Του Νίκου Διονυσάτου,
Όχι, δεν θα μιλήσω ούτε για την 6η ταινία των Πειρατών της Καραϊβικής, χωρίς τον Johnny Depp (να καείς στην κόλαση Amber!), ούτε για τους Σομαλούς πειρατές που απειλούσαν τον Tom Hanks στο Captain Philips. Το 2005 στη Σουηδία, η συζήτηση σχετικά με την ιντερνετική πειρατεία είχε ανάψει για τα καλά, με αφορμή έναν νέο νόμο, σχετικά με την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας. Τα κόμματα του πολιτικού κατεστημένου δεν έδιναν ιδιαίτερη σημασία στο θέμα, ωστόσο, και το κενό αυτό ανέλαβε να καλύψει ένας IT expert, ο Rick Falkvinge, ο οποίος την Πρωτοχρονιά του 2006 ίδρυσε στη σκανδιναβική χώρα το πρώτο Πειρατικό Κόμμα στον κόσμο. Και κάπως έτσι, ξεκίνησαν όλα. Η τάση των Πειρατών επεκτάθηκε σταδιακά σε όλη την Ευρώπη τα επόμενα χρόνια. Φινλανδία, Αυστρία, Γερμανία, Τσεχία, κράτη της BENELUX και Ισλανδία, ήταν από τα πρώτα μέρη που είδαν δικά τους Πειρατικά Κόμματα να ξεπηδούν την πρώτη 5ετία του Πειρατικού κινήματος.
Αρχικά, τα κόμματα αυτά κατάφεραν να εκλέξουν μερικούς αντιπροσώπους τους σε τοπικές εκλογές, ενώ αργότερα, με πρωτοπόρους ξανά τους Σουηδούς, είδαν τα ποσοστά τους να εκτινάσσονται, με αποτέλεσμα το Πειρατικό Κόμμα της Σουηδίας να εκλέξει 2 ευρωβουλευτές το 2009. Τον Απρίλιο του 2010 ιδρύεται μάλιστα και η Πειρατική Διεθνής, προκειμένου να ενώσει όλα τα Πειρατικά Κόμματα μεταξύ τους. Τότε, όμως, ήταν που ήρθαν και οι πρώτες κατραπακιές. Το Πειρατικό Κόμμα της Σουηδίας, το πιο επιτυχημένο μέχρι στιγμής δηλαδή, στις βουλευτικές εκλογές εκείνης της χρονιάς ηττάται κατά κράτος, και δεν καταφέρνει να εκλέξει κανέναν υποψήφιο. Λίγο αργότερα, ο ίδιος ο Falkvinge παραιτείται από την ηγεσία των Πειρατών, αφήνοντας το κόμμα σε κρίση.
Πριν αρχίσω να επεκτείνομαι ωστόσο, εύλογα θα αναρωτιέστε, ποια είναι τέλος πάντων η ιδεολογία αυτών των Πειρατών; Οι Πειρατές απορρίπτουν τον παραδοσιακό διαχωρισμό δεξιών και αριστερών κομμάτων, ενώ ως κεντρικό άξονά τους έχουν τον προοδευτισμό, τον κοινωνικό φιλελευθερισμό, την άμεση δημοκρατία και, κυρίως, τις ριζοσπαστικές αλλαγές στο πεδίο της κατοχύρωσης πατεντών και πνευματικών δικαιωμάτων. Αργότερα, οι Πειρατές υιοθέτησαν και άλλες πολιτικές θέσεις πάνω σε διάφορα ζητήματα, αναλόγως τη χώρα στην οποία το κάθε κόμμα δραστηριοποιούταν, με ιδιαίτερη έμφαση στην ελευθερία του λόγου, την πάταξη της διαφθοράς και τη βελτιωμένη ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Μετά την οικονομική κρίση του 2008 και τα δύσκολα χρόνια λιτότητας που ακολούθησαν, τα Πειρατικά Κόμματα βρήκαν την ευκαιρία για εμπλουτισμό της ατζέντας τους και επέκταση σε άλλες χώρες. Στην Ελλάδα, τότε ήταν που έκανε την εμφάνισή του και ένα τοπικό Πειρατικό Κόμμα, το οποίο, παρόλα αυτά, συνετρίβη εκλογικά τόσο στις εθνικές εκλογές του 2012 όσο και στις ευρωεκλογές του 2014.
Φτάνοντας στις ευρωεκλογές του 2014, λοιπόν, και παρόλο που το Πειρατικό Κόμμα της Γερμανίας καταφέρνει να εκλέξει έναν ευρωβουλευτή, το Σουηδικό χάνει τους δύο δικούς του στο ευρωκοινοβούλιο, και την ώρα που ο μόνος πλέον εκπρόσωπος των Πειρατών στο κορυφαίο όργανο της Ε.Ε. ανακοίνωνε τη συνεργασία του κόμματός του με τους Ευρωπαίους Πράσινους, τα πράγματα για το πειρατικό κίνημα μάλλον άσχημα θα έλεγε κανείς ότι πήγαιναν. Αν και από το 2013 είχαν εκλεγεί στην Ισλανδία τρεις βουλευτές του εκεί Πειρατικού Κόμματος και σε κάποιες χώρες υπήρχαν ακόμα εκλεγμένοι δημοτικοί και περιφερειακοί σύμβουλοι των Πειρατών, το κίνημα σχεδόν παντού ξεχάστηκε και… ξεφούσκωσε.
Και τότε, σχεδόν από το πουθενά, μερικά Πειρατικά Κόμματα άρχισαν να αναζωπυρώνονται ξαφνικά. Το Πειρατικό Κόμμα της Ισλανδίας τριπλασίασε τα εκλογικά του ποσοστά από 5% σε 15% στις βουλευτικές εκλογές του 2016 και αναδείχθηκε στην τρίτη μεγαλύτερη πολιτική δύναμη στη Βουλή, αν και στις εκλογές που ακολούθησαν, τα ποσοστά τους σταθεροποιήθηκαν γύρω στο 10%. Στην Τσεχία, στις βουλευτικές εκλογές του 2017, το Πειρατικό Κόμμα συγκέντρωσε 10% των ψήφων, εκλέγοντας για πρώτη φορά στη Βουλή 22 βουλευτές και κατακτώντας, επίσης, την 3η θέση. Το 2018 μάλιστα, ο υποψήφιος των Πειρατών έγινε δήμαρχος της Πράγας, σε συνεργασία με άλλες δημοτικές παρατάξεις.
Την ίδια χρονιά, και στο Λουξεμβούργο, το τοπικό Πειρατικό Κόμμα κατάφερε να εκλέξει και εκεί δύο βουλευτές. Στις ευρωεκλογές του 2019, οι Πειρατές κατέβαιναν ξανά στον εκλογικό αγώνα με σημαντικές βλέψεις. Στη Γερμανία, το Πειρατικό Κόμμα κατάφερε να επανεκλέξει έναν ευρωβουλευτή, ενώ από την Τσεχία προστέθηκαν άλλοι τρεις, που, επίσης, ανακοίνωσαν την προσχώρησή τους στους Ευρωπαίους Πράσινους. Το 2019 και το 2020 ήταν δυνατές εκλογικές χρονιές για τους Πειρατές, ιδιαίτερα στην Τσεχία, όπου εξέλεξαν με αυξημένα ποσοστά εκπροσώπους τους στη Γερουσία και όλες τις δημοτικές και περιφερειακές ενότητες της χώρας. Η πανδημία επιπλέον, όπως έδειχναν οι δημοσκοπήσεις, μάλλον ωφέλησε τους ριζοσπαστικούς και καινοτόμους Τσέχους Πειρατές. Κάποια στιγμή, μάλιστα, την άνοιξη του 2021, έχοντας εξασφαλίσει μια ευρεία συμμαχία με το κεντρώο πολιτικό κόμμα STAN, έδειχναν ικανοί ακόμη και να βγουν πρώτη πολιτική δύναμη και να σχηματίσουν κυβέρνηση.
Οι εκλογές διεξήχθησαν τελικά τον Οκτώβριο του 2021 και είχαν εντονότατη πόλωση, καθώς όλες σχεδόν οι πολιτικές δυνάμεις της μέχρι πρότινος αντιπολίτευσης ήταν πρόθυμες να κάνουν τα πάντα για να διώξουν τον λαϊκιστή Πρωθυπουργό Andrej Babiš, που κυβερνούσε από το 2017. Στις εκλογές υπήρξε, όμως, μια μαζική στροφή προς τα δεξιά, και αυτό εκπαραθύρωσε εν πολλοίς το προοδευτικό κεντροαριστερό αφήγημα των Τσέχων Πειρατών. Πολλοί θεώρησαν ότι ο Ivan Bartoš, επικεφαλής του συνασπισμού των Πειρατών και του STAN και ιδρυτής του Πειρατικού Κόμματος της χώρας, δεν αποτελούσε ακριβώς έναν ιδανικό ηγέτη ευρείας αποδοχής. Ο σχετικά νεαρός Bartoš είναι γνωστός ακτιβιστής ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τσεχία, με κατά κύριο λόγο αριστερίζουσες πολιτικές προτάσεις, ενώ παλαιότερα ήταν και μέλος των ANTIFA. Η Τσεχία σίγουρα δεν είναι η συντηρητικότερη κοινωνία της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, ωστόσο σαφώς η πόλωση οδήγησε σε μαζική κίνηση ψηφοφόρων προς τα δεξιά.
Στον αντίποδα, το Σοσιαλιστικό Κόμμα και το Κομμουνιστικό Κόμμα έμειναν για πρώτη φορά στην ιστορία τους εκτός Βουλής, ενώ πρώτο κόμμα, έναντι του ANO, που ηγείτο ο Babiš, εξελέγη οριακά ο κεντροδεξιός συνασπισμός SPOLU. Ο συνασπισμός που ηγείτο ο Bartoš φυσικά φάνηκε να αυξάνει τους βουλευτές του, από τους 22 που είχαν οι Πειρατές το 2017, σε 37, όμως από αυτούς τους 37, οι 33 ανήκαν στο STAN και μόνο οι 4, μαζί με τον ίδιο τον Bartoš, ανήκαν στο Πειρατικό Κόμμα. Τελικώς, οι Πειρατές μπήκαν σε κυβέρνηση συνεργασίας με το SPOLU και ο Bartoš τους τελευταίους μήνες είναι Υπουργός Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης της Τσεχίας.
Γιατί έγραψα αυτό το άρθρο, όμως, τώρα; Μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, το πολιτικό σκηνικό στην Ευρώπη αναμένεται να αλλάξει σημαντικά, ειδικά σε χώρες, όπως η Σουηδία ή η Τσεχία, όπου κόμματα σαν τους Πειρατές άνθισαν. Κατά την άποψή μου, οι ορισμένες επιτυχίες των Πειρατών κατά τα τελευταία χρόνια δεν έχουν να κάνουν τόσο με την ιδεολογία και τους στόχους τους, όσο με τις τοπικές ικανές ηγεσίες τους, που μπορούν να κινητοποιούν αποτελεσματικά τους ψηφοφόρους. Έτσι, ήθελα να εξετάσω ένα διεθνές πολιτικό κίνημα, που μπορεί να μην καρποφόρησε ιδιαίτερα στα περισσότερα μέρη της Γηραιά Ηπείρου, αλλά, παράλληλα, μπορεί να αποτελέσει την οργανωτική ή ιδεολογική βάση για άλλα κινήματα, κατά τα επόμενα χρόνια παγκόσμιων πολιτικών ζυμώσεων που μας περιμένουν.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Whatever happened to the pirates of politics?, Pοlitico eu, διαθέσιμο εδώ
- Czech anti-establishment Pirate party eyes first shot at government, Financial Times, διαθέσιμο εδώ
- Czechia becomes first EU country with Pirates in government, Euractiv, διαθέσιμο εδώ
