Της Αθηνάς Ζαγκώτη,
Σε πολλά από τα άρθρα μου, μιλώ για τη Σκωτία. Όμως, δεν έχω αναφερθεί σε μια από τις σημαντικότερες μάχες, που καθόρισαν τη μοίρα των Σκωτσέζων, και δεν είναι άλλη από τη θρυλική μάχη εναντίον των Άγγλων, στο Culloden Moor. Το συγκεκριμένο γεγονός όχι μόνο συνέβαλε στη γραφή της μοίρας της Σκωτίας, αλλά όρισε και τη Νέα Μεγάλη Βρετανία.
Η Μάχη του Culloden υπήρξε η κατάληξη μιας σειράς αναμετρήσεων που ξεκίνησαν το 1745, ανάμεσα στον στρατό του βασιλιά Γεώργιου και μιας ομάδας Ιακωβιτών, με αρχηγό τον πρίγκιπα Charles Stuart, γιο του πρώην βασιλιά Ιακώβου Β’. Στις αρχές του 18ου αιώνα, η Μ. Βρετανία είχε χωριστεί σε δυο στρατόπεδα: στους λεγόμενους «Ιακωβίτες», οι οποίοι, μετά την κάθοδο του βασιλιά Ιακώβου Β’ από τον θρόνο, τάχθηκαν υπέρ της ανάληψής του, και σε αυτούς που υποστήριζαν τη δυναστεία του Ανόβερου, η οποία στόχευε στο να εξαλείψει τον Καθολικισμό από τον βρετανικό λαό. Απόπειρα εξέγερσης πραγματοποιήθηκε παλαιότερα, το 1715, χωρίς κάποια επιτυχία. Τουναντίον, ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ στέρησε από τους ονομαζόμενους “Tories” (ένα από τα δύο κόμματα που κυριαρχούσαν την περίοδο εκείνη στη Μ. Βρετανία, το οποίο υποστήριζε ακράδαντα την απόλυτη μοναρχία) το δικαίωμα συμμετοχής σε ορισμένα αξιώματα και δημόσιες εκδηλώσεις. Αποτέλεσμα αυτού ήταν μέρος των Tories να ταχθεί υπέρ των Ιακωβιτών, το 1745. Οι «φιλοβασιλικοί» ήταν οπαδοί ενός ενοποιημένου κράτους, χωρίς την εξουσία του Καθολικισμού. Από την άλλη, οι Ιακωβίτες υποστήριζαν την επιστροφή των Stuart στον θρόνο, την ενίσχυση της σκωτσέζικης κυριαρχίας και, φυσικά, την ισχυροποίηση του Καθολικισμού.
Πέρα, όμως, από τις επιρροές που άσκησε σε ολόκληρο το βρετανικό βασίλειο, η μάχη του Culloden αποτέλεσε το «παρασκήνιο» της λεγόμενης «Μάχης της Αυστριακής Διαδοχής» (1740-1748), που πραγματοποιούνταν την ίδια περίοδο. Η συγκεκριμένη διαμάχη αφορούσε τη Γαλλία και τη Μ. Βρετανία, με το Culloden να αποτελεί την πιο έντονη πολεμική σύγκρουση στην Ευρώπη. Για να νικήσουν την Αγγλία, οι Γάλλοι προσπάθησαν να εκμεταλλευτούν τους Ιακωβίτες. Με τον βασιλιά Λουδοβίκο ΙΕ’ να οδηγεί τους Γάλλους, νικούν τους Άγγλους στη μάχη του Fontenoy, η οποία οδήγησε στην πιο γρήγορη εκκίνηση της εξέγερσης των Ιακωβιτών. Στα τέλη του 1745, ο Charles Stuart, το σύμβολο των Ιακωβιτών, απογοητευμένος από την ελλιπή βοήθεια των Γάλλων, αποφασίζει να διακόψει την έκβαση των Σκωτσέζων. Εγκαθίσταντο, λοιπόν, στο Inverness, χάνοντας την ευκαιρία για επίθεση στο Λονδίνο. Έτσι, με την επιστροφή στα Highlands, σηματοδοτείται και το σημείο που θα διεξαγόταν η μάχη, στο Culloden Moor.
Με μονάχα το Inverness στην κατοχή τους και με λιγοστά στρατεύματα, χρήματα και όπλα, οι Ιακωβίτες δεν είχαν και πολλές πιθανότητες να κερδίσουν τη μάχη έναντι των στρατευμάτων του Cumberland. Στην αλλαγή της ημέρας, από 15 σε 16 Απριλίου του 1746, σχεδιάστηκε αιφνιδιαστική, βραδινή επίθεση στα στρατεύματα των Άγγλων, ωστόσο, λόγω της κακής κατάστασης των Ιακωβιτών κάτι τέτοιο δεν κατέστη εφικτό και βρέθηκαν άξαφνα στο πεδίο της μάχης. Ο αγγλικός στρατός με κανόνια, τουφέκια και ξιφολόγχες ήταν μακράν καλύτερα προετοιμασμένος από τους Σκωτσέζους. Το πεδίο της μάχης επιλέχθηκε την τελευταία στιγμή λόγω της θέσης των στρατευμάτων. Ο στρατός του πρίγκιπα Καρόλου δε κατάφερε να «σπάσει» την άμυνα του αγγλικού, με αποτέλεσμα να συντριβεί. Σε πρώτη φάση, τουλάχιστον 1.000 άνδρες σκοτώθηκαν, με τον αριθμό τους να αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου. Το αποτέλεσμα ήταν το αναμενόμενο, ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ κέρδισε τη μάχη στο Culloden Moor.
Με τη λήξη της, η μάχη του Culloden ήταν η τελευταία που πραγματοποιήθηκε σε βρετανικό έδαφος και οριοθέτησε τη Μ. Βρετανία ως κυρίαρχη, ενωμένη δύναμη. Τις μεγαλύτερες συνέπειες αντιμετώπισαν οι Σκωτσέζοι, οι οποίοι είτε εκτελέστηκαν είτε πωλήθηκαν ως σκλάβοι στις Αποικίες. Το 1747, θεσπίστηκαν μέτρα που στόχευαν στην εξαφάνιση της σκωτικής ταυτότητας και περιλάμβαναν: απαγόρευση της παραδοσιακής ενδυμασίας των Σκωτσέζων (cilts), τα Highlands αφοπλίστηκαν, δηλαδή κατασχέθηκαν μαζικά τα όπλα τους, και, τέλος, ο παραδοσιακός τρόπος ζωής των Highlanders απαγορεύτηκε. Παρόλο που η Σκωτία νικήθηκε στο Culloden, η αγγλική κυβέρνηση τοποθέτησε στρατεύματα εκεί, σε περίπτωση έναρξης νέας εξέγερσης.
Καταληκτικά, η εξέγερση του 1745 και η μάχη στο Culloden Moor υπήρξαν καθοριστικές για το μέλλον του Ιακωβινισμού. Η Σκωτία έζησε πολλά χρόνια στη σκιά της αγγλικής εξουσίας, χάνοντας την ταυτότητά της. Η νίκη των Προτεσταντών έναντι των Καθολικών οδήγησε την Αγγλία στο να γίνει η μεγαλύτερη δύναμη έως και τον 20ό αιώνα. Μέσα από τη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο/τηλεόραση αναπολούμε τη θρυλική μάχη του Culloden. Θα έλεγε κανείς ότι είναι ιδιαίτερα συγκινητική και νοσταλγική η μελέτη της. Μια από τις πιο επίκαιρες και στον στόχο σειρές είναι το Outlander, μέσα από το οποίο μαθαίνουμε για τη σκωτσέζικη κληρονομιά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Pittock, M. (2016), Great battles, Culloden, United States of America: Oxford University Press. pp. 13-57.
- Power Politics: «Η μάχη του Culloden και η εξέγερση των Ιακωβιτών», Διαθέσιμο εδώ
- Britannica: “Battle of Culloden”, Διαθέσιμο εδώ
