Του Δημήτρη Βασιλειάδη,
Μετά την ανεπιτυχή εκστρατεία στην ιταλική χερσόνησο, ο Πύρρος επιστρέφει στο βασίλειο της Ηπείρου, το 274 π.Χ. Όπως είδαμε και στο προηγούμενο άρθρο, ο πρωταγωνιστής μας θεωρούσε ότι θα επέστρεφε σύντομα στις στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον των Ρωμαίων. Όμως, η κατάσταση στον ελλαδικό χώρο ήταν αρκετά κρίσιμη. Συγκεκριμένα, όσο ο ίδιος απουσίαζε από την Ήπειρο, ορδές Γαλατών κατέκλυσαν την ηπειρωτική Ελλάδα. Οι Γαλάτες σκότωσαν τον βασιλιά της Μακεδονίας, Πτολεμαίο Κεραυνό, και λεηλάτησαν το βασίλειο απ’ άκρη σ’ άκρη. Τους εισβολείς αντιμετώπισε με επιτυχία ο Αντίγονος Γονατάς τα έτη 278 και 277 π.Χ. και ανήλθε στον μακεδονικό θρόνο.
Τις συνέπειες της άνωθεν εισβολής στη Μακεδονία έσπευσε να εκμεταλλευθεί ο Πύρρος. Ο τελευταίος κατάφερε να αποσπάσει ένα σημαντικό αριθμό περιοχών από το μακεδονικό βασίλειο, όπως την Έδεσσα και τη Θεσσαλία. Ωστόσο, ο Γονατάς εξακολουθούσε να ελέγχει σημαντικά εδάφη του ελλαδικού χώρου, όπως ήταν η Κόρινθος. Διατηρώντας μία υπολογίσιμη δύναμη Γαλατών μισθοφόρων στην κατοχή του, ο Αντίγονος επιτέθηκε απευθείας στην Ήπειρο, την υπεράσπιση της οποίας είχε αναλάβει ο γιος του Πύρρου, Πτολεμαίος. Στη σύγκρουση που διεξήχθη, ο Γονατάς ηττήθηκε κατά κράτος, με τον ίδιο να διαφεύγει από το πεδίο της μάχης την τελευταία στιγμή.
Οι άνωθεν εξελίξεις κατέστησαν τον Πύρρο και την Ήπειρο σε αδιαμφισβήτητη κυρίαρχη δύναμη του ελλαδικού χώρου. Όπως, όμως, έχετε αντιληφθεί, ο ήρωάς μας ήταν ένας άνθρωπος γεμάτος φιλοδοξίες κι έθετε διαρκώς νέους στόχους. Μετά τη μακρόχρονη εκστρατεία στην ιταλική χερσόνησο και τη δυσκολία του εγχειρήματος μιας αυτοκρατορίας παρόμοιας με αυτήν του Μεγάλου Αλεξάνδρου στη Δύση, ένα νέο όραμα κυριάρχησε στο μυαλό του Πύρρου. Συγκεκριμένα, επιθυμούσε την πλήρη κυριαρχία του σε Ελλάδα και Ασία, ώστε να ανασυσταθεί η αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Περνώντας από τη θεωρία στην πράξη, σκοπός του Ηπειρώτη βασιλιά ήταν να εξασφαλίσει πρώτα την υποταγή των περιοχών του ελλαδικού χώρου. Έτσι, λοιπόν, κάλεσε πίσω τις δυνάμεις που είχαν μείνει στον Τάραντα, προκειμένου να κινηθεί εναντίον της Πελοποννήσου, όπου ο Αντίγονος Γονατάς εξακολουθούσε να έχει σημαντική επιρροή. Έχοντας συγκροτήσει ένα εκστρατευτικό σώμα 25.000 πεζών στρατιωτών, 2.000 ιππέων και 24 ελεφάντων, ο Πύρρος εισήλθε στη βορειοδυτική Πελοπόννησο, ακολουθώντας… συνταγή Σικελίας. Ειδικότερα, ήθελε να δώσει την εντύπωση ενός στρατηγού-απελευθερωτή που πήγε στην Πελοπόννησο, με σκοπό να απαλλάξει τους κατοίκους από την καταπίεση του Γονατά.
Σκοπός του Πύρρου, λοιπόν, ήταν η ανατροπή όλων των φίλα προσκείμενων στον Γονατά καθεστώτων και η τοποθέτηση στις θέσεις εξουσίας ανθρώπων της επιλογής του. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της τακτικής αυτής είναι η Σπάρτη. Η άλλοτε κραταιά δύναμη του αρχαίου ελληνικού κόσμου είχε για πολλούς αιώνες στην εξουσία 2 βασιλιάδες. Όμως, κατά το χρονικό διάστημα δράσης του Πύρρου, στην εξουσία βρισκόταν μόνο ένας βασιλιάς, καθώς ο δεύτερος, ονόματι Κλεώνυμος, βρισκόταν σε εξορία. Θέλοντας να εκμεταλλευτεί την απουσία του έτερου βασιλιά, Αρεύς, σε εκστρατεία στην Κρήτη, ο Πύρρος εκστράτευσε εναντίον της Σπάρτης, θεωρώντας ότι θα πετύχει μία εύκολη νίκη.
Παρά το γεγονός ότι οι Λακεδαιμόνιοι αιφνιδιάστηκαν πλήρως, δεν επέλεξαν τη συνθηκολόγηση. Αντιθέτως, προτίμησαν να προβάλουν αντίσταση με όσες δυνάμεις διέθεταν. Προτού, λοιπόν, οι επιτιθέμενες δυνάμεις προσπαθήσουν να εισβάλουν στη Σπάρτη, στρατοπέδευσαν έξω από την πόλη κατά τη διάρκεια της νύχτας. Την ίδια στιγμή, οι γυναίκες και οι ηλικιωμένοι άνδρες προσπάθησαν να οχυρώσουν την πόλη τους όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερα. Την επόμενη μέρα, τα στρατεύματα του Πύρρου προσπάθησαν να καταλάβουν την πόλη, αλλά απέτυχαν. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την άφιξη ενισχύσεων για τους αμυνόμενους, οδήγησαν τον Πύρρο να αποσυρθεί από τη Σπάρτη.
Ο επόμενος σταθμός του έμελλε να είναι και ο τελευταίος. Συγκεκριμένα, κατευθύνθηκε στο Άργος, όπου 2 αντίπαλες πολιτικές παρατάξεις ήθελαν να εμπλέξουν εξωτερικές δυνάμεις, προκειμένου να αποκτήσουν την εξουσία. Η μία παράταξη, υπό τον Αρίστιππο, προσέγγισε τον Αντίγονο Γονατά. Το γεγονός αυτό οδήγησε την αντίπαλη παράταξη, της οποίας ηγούνταν ο Αριστέας, να ζητήσει τη βοήθεια του Πύρρου. Ο τελευταίος ανταποκρίθηκε στο παραπάνω κάλεσμα. Ωστόσο, στην πορεία του από τη Σπάρτη στο Άργος, το εκστρατευτικό σώμα παρενοχλούνταν διαρκώς από τις δυνάμεις των Λακεδαιμονίων. Μάλιστα, σε μία από τις πολλές ενέδρες που στήθηκαν έπεσε νεκρός ο γιος του Πύρρου, Πτολεμαίος.
Ο Πύρρος έφτασε, τελικά, στο Άργος και εισήλθε στην πόλη μέσω μιας πόλης που φρόντισε να ανοίξει ο Αριστέας. Οι αμυνόμενοι αποφάσισαν να αντισταθούν, με αποτέλεσμα να ξεκινήσουν οδομαχίες εντός των τειχών. Ο Γονατάς έσπευσε να ενισχύσει την αντίσταση με την αποστολή 1.000 στρατιωτών. Κατά τη διάρκεια αυτών των οδομαχιών, ο Πύρρος τραυματίστηκε από το δόρυ ενός αμυνόμενου. Σε αυτό το σημείο, σύμφωνα με την παράδοση, η χαριστική βολή δόθηκε από τη μητέρα του στρατιώτη. Ειδικότερα, η τελευταία, παρακολουθώντας τα τεκταινόμενα από τη στέγη ενός σπιτιού, έριξε ένα κεραμίδι στο κεφάλι του Ηπειρώτη βασιλιά.
Αυτό ήταν το τέλος που επιφυλασσόταν για τον ήρωά μας. Όπως ήταν φυσικό, το ακέφαλο πλέον εκστρατευτικό σώμα ηττήθηκε εκείνο το μοιραίο βράδυ. Ο Αντίγονος Γονατάς έθαψε τον νεκρό αντίπαλό του στην Αγορά του Άργους με βασιλικές τιμές, ως ένδειξη σεβασμού. Έπειτα, προσάρτησε τις δυνάμεις του Πύρρου, ώστε να ανακτήσει τη χαμένη του δύναμη. Η Ήπειρος, μετά την απώλεια του βασιλιά της, έχασε τη δυναμική που είχε αποκτήσει κι επέστρεψε σε ρόλο παρατηρητή των εξελίξεων. Αυτή υπήρξε η πορεία του Πύρρου, ενός εκ των ικανότερων βασιλέων-στρατηγών του Ελληνιστικού Κόσμου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Abbott, Jacob (1901), Makers of History: Pyrrhus, New York and London: Harper and Brothers Publishers
- Champion, Jeff (2009), Pyrrhus of Epirus, Barnsley: Pen & Sword Books Ltd
- Sekunda, Nicholas (2019), “The army of Pyrrhus of Epirus”, Men-at-Arms, vol. 528, Oxford: Osprey Publishing
