Του Μάριου-Πέτρου Δελατόλα,
Γυρνώντας πίσω τον χρόνο, θα μεταβούμε ίσως στην πιο σκοτεινή δεκαετία που γνώρισε η ανθρωπότητα, τη δεκαετία του 1930. Κατά τη διάρκειά της, λοιπόν, ήρθε στην εξουσία –για λόγους που δεν αφορούν το παρόν άρθρο– το κόμμα του Χίτλερ στη Γερμανία και συγκεκριμένα το 1933. Όλοι μας λίγο πολύ έχουμε ακούσει τα SS, την Gestapo –τουλάχιστον ονομαστικά–, σκοπός, όμως, είναι να γίνει μια πιο συγκεκριμένη εμβάθυνση, για να αντιληφθούμε τι ήταν στην πραγματικότητα αυτή η Gestapo, που ακούμε από μικροί.
Αρχικά, πρέπει να αντιληφθούμε τη φύση του καθεστώτος του Χίτλερ, καθώς και του στενού του κύκλου, πριν κάνουμε οποιαδήποτε ανάλυση. Όπως ήδη γνωρίζουμε, το καθεστώς δεν είχε καμία σχέση με τη δημοκρατία και τις ατομικές ελευθερίες, όπως τις γνωρίζουμε σήμερα. Συνεπώς, γίνεται αντιληπτό πως οποιαδήποτε μορφή αντίστασης στο καθεστώς, ακόμα και λεκτική, δεν θα γινόταν ανεκτή. Ο Αδόλφος Χίτλερ είχε δίπλα του έναν αριθμό ατόμων με απίστευτες ατομικές φιλοδοξίες, γεγονός που διαδραμάτισε τον ρόλο του στη δημιουργία και εξέλιξη αυτής της εγκληματικής οργάνωσης (όπως θα αποφανθεί το δικαστήριο μετέπειτα, στη δίκη της Νυρεμβέργης). Δύο από αυτούς που θα μας απασχολήσουν ήταν ο Hermann Göring, πρώην καταξιωμένος πιλότος της Γερμανικής αεροπορίας στον Α’ Π.Π. και εκείνη τη χρονική περίοδο Πρώσος Υπουργός των Εσωτερικών, και ο Heinrich Himmler, στενός φίλος του Χίτλερ και αρχηγός της παραστρατιωτικής οργάνωσης των SS. Στόχος και των δύο ήταν να δημιουργήσουν μια μυστική κρατική αστυνομική δύναμη, που να ελέγχει και να προστατεύει το καθεστώς από όλους τους «ανεπιθύμητους».
Η ίδρυση της Gestapo οφείλεται στον Göring, ο οποίος δημιούργησε ένα αστυνομικό σώμα γεμάτο από οπαδούς του κόμματος του Χίτλερ στην Πρωσία. Το αντίστοιχο στο κρατίδιο της Βαυαρίας και των υπόλοιπων γερμανικών κρατιδίων έκανε ο Himmler. Το 1934, θεσμικά ο έλεγχος της Gestapo πέρασε στον Himmler, ο οποίος προοδευτικά έγινε κυρίαρχος σε όλα τα αστυνομικά τμήματα του γερμανικού κράτους. Το 1936, τον έλεγχο τυπικά τον είχε ο υφιστάμενος του Himmler, Heinrich Müller, ο οποίος φημιζόταν για τις απάνθρωπες μεθόδους που χρησιμοποιούσε. Τέλος, και μέχρι την περίοδο του πολέμου, ακολούθησαν πολλές γραφειοκρατικές μεταβολές και συγχωνεύσεις μεταξύ των πολλών τμημάτων ασφαλείας του ναζιστικού καθεστώτος. Σε αρκετές περιπτώσεις υπήρχε επικάλυψη αρμοδιοτήτων, ακόμα και σκληρός ανταγωνισμός, όσον αφορά την υπηρεσία που θα δρούσε πιο αποτελεσματικά.
Σε αυτό το σημείο, ήρθε η ώρα να επισημανθεί ο ρόλος της οργάνωσης. Κύριο μέλημα ήταν να παταχθούν οι αντιφρονούντες και ανεπιθύμητοι κάθε είδους. Εβραίοι, Ρομά, ομοφυλόφιλοι, κομμουνιστές έπρεπε να εξοντωθούν, σύμφωνα με το παραλήρημα του Χίτλερ για τον «νέο κόσμο» που ονειρευόταν. Σε αυτό το σημείο, πρέπει να τονιστεί μια παρανόηση που υπάρχει στο ευρύ κοινό σχετικά με το ανθρώπινο δυναμικό της Gestapo, που θεωρούνταν τεράστιο. Το 1944, αριθμούσε περίπου 32.000 μέλη, αριθμός πολύ μικρός, αν σκεφτούμε πως στις αρμοδιότητές της συμπεριλαμβανόταν ο έλεγχος όχι μόνο της Γερμανίας, αλλά και των κατεχόμενων περιοχών της Ευρώπης. Με την έλευση του Β΄ Π.Π., τα καθήκοντα των μελών της αυξήθηκαν. Πλέον, έπρεπε να καταστείλουν και τις αντιστασιακές οργανώσεις σε πολλές κατεκτημένες χώρες. Ακριβώς για τον παραπάνω σκοπό, χρησιμοποιούσαν πολλούς εγχώριους υποστηρικτές και πληροφοριοδότες. Το έργο τους βασιζόταν στη διάδοση του τρόμου στον γενικό πληθυσμό, ούτως ώστε να μην παρατηρούνται πολλές εστίες αντίστασης. Με άλλα λόγια, παρόλο που δεν είχαν το ανθρώπινο δυναμικό, για να βρίσκονται παντού, στην πραγματικότητα αυτό δεν είχε σημασία, διότι ο απλός κόσμος θεωρούσε πως ήταν παντού. Στη διάδοση του τρόμου βοηθούσε και το γεγονός πως επίτηδες διέρρεαν στον γενικό πληθυσμό περιγραφές των βασανιστηρίων και όλων των απάνθρωπων πράξεων που έκαναν στους αντιφρονούντες και αιχμαλώτους τους.
Σημαντικό για να καταλάβουμε τη φύση του καθεστώτος είναι να αντιληφθούμε πως δρούσαν δίχως κανέναν δισταγμό και έλεγχο. Κανένας δεν είχε το δικαίωμα στη δικαστική έφεση στις αποφάσεις της Gestapo στο γερμανικό έδαφος και τις κατεκτημένες περιοχές. Μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις επέλεγε να στείλει μια υπόθεση στα δικαστήρια, αλλά ακόμα και τότε η παραπομπή γινόταν στο, μισητό για την εποχή, Volksgericht, όπου αν ήταν προεδρεύων ο Roland Freisler, η θανατική ποινή ήταν σχεδόν βέβαιη. Τέλος, θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί και ο ρόλος του γραφείου Β4 της Gestapo, όπου ήταν υπό τη διοίκηση του Adolf Eichmann και ήταν υπεύθυνο για τις μετεγκαταστάσεις εκατομμυρίων Εβραίων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου είναι γνωστό τοις πάσι τι πέρασαν και πως έβρισκαν τραγικό θάνατο.
Στην κατεχόμενη Ελλάδα το αρχηγείο της Gestapo βρισκόταν στην οδό Μέρλιν στο Κολωνάκι και μαζί με τα υπόγεια κρατητήρια της οδού Κοραή έγιναν «μνημεία» βασανισμού και αντίστασης χιλιάδων Ελλήνων πατριωτών και γενικότερα μελών της Εθνικής Αντίστασης.
Με το τέλος του πολέμου, ο αρχηγός της Gestapo, Himmler, επεδίωξε να δραπετεύσει, αλλά συνελήφθη από Άγγλους στρατιώτες. Δύο μέρες αργότερα, αυτοκτόνησε στο κελί του, για να αποφύγει τις συνέπειες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Britannica (2021), Gestapo. Διαθέσιμο εδώ
- Trueman, C. N. (2015), The Gestapo, historylearningsite.co.uk. Διαθέσιμο εδώ
