Της Εμιλένας Πούπα,
Η αλήθεια είναι ότι για το μεγαλύτερο μέρος του ευρωπαϊκού πληθυσμού η Ιαπωνία φαντάζει μια χώρα μακρινή και μυστήρια. Είναι γνωστό ότι δεν γνωρίζουμε πολλά για τον συγκεκριμένο πολιτισμό και πόσο μάλλον για την ιστορία του, που είναι γεμάτη με ιδιαίτερους μύθους. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι, συνήθως, γίνεται λόγος είτε για την ελληνική μυθολογία, είτε για τη ρωμαϊκή, είτε για την αιγυπτιακή. Μυθολογίες χωρών, που βρίσκονται έξω από τα ευρωπαϊκά σύνορα, θα λέγαμε απλώς ότι είναι λιγότερο διαδεδομένες, κάτι, όμως, που δεν αντικατοπτρίζει τη σπουδαιότητά τους.
Η ιαπωνική μυθολογία εμπεριέχει στοιχεία τόσο του Σιντοϊσμού όσο και του Βουδισμού, αφού οι δύο αυτές θρησκείες είναι οι επικρατέστερες στη χώρα του «Ανατέλλοντος Ηλίου». Στα γενικά χαρακτηριστικά της μυθολογίας των Ιαπώνων συγκαταλέγονται η λατρεία διαφόρων θεοτήτων και πνευμάτων των νεκρών και η αρμονική συνύπαρξη ανθρώπων, θεοτήτων και πνευμάτων. Κεντρική θέση κατέχει το υπερφυσικό στοιχείο, καθώς αμέτρητες ιστορίες σχετίζονται με φαντάσματα και μυθικά πλάσματα. Επιπλέον, ιδιαίτερη είναι η αγάπη των Ιαπώνων για τα ζώα, στα οποία, μάλιστα, αποδίδουν ορισμένες φορές νοημοσύνη. Στο παράδειγμα της ιαπωνικής μυθολογίας, ο μύθος για τη δημιουργία του κόσμου χρήζει ενδιαφέρουσας μελέτης. Πιο συγκεκριμένα, ο μύθος ξεκινάει με τους θεούς να δημιουργούν δύο αδέρφια, τον Izanagi και την Izanami. Δεδομένου ότι στις απαρχές του κόσμου επικρατούσε το χάος και η γη και ο ουρανός δεν είχαν διαχωριστεί, οι δυο τους στάθηκαν πάνω στην πλωτή γέφυρα του ουρανού, έφτιαξαν τον ωκεανό και, αμέσως μετά, δημιουργήθηκε το πρώτο νησί, το Onogoro. Εκεί, έχτισαν το ανάκτορό τους με μια κεντρική στήλη, που αποτελούσε, μάλιστα, τη ραχοκοκαλιά του κόσμου.
Αποφάσισαν να περπατήσουν πάνω στη στήλη, παίρνοντας διαφορετική κατεύθυνση ο καθένας, έως ότου, στο τέλος, αντίκρισαν ο ένας τον άλλον, έχοντας, μάλιστα, την Izanami να απευθύνει πρώτη τον λόγο στον άντρα Izanagi κι έτσι παντρευτήκαν. Από την ένωσή τους γεννήθηκε ένα παιδί χωρίς χέρια και πόδια, ως «τιμωρία» για το λάθος της Izanami να μιλήσει πρώτη. Το έβαλαν σε μια βάρκα και το άφησαν να περιπλανιέται στη θάλασσα. Το μωρό αυτό έμελλε να γίνει ο θεός προστάτης των ψαράδων.
Στη συνέχεια, η Izanami γέννησε τα 8 νησιά της Ιαπωνίας, όπως και πολλούς, πολλούς θεούς, που θα κυβερνούσαν τον κόσμο, που μόλις είχε δημιουργηθεί. Στο σύνολο επρόκειτο για 14 νησιά και 35 θεότητες. Τα πράγματα πήραν άσχημη τροπή, όταν γέννησε τον θεό της φωτιάς, από τον οποίο κάηκε τόσο πολύ, με αποτέλεσμα να πεθάνει. Αμέσως, ο Izanagi σκότωσε τη θεότητα, από τα όργανα και το αίμα του οποίου προέκυψαν άλλες θεότητες. Ύστερα από τον χαμό της γυναίκας του, ο Izanagi θέλησε να τη δει για άλλη μια φορά και κατέβηκε στον κάτω κόσμο να την ψάξει. Ήθελε να την πάρει πίσω στον κόσμο που είχαν δημιουργήσει, χωρίς, όμως, να έχει συνειδητοποίει ότι ήταν πολύ αργά. Η Izanagi του ανταποκρίθηκε ότι είχε ήδη «δοκιμάσει» την τροφή στον κάτω κόσμο και πως ο ίδιος είχε αργήσει να φανεί.
Παρόλα αυτά, δεν εγκατέλειψαν τις προσπάθειές τους. Η Izanami προσπαθούσε να ζητήσει την άδεια να φύγει από τα πνεύματα του κάτω κόσμου, λέγοντας στον αγαπημένο της να την περιμένει. Ο Izanagi, όμως, βαρέθηκε να την περιμένει. Αποφάσισε, λοιπόν, να την κατασκοπεύσει. Δεν περίμενε, ωστόσο, ότι θα ερχόταν αντιμέτωπος με ένα οδυνηρό θέαμα. Βρήκε τη γυναίκα του σε κατάσταση αποσύνθεσης, να σαπίζει και να γεμίζει σκουλήκια.
Έντρομος και φοβισμένος έτρεξε μακριά της, κάτι που αναστάτωσε και εξόργισε την Izanami. Το αποτέλεσμα ήταν να διατάξει τα πνεύματα του σκότους να τον κυνηγήσουν, για να τιμωρηθεί για τη συμπεριφορά του αυτή, με τον ίδιο να ξεφεύγει και να κλείνει πίσω του με μια βαριά πέτρα την είσοδο για τον κάτω κόσμο. Η Izanami που εξακολουθούσε να είναι θυμωμένη καταράστηκε τον άντρα της και τον κόσμο των ζωντανών, απειλώντας ότι κάθε μέρα θα σκοτώνονταν 1.000 άνθρωποι. Προς απάντησή της, ο Izanagi είπε ότι κάθε μέρα θα ευλογούνται 1.500 γεννήσεις.
Αφού, επιτέλους, οι δύο κόσμοι είχαν διαχωριστεί –η Izanami κυβερνούσε τον κόσμο των νεκρών και ο Izanagi τον κόσμο των ζωντανών– ο τελευταίος έφτασε σε ένα δάσος, προκειμένου να καθαριστεί από την αθλιότητα του κάτω κόσμου σε ένα ρυάκι. Κατά τη διαδικασία αυτή, πολλές θεότητες –προσδιοριζόμενες ως “kami”– γεννήθηκαν τόσο από τα κομμάτια του ρούχου που φορούσε όσο και από το σώμα του. Έτσι, γεννηθήκαν τα παιδιά του, από τα οποία τα 3 τελευταία ήταν πιο ευλογημένα από τα υπόλοιπα. Το Amaterasu-ο-mikami, το Tsukiyomi-no-mikoto και το Susano-wo ανέλαβαν την εξουσία του παραδείσου, της νύχτας και του ωκεανού αντίστοιχα. Όλα τα παιδιά υπάκουσαν τον πατέρα τους, Izanagi, εκτός από το Susano-wo, το οποίο εξαιτίας της λύπης του για τον χαμό της μητέρας του, ο πατέρας του τού ανέθεσε την εξουσία του κάτω κόσμου. Ύστερα, ο Izanagi αποσύρθηκε σε ένα παλάτι που είχε στο Izumo.
Ολοκληρώνοντας την αφήγηση του ιαπωνικού μύθου, γίνεται κατανοητή στον αναγνώστη η έντονη παρουσία του υπερφυσικού στοιχείου, χαρακτηριστικό της ιαπωνικής μυθολογίας γενικότερα. Ο μύθος διαφέρει από τους περισσότερους ελληνικούς, ρωμαϊκούς, αιγυπτιακούς και εβραϊκούς μύθους και επικεντρώνεται στην ένωση δύο ατόμων, που είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία του κόσμου. Σαφώς και η γέννηση πολλαπλών θεοτήτων αποτελεί ιδιαίτερο και εκκεντρικό στοιχείο. Από την άλλη, η αναφορά στον κάτω κόσμο είναι πλέον κάτι που είναι κοινό στους περισσότερους γενεαλογικούς μύθους, όπως και ο οριστικός διαχωρισμός που έγινε μεταξύ των δύο κόσμων. Αυτό που πρέπει, όμως, να κρατήσουμε από την όλη αφήγηση είναι η ιδιαιτερότητα του ιαπωνικού πολιτισμού και το ενδιαφέρον, το δέος και ο θαυμασμός που δημιουργεί και προκαλεί στον καθένα ξεχωριστά η ανάγνωση των μύθων της χώρας του «Ανατέλλοντος Ηλίου».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ashkenazi, Michael (2003), Handbook of Japanese Mythology, Santa Barbara: ABC Clio
- Piggott, Juliet (1969), Japanese Mythology, London: The Hamlyn Publishing Group Limited
- Roberts, Jeremy (2010), Japanese mythology A to Z, second edition, New York: Chelsea house publicaires
