Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Η περίοδος του 14ου αιώνα αποτελεί για την Κίνα σημείο ορόσημο, αφού οι αλλαγές που συντελούνται θα έχουν ως αποτέλεσμα τη ριζική αναδιαμόρφωση της χώρας. Από το 1276, η αχανής αυτή περιοχή βρισκόταν κάτω από τη διοίκηση της δυναστείας των Yuan, οι οποίοι, όμως, ήταν Μογγολικής καταγωγής, κάτι που δεν ευχαριστούσε τον λαό, ειδικά από τη στιγμή που οι πολιτικές που ακολουθούσαν έπλητταν μεγάλο μέρος του. Επίσης, η αδιαφορία των Μογγόλων για τα προβλήματα που είχαν ανακύψει στις τάξεις των αγροτών, όπως λιμοί, λοιμοί, πλημμύρες και λεηλασίες, επέτειναν την κρίσιμη κατάσταση, με τους ηγεμόνες, αντί να στρέφονται σε αυτά τα προβλήματα, να διαπληκτίζονται για την αύξηση της εξουσίας τους.
Όλα αυτά συσπείρωσαν τον λαό, ανοίγοντας, έτσι, τον δρόμο για τη δημιουργία αντικαθεστωτικών ομάδων, που θα οργάνωναν εξεγέρσεις κατά της δυναστείας των Yuan. Μια τέτοια ομάδα ήταν και η Red Turban (κόκκινο τουρμπάνι, που έλαβε την ονομασία της από το κόκκινο κάλυμμα της κεφαλής που είχαν τα μέλη της), που εμφανίστηκε για να υπερασπιστεί τους αγρότες, οι οποίοι αναγκάζονταν να εργαστούν σε κυβερνητικά κατασκευαστικά έργα και συντόνιζε επιτυχημένες εξεγέρσεις κατά των μογγολικών δυνάμεων. Ανάμεσά τους ήταν και ο νεαρός, 24 ετών τότε, Zhu Yuanzhang, ο οποίος έμελλε να αλλάξει την ιστορία και την πορεία της Κίνας.
Το εύλογο ερώτημα, όμως, που γεννάτε είναι «ποιος είναι ο Zhu Yuanzhang και τι έκανε;». Ο Zhu ήταν ένας φτωχός αγρότης που γεννήθηκε το 1328 στην επαρχία Anhui, της ανατολικής Κίνας. Η επιδημία πανούκλας που χτύπησε την πόλη, γύρω στα 1340, του στέρησε τον πατέρα και τον μεγαλύτερο αδελφό του. Ο ίδιος αναγκάστηκε, μάλιστα, ύστερα από την έλλειψη τροφίμων, να εγκατασταθεί σε ένα βουδιστικό μοναστήρι, για να επιβιώσει. Ωστόσο, ούτε αυτό μπορούσε να του προσφέρει τα απαραίτητα και δεν ήταν λίγες οι φορές που αναγκάστηκε να γίνει επαίτης. Οι βουδιστές μοναχοί, από την άλλη, μπόρεσαν να του διδάξουν γραφή και ανάγνωση, ανοίγοντας, έτσι, τους ορίζοντές του. Η ένταξή του στη Red Turban έγινε ύστερα από την καταστροφή του μοναστηριού, όπου διέμενε, σε μια συμπλοκή των Μογγόλων και των μελών της οργάνωσης.
Ο Zhu, λοιπόν, μην έχοντας κάπου αλλού να πάει, αποφασίζει, όπως είδαμε, να ενταχθεί στους κόλπους των ανταρτών. Η ανέλιξή του είναι σταδιακή αλλά σταθερή, με το μεγάλο βήμα να γίνεται, όταν παντρεύτηκε την κόρη ενός ηγετικού στελέχους. Έκτοτε, εδραιώνεται στον βασικό πυρήνα και, εν τέλει, αναλαμβάνει την ηγεσία της οργάνωσης το 1355, μεταφέροντας την έδρα των Red Turban στην κοιλάδα Yangzi, ενώ οι δυνάμεις που διέθετε ήταν μεταξύ 20-30.000 ανδρών.
Για να μπορέσει να αποδυναμώσει τους Μογγόλους, αποφάσισε να επιτεθεί στην πρωτεύουσα των Yuan, την Nanjing, έτσι ώστε να τους διασπάσει και να πλήξει το ηθικό τους. Τελικά, καταφέρνει την κατάληψη της πόλης, το 1356, με μια σχετική ευκολία, αφού οι Μογγόλοι, πέραν των εσωτερικών τους αντιπαραθέσεων, είχαν καθαιρέσει, τον προηγούμενο χρόνο, και έναν πολύ σημαντικό στρατηγό τους, τον Toghto, καθώς είχαν υποψίες –λανθασμένες, βέβαια– πως διαπνεόταν από φιλοκινεζικά αισθήματα. Μετά από την κατάληψη της Nanjing, στο στόχαστρο του Zhu Yuanzhang μπήκαν δύο υψηλά ιστάμενα πρόσωπα, από τη μία, ο Chen Youliang που έλαβε από μόνος του τον τίτλο του αυτοκράτορα των Han, αλλά δεν κατάφερε να αντισταθεί και σκοτώθηκε μαζί με μεγάλο μέρος του στρατού του στη μάχη της λίμνης Poyang και, από την άλλη, ο Zhang Shicheng που, επίσης, κατατροπώθηκε το 1367. Έχοντας υπερνικήσει αυτά τα βασικά εμπόδια, πλέον η εκδίωξη και των υπόλοιπων μογγολικών δυνάμεων ήταν θέμα χρόνου.
Έτσι, ο Zhu Yuanzhang, ένας φτωχός αγρότης από την ανατολική Κίνα κατάφερε να ηγηθεί των επαναστατικών κινεζικών δυνάμεων, να κυνηγήσει τους Μογγόλους κατακτητές και, τελικά, μπόρεσε να γίνει… αυτοκράτορας! Με αυτόν τον τρόπο, τον Ιανουάριο του 1368, η αχανής χώρα της ανατολής είχε έναν νέο αυτοκράτορα και μια νέα δυναστεία, αυτή των Ming (που σημαίνει φωτεινός), όπως την ονόμασε ο Zhu, ο οποίος, μάλιστα, άλλαξε και το όνομά του σε Hongwu. Από τις πρώτες του αποφάσεις ήταν η επαναφορά των θυσιών στον Ουρανό και τη Γη, καθώς και άλλα κομφουκιανικά και βουδιστικά τελετουργικά έθιμα, που είχαν εκλείψει επί Μογγόλων, κερδίζοντας, έτσι, την εύνοια του λαού, κάτι που χρειαζόταν για την εδραίωση της εξουσίας του.
Ο Hongwu, ωστόσο, φοβόταν πως θα έχανε τη θέση του από κάποιον άλλον επίδοξο νέο και αποφάσισε να αναβιώσει ένα συγκεντρωτικό σύστημα διακυβέρνησης, με όλες τις εξουσίες να περνούν από τα χέρια του. Προκειμένου, μάλιστα, να ενισχύσει τον θεσμό του αυτοκράτορα και, κατ’ επέκταση, τον εαυτό του, απέδωσε στην εξουσία του θεϊκή υπόσταση, λέγοντας πως πηγάζει κατ’ εντολή του θεού Ουρανού. Αυτό, όμως, δεν ήταν αρκετό, για να καθησυχάσει τους φόβους του Hongwu, κάτι που τον οδήγησε σε απηνείς διωγμούς κατά των αντιφρονούντων αξιωματικών, μη διστάζοντας να προχωρήσει και σε εκτελέσεις. Αποκορύφωμα αυτής της παράνοιας ήταν η εκκαθάριση 15.000 αξιωματικών και των οικογενειών τους (από το 1380 και για ένα βάθος δέκα ετών), ύστερα από κάποιες –αβάσιμες– υποψίες του αυτοκράτορα για τη δολοφονία του. Οι κινήσεις αυτές δεν ήταν ικανές να ελέγξουν τη μεγάλη επικράτεια της χώρας, πράγμα που γνώριζε καλά ο αυτοκράτορας και αποφάσισε να τοποθετήσει σε διάφορες επαρχίες μέλη της οικογένειας ή του ευρύτερου κύκλου του.
Έπειτα, αλλαγές παρατηρούμε και στη νομοθεσία, με τον κώδικα που συστάθηκε να λέγεται Da Ming lü, με αρκετά σκληρές τιμωρίες για τους παραβάτες του. Ως προς το κομμάτι της δημόσιας διοίκησης, προέβη σε μια σημαντική μεταρρύθμιση του αγροτικού συστήματος, με τη σχολαστική καταγραφή των εκτάσεων γης και την ανακατανομή τους σε ακτήμονες. Η πρότερη εμπειρία του αυτοκράτορα είχε ως αποτέλεσμα την εκ των έσω γνώση των προβλημάτων και των αναγκών που χρειαζόταν η γεωργία, δημιουργώντας, έτσι, λύσεις στα όποια προβλήματα, όπως τη βελτίωση του αρδευτικού συστήματος, την αναδάσωση κατεστραμμένων περιοχών κ.ο.κ. Η γεωργία ενισχύθηκε, επίσης, και μέσα από έναν ακόμα απροσδόκητο παράγοντα, τη μείωση του εισαγωγικού εμπορίου, δίνοντας προτεραιότητα στην εγχώρια παραγωγή.
Η ευαισθησία του, παρόλα αυτά, δεν εξαντλήθηκε μόνο σε αυτούς τους τομείς, αλλά επέδειξε ιδιαίτερη μέριμνα και για την εκπαίδευση, δημιουργώντας δημόσια τοπικά σχολεία και ακαδημίες, με την πιο γνωστή να είναι η ακαδημία ζωγραφικής στο Nanjing. Αξιοσημείωτο είναι, τέλος, το ότι επανέφερε το παλαιό καθεστώς των εξετάσεων των δημοσίων υπαλλήλων, κάτι που είχε εκλείψει επί Μογγόλων.
Μέσα από όλα αυτά, ο Hongwu μπόρεσε να δώσει μια νέα προοπτική στον αυτοκρατορικό θεσμό, ίσως κάπως δεσποτική αλλά με γερές βάσεις, που θα διατηρηθεί στον χρόνο. Ο αγρότης αυτοκράτορας, που εδραίωσε τη δυναστεία των Ming, είχε μια μακρά περίοδο βασιλείας από το 1368 έως το 1392. Η διαδοχή του θα φάνταζε σε κάποιους μια δύσκολη υπόθεση, καθώς είχε αποκτήσει από τις πολλές συζύγους του 26 αγόρια. Ωστόσο, αυτό δεν αποτέλεσε πρόβλημα, αφού, σύμφωνα με το σύστημα που θέσπισε, διάδοχος του αυτοκράτορα θα ήταν ο πρωτότοκος γιος που θα αναλάμβανε την εξουσία. Εν προκειμένω, αυτός ήταν ο Zhu Biao, τέκνο από την πρώτη του σύζυγο, Ma, αλλά επειδή πέθανε πρόωρα, τη θέση αυτή έλαβε ο γιος του και εγγονός του Hongwu, ο Zhu Yunwen (ο οποίος, επίσης, θα το αλλάξει και θα γίνει αυτοκράτορας Jianwen). Η δυναστεία των Ming θα έχει μια μακρά πορεία από το 1368, όπως είδαμε, μέχρι και το 1644, όταν η εξουσία θα περάσει στους Yuan.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Dawson, R.S. (2019), The Chinese Experience, Orion Books: Phoenix Press
- Από την ιστοσελίδα Britannica, του David Chan στο “Hongwu”, Διαθέσιμο εδώ
- Από την ιστοσελίδα World History, του Mark Cartwright στο “Hongwu Emperor”, Διαθέσιμο εδώ
