Του Σπύρου Νότη,
Στο πρόσφατο παρελθόν, η Σουηδία απασχόλησε θέλοντας και μη τα φώτα της δημοσιότητας με την απόφαση της να μην πάρει κατ’ ουσίαν κανένα μέτρο για την αποφυγή έξαρσης του κορωνοϊού. Πολλοί εκ της επιστημονικής και επιδημιολογικής κοινότητας ήταν κριτικά ιστάμενοι ως προς την αποτελεσματικότητα που θα επιφέρει αυτό το μέτρο και γενικότερα η «ανοσία της αγέλης». Αναμφισβήτητα, το εγχείρημα αυτό ενείχε κάποιο ρίσκο, ωστόσο a posteriori, αποδεικνύεται από την 57η πλέον θέση με θανάτους από κορωνοϊό ανά εκατομμύριο ότι η στρατηγική των λοκνταουν δεν εξασφαλίζει ικανοποιητική υγειονομική ασφάλεια και επιφέρει τεράστια οικονομικό-κοινωνικά προβλήματα. Με λίγα λόγια, αυτό που κατάφερε σε κάποιο βαθμό η Σουηδία, είναι να θωρακίσει την οικονομία της και μέσω της ατομικής υγιεινής να προστατέψει ευάλωτες ομάδες.
Στο δεύτερο σκέλος, συγκρινόμενη με τις γείτονες Σκανδιναβικές χώρες, φαίνεται να υπολείπεται αρκετά στο οικονομικό πλαίσιο – αν και δεν έχει τίποτα να ζηλέψει. Ασφαλώς, η περίοδος του COVID-19 επέφερε παγκόσμια ύφεση εξαιτίας της επιβολής μέτρων κλεισίματος της οικονομικής δραστηριότητας. Ακόμα και η Σουηδία, που δεν έλαβε τέτοιου είδους μέτρα, είδε το ΑΕΠ της να συρρικνώνεται κατά 2,8% το 2020, που ουδεμία σχέση δεν έχει με τον μέσο όρο της Ευρωζώνης που ανήλθε στο 7,1%. Λόγω της άρρηκτης σύνδεσης με την οικονομία της Ευρώπης και ευρύτερα με το Ευρώ, δεν γινόταν να μην υπάρξει επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας της. Συγκεκριμένα, επηρεάστηκε κυρίως από τη μείωση των εξαγωγών και της κατανάλωσης των νοικοκυριών, σύμφωνα με την επίσημη σουηδική στατιστική υπηρεσία. Παρόλα αυτά, το 2021 ήταν μια απόλυτα επιτυχημένη χρονιά, με 4,3% αναμενόμενη μεγέθυνση, φτάνοντας και ξεπερνώντας πολύ γρήγορα τα προ-κορωνοϊού επίπεδα. Σε νέες προβλέψεις για το 2022 γίνεται λόγος για ανάπτυξη 3,4% με την κυβέρνηση της χώρας να προτίθεται να συνεχίσει τη δημοσιονομική επέκταση στον νέο προϋπολογισμό προκειμένου να ενισχύσει την ανάκαμψη, σύμφωνα με τον Σουηδό Υπουργό Οικονομικών.
Το φαινόμενο της Σουηδίας προβλημάτισε ιδιαίτερα την Ευρωζώνη, κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους, όταν κατάφερε να περάσει σχεδόν αλώβητη από αυτή. Ωστόσο, δεν ήταν πάντα τόσο ιδανικά τα πράγματα για τους Σκανδιναβούς. Για πολλά χρόνια, υπέφεραν από υψηλό πληθωρισμό, ανεξέλεγκτη ανεργία, υπό-ανάπτυξη, διόγκωση δημοσίου χρέους και διαρκής υποτίμηση της σουηδικής κορώνας.
Από τη τραπεζική κρίση με τη φούσκα στεγαστικών δανείων το 1992, η Σουηδία προσπάθησε να μεταμορφώσει το οικονομικό της μοντέλο, με θαρραλέες μεταρρυθμίσεις στο ασφαλιστικό, εξυγίανση του τραπεζικού της συστήματος, ανώτατα όρια δημοσίων δαπανών και κατ’ επέκταση πλεονασματικοί ή τουλάχιστον ισορροπημένοι κρατικοί προϋπολογισμοί. Το πολιτικό σκηνικό της χώρας, καθολικά, υποστήριξε δεόντως τις αναγκαίες αυτές αλλαγές, προσδίδοντας μια τάση μονιμότητας στο ρυθμιστικό πλαίσιο που δημιουργήθηκε.
Από το 2007, δημιουργήθηκε μια ομάδα τεχνοκρατών μακρο-οικονομολόγων, οι οποίοι συνέθεσαν το συμβούλιο δημοσιονομικής πολιτικής της Σουηδίας. Εκεί, λαμβάνονται αποφάσεις σχετικά με την πορεία της χώρας, τη συνέπεια στους στόχους της, περί πλεονασμάτων, πληθωρισμού, χρέους και άλλων μακροοικονομικών δεικτών. Έτσι, η βιωσιμότητα στα δημοσιονομικά, έγινε αυτοσκοπός και η σταθερότητα στην οικονομική πολιτική χαράχτηκε στο DNA των εκάστοτε κυβερνήσεων. Η συμβολή αυτών των δύο, ήταν η Σουηδία να καταστεί μια αξιόπιστη και ανταγωνιστική χώρα, προσβάσιμη σε εμπορικό και παραγωγικό πλαίσιο. Πλέον, έχει αποφύγει τις προκλήσεις του πληθωρισμού ή του χρέους, διατηρώντας αμφότερα σε χαμηλά επίπεδα. Αξιοσημείωτο είναι πως εξαιτίας αυτής της αξιοπιστίας και εμπιστοσύνης που εμπνέει, οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης τη βαθμολογούν με το ανώτατο «ΑΑΑ», καθιστώντας τον δανεισμό της στις αγορές ομολόγων, πολύ φθηνό.
Ακόμη και μετά την καταστροφική χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η χώρα βρέθηκε με λιγότερη έκθεση στον κίνδυνο αυτό, συνεχίζοντας να «πιάνει» τους σημαντικούς στόχους πλεονάσματος που έθετε. Και αυτό γιατί έγινε η κοιτίδα της νεοφυούς επιχειρηματικότητας, κοινώς των startups, βοηθώντας πλήρως νέα project να υλοποιηθούν μέσω παροχής χρηματοδότησης και συμβουλευτικών υπηρεσιών. Παρά το γεγονός ότι οι φορολογικοί συντελεστές είναι δυσθεώρητα υψηλοί (φόρος εισοδήματος 60%, φόρος απόδοσης κεφαλαίου 30%), η Στοκχόλμη παρομοιάζεται ως η ευρωπαϊκή Silicon Valley. Eνδεικτικά, από το 2018 έως το 2019 έχει επιτευχθεί επενδυτική ανάπτυξη startups κατά 240%, αριθμούνται 8 μεγαθήρια-επιχειρήσεις, με $870 εκατομμύρια επενδύσεων στον τομέα της τεχνολογίας. Αξίζει να αναφερθεί, πως δεν είναι μόνο η Στοκχόλμη ως πρωτεύουσα τόσο εύπορη, αλλά καθεμιά περιφέρεια της Σουηδίας έχει υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Ασφαλώς, το εμπόριο είναι από τις κορυφαίες πηγές εσόδων της χώρας, η οποία είναι άκρως εξαγωγική, από τον κλάδο της γεωργίας, των κατασκευαστικό, αυτοκινητοβιομηχανίες μέχρι και την παραγωγή ενέργειας και δη ΑΠΕ. Γενικότερα, αποτελεί μια υπερδύναμη στις εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών, ανταγωνιζόμενη σε ευρωπαϊκό επίπεδο ακόμα και την πρωτοπόρα Γερμανία. Vovlo, Spotify, Electrolux, Ericsson, H&M, Skype, Klarna, IKEA είναι μερικές από τις πιο επιτυχημένες επιχειρήσεις που εδράζονται στον σουηδικό χώρο, με την Forbes να κατατάσσει τη χώρα σε πολύ υψηλή θέση σε όρους επιχειρηματικότητας.
Πολλοί αναλυτές, υποστηρίζουν ότι εξαιτίας των περικοπών σε δημόσιες δαπάνες, σε επιδόματα ανεργίας λόγου χάριν, δίνεται το κίνητρο για απασχόληση και ανάπτυξη της οικονομικής δραστηριότητας. Άλλοι, θεωρούν πως η ραγδαία αύξηση του πληθυσμού επιδρά θετικά στην οικονομία της χώρας. Παράλληλα, αντιμετωπίζεται και το εξαιρετικά σημαντικό ζήτημα γήρανσης του πληθυσμού, ενώ με την εισροή των προσφύγων (άνω των 150.000), αυξάνεται το ανθρώπινο δυναμικό, αυξάνοντας την παραγωγικότητα και το φθηνό εργατικό κεφάλαιο.
Ένα γνώρισμα του σκανδιναβικού προτύπου οικονομικής πολιτικής, είναι οι αυξημένοι φορολογικοί συντελεστές, υψηλότεροι σε όλο τον κόσμο. Πρακτικά όμως, οι Σουηδοί φορολογούμενοι πληρώνουν προκειμένου να είναι χαρούμενοι! Οι Σκανδιναβοί κατέχουν παγκόσμια από τις πρώτες θέσεις σε θέματα χαράς, διαβίωσης και ευημερίας. Αυτό συμβαίνει επειδή το κράτος επιλέγει να επενδύει στην υγεία, την εκπαίδευση-έρευνα, τον αθλητισμό και στο ανθρώπινο δυναμικό, περικόπτοντας από άλλους τομείς τις δημόσιες δαπάνες. Οι υπόλοιπες χώρες στα πλαίσια της «λιτότητας» επέλεξαν να κάνουν περικοπές σε λιγότερο κερδοφόρους παράγοντες του δημοσίου. Χτίζοντας μια σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα στους πολίτες και το κράτος η Σουηδία είναι από τις χώρες με τα λιγότερα ποσοστά φοροδιαφυγής. Τουναντίον, πολλοί εκ των φορολογουμένων, εξαιτίας του καθεστώτος χαμηλών επιτοκίων (έως και αρνητικών) προπληρώνουν τις φορολογικές τους υποχρεώσεις, καθότι δεν ωφελεί η αποταμίευση σε τέτοιο περιβάλλον. Απόρροια αυτού είναι το σουηδικό κράτος να έχει υπέρογκα κρατικά έσοδα από φόρους τους οποίους με κάποιο τρόπο πρέπει να τους αναδιανείμει. Αυτό σημαίνει, καλύτερες δημόσιες παροχές, επενδύσεις σε προγράμματα κοινωνικής ωφέλειας και αλληλεγγύης.
«Ασφάλεια εστί το προνοείν και προλαμβάνειν. Το δε προνοείν και προλαμβάνειν κρείττον εστί του θεραπεύειν». Το ρητό του Ιπποκράτη, το έχουν απόλυτα υιοθετήσει οι Σουηδοί, θεσμοθετώντας τραπεζική φορολόγηση για τη δημιουργία ενός ταμείου το οποίο θα μπορέσει να αποσβέσει μελλοντικές πιθανές κρίσεις. Σύμφωνα με τον αρμόδιο υπουργό: «Τώρα που οι καιροί είναι καλοί, έχουμε την ευκαιρία να χτίσουμε άμυνες για τις δυνητικά χειρότερες περιόδους που θα ακολουθήσουν και να ενισχύσουμε το τραπεζικό μας σύστημα». Επεκτείνεται αυτή η φορολόγηση και υπέρ αμυντικών δαπανών για εξοπλισμό της σουηδικής άμυνας. Αυτό συνέβη από το 2019, λόγω της κλιμάκωσης των εντάσεων με τη Ρωσία. Μάλλον αρκετά προφητικό θα έλεγε κανείς, με τις πρόσφατες εξελίξεις και την επιθυμία ένταξης τους στο ΝΑΤΟ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The social and employment situation in Sweden, Europa.eu. Διαθέσιμο εδώ
- Φόροι στη Σουηδία: Τα χαρακτηριστικά του συστήματος, Poradnuk. Διαθέσιμο εδώ
- Unpacking sustainable business models in the Swedish agricultural sector– the challenges of technological, social and organizational innovation, Science direct. Διαθέσιμο εδώ
- Εconomy of Sweden, Britannica. Διαθέσιμο εδώ
- Sweden Economic Snapshot, ΟECD. Διαθέσιμο εδώ
