υγείας θα πρέπει να ενημερώνουν τη μητέρα για το κάπνισμα και για το πόσο επιβλαβές είναι αυτό για εκείνη και για το έμβρυό της. Θα ήταν ιδανικό η ευαισθητοποίηση αυτή να ξεκινάει πριν την έναρξη της αναπαραγωγικής ηλικίας των γυναικών και όχι με το πρώτο ραντεβού στην αρχή της κύησης. Με αυτόν τον τρόπο, θα καταφέρουμε να αποτρέψουμε τυχόν μελλοντικούς καπνιστές και να προστατέψουμε την υγεία όλων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- R. Butler, H. Goldstein, Smoking in Pregnancy and Subsequent Child Development, British Medicine Journal 4:573 (1973)
- Anne Castles, E.Kathleen Adams, Cathy L. Melvin, Christopher Kelsch, Matthew L.Boulton, Effects of smoking during pregnancy: Five meta-analyses, American Journal of Preventive Medicine Volume 16, Issue 3, Pages 208-215 (Apr. 1999)
- Ahmad O.Hammoud, Emmanuel Bujold, Yoram Sorokin, Christiane Schild, Martin Krapp, Peter Baumann, Smoking in pregnancy revisited: Findings from a large population-based study, American Journal of Obstetrics and Gynecology, Volume 192, Issue 6, Pages 1856-1862 (June 2005)
