Της Ελένης Καραμπίνη,
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει μεταβάλλει ραγδαία το διεθνές σκηνικό περιβάλλον και τη στάση ορισμένων κρατών απέναντι στη Ρωσία. Τα κράτη που κάποτε διατηρούσαν φιλικούς δεσμούς με τη Ρωσική Ομοσπονδία, υιοθετούν μία αμφίρροπη στάση ανάμεσα στις δύο αντιτιθέμενες πλευρές του πολέμου, τη Δύση και την Ανατολή, οι οποίες αντιπροσωπεύουν, η καθεμία ξεχωριστά, δύο διαφορετικούς κόσμους που ήρθαν σε ρήξη, με «εξιλαστήριο θύμα» τη χώρα της Ουκρανίας. Κράτη με σημαντικό στρατηγικό προσανατολισμό, όντας και σημαντικές περιφερειακές δυνάμεις, γνωρίζουν πως η μεροληψία θα μπορούσε να έχει σημαντικό κόστος για το δικό τους μέλλον και την εξυπηρέτηση των ιδίων συμφερόντων τους, με κυριότερα παραδείγματα την Κίνα και την Ινδία.
Όπως και η Κίνα, η Ινδία αρνείται να εκφράσει φανερά την υποστήριξη ή την αποδοκιμασία της έναντι κάποιας πλευράς, και αυτό καθώς έχει αναπτύξει ιδιαίτερες σχέσεις τόσο με τη Δύση όσο και με τη Ρωσία. Μάλιστα, οι σχέσεις της με τη Ρωσία χρονολογούνται ήδη από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου και την εποχή της ανεξαρτητοποίησής της, ακόμα και μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και έπειτα, κυρίως σε θέματα άμυνας και ενέργειας.
Όσον αφορά τον αμυντικό τομέα, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η εισαγωγή όπλων από τη Ρωσική Ομοσπονδία στην Ινδία παρατηρείται σε μεγάλα ποσοστά, ήδη από την ψυχροπολεμική περίοδο, προσεγγίζοντας ποσοστό ακόμα και περισσότερο από το 70% την προηγούμενη δεκαετία. Εξάλλου, η Ρωσία αποτελεί τον δεύτερο μεγαλύτερο προμηθευτή όπλων, μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες, αγγίζοντας το ποσοστό του 20% σε παγκόσμια κλίμακα. Είναι φανερό, λοιπόν, ότι η Ρωσία αποτελεί τον σημαντικότερο προμηθευτή αμυντικού εξοπλισμού για την Ινδία, σε βαθμό τέτοιο που θέλησε να στραφεί και σε εναλλακτικούς προμηθευτές όπλων τα τελευταία χρόνια, όπως το Ισραήλ, η Γαλλία και οι Ηνωμένες Πολιτείες, χωρίς ωστόσο η κίνηση αυτή να ανατρέπει ή να αποσταθεροποιεί την αμυντική εξάρτηση της Ινδίας από τη Ρωσία. Η εξάρτηση αυτή αποδίδεται στους εξής παράγοντες: πρώτον, την ανάγκη της Ινδίας να προσφέρει ασφάλεια στην εσωτερική της επικράτεια από γειτονικά κράτη, όπως το Πακιστάν και η Κίνα, και δεύτερον την επίδειξη ανεξάρτητης αμυντικής πολιτικής και υψηλού επιπέδου συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών.
Όσον αφορά τον ενεργειακό τομέα, η Ινδία παρουσιάζει μεγάλες ελλείψεις ενεργειακών πόρων, με αποτέλεσμα η Ρωσία, έχοντας μεγάλα ενεργειακά αποθέματα, να αποτελεί έναν από τους κύριους προμηθευτές ενέργειας για τη χώρα. Τα δύο κράτη έχουν συνάψει συμφωνίες συνεργασίας, κυρίως στην ατομική και την πυρηνική ενέργεια, όσο και στον τομέα των υδρογονανθράκων.
Η εξέλιξη της τρέχουσας κατάστασης φαίνεται να πολλαπλασιάζει τα ποσοστά συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών, τόσο στον αμυντικό όσο και στον ενεργειακό τομέα. Μάλιστα, στον ενεργειακό τομέα, η αγορά ρωσικών ενεργειακών αποθεμάτων, ιδιαίτερα του αδιύλιστου πετρελαίου, έχει αυξηθεί κατακόρυφα, με την Ινδία να εκμεταλλεύεται και να επωφελείται από την πτώση των τιμών του τελευταίου, λόγω της μείωσης των αγοραστών, ως συνέπεια της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Αξίζει να επισημανθεί ότι μέχρι πρότινος, η Ινδία δεν αγόραζε καθόλου πετρέλαιο από τη Ρωσία, αλλά από τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες ενδέχεται να εκμεταλλευτούν τα δικά τους εσωτερικά πετρελαϊκά αποθέματα, ώστε να τα αντικαταστήσουν με τις ρωσικές εισαγωγές πετρελαίου, αφήνοντας ελεύθερο το πεδίο περαιτέρω συνεργασίας Ρωσίας-Ινδίας.
Από την άλλη πλευρά, η συμμετοχή της Ινδίας στο Quadrilateral Security Dialogue (QSD ή QUAD) με τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ιαπωνία και την Αυστραλία, έχει φέρει τη χώρα σε στενή συνεργασία και με τον αμερικανικό παράγοντα. Το Quad δεν αποτελεί επίσημη συμφωνία, ωστόσο αποτελεί χρήσιμη συνεργασία των τεσσάρων χωρών για την αντιμετώπιση της ανάδυσης της κινεζικής ισχύος στην περιοχή του Ινδο-ειρηνικού. Η Ινδία ήταν η μοναδική χώρα του Quad που δεν καταδίκασε τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και δήλωσε την ουδετερότητά της απέναντι στο ζήτημα, εκθέτοντας τα ηθικά και στρατιωτικά διλήμματα της χώρας και αποτελώντας μία από τις σπάνιες φορές διαφοροποίησης και διαφωνίας στις πολιτικές κατευθύνσεις των τεσσάρων χωρών, με τις τρεις από αυτές να δηλώνουν «αποδοχή» της στάσης της Ινδίας με «βαριά καρδιά».
Επιπλέον, το Νέο Δελχί αντιλαμβάνεται την κατάσταση των πραγμάτων ως ευκαιρία να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξή της και να αναλάβει διαμεσολαβητικό ρόλο, τακτική που καθρεφτίζεται και στην τουρκική προσέγγιση. Μόνο που η Ινδία, σε σύγκριση με τις άλλες χώρες που επιθυμούν την ανάληψη διαμεσολαβητικού ρόλου, διαθέτει τις πιο βαθιές και στενές σχέσεις με τη Μόσχα, και είναι μάλιστα η πιο ικανή να επηρεάσει τις επόμενες κινήσεις του Ρώσου Προέδρου Putin. Παράλληλα, ανήσυχη για την προσέγγιση Κίνας-Ρωσίας, δε θα μπορούσε σε καμία περίπτωση να διατηρήσει μεροληπτική στάση κατά της Ρωσίας, δεν μπορεί όμως ούτε να υπονομεύσει τις σχέσεις της με τη Δύση.
Βέβαια, παρά την επιθυμία της Ινδίας να διατηρήσει τις ισορροπίες με τη Ρωσία, η χώρα αντιλαμβάνεται τον πόλεμο στην Ουκρανία ως αποσταθεροποιητικό παράγοντα για την ίδια την Ευρώπη και, συνεπώς, για την κατανομή ισχύος και τον διαμοιρασμό των σφαιρών επιρροής στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Μία αποσταθεροποιημένη Ευρώπη θα μπορούσε να οδηγήσει και σε μία αποσταθεροποιημένη Ασία, αφήνοντας το περιθώριο στην Κίνα να ενδυναμώσει την παρουσία της εκεί. Γι’ αυτό, εξάλλου, και στην περίπτωση της προσάρτησης της Κριμαίας, ύστερα από δημοψήφισμα το 2014, το Πακιστάν εκμεταλλεύτηκε το γεγονός προτείνοντας και το ίδιο τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος στην περιοχή του Κασμίρ. Συνεπώς, φαίνεται ότι η χώρα θα εξακολουθήσει να υιοθετεί ουδέτερη πολιτική στάση απέναντι στο γεγονός, κατανοώντας, παράλληλα, το διακύβευμα του πολέμου για το υπάρχον status quo και το ρόλο που ενδέχεται να διαδραματίσει η θέση των περιφερειακών δυνάμεων στο διεθνές σύστημα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ukraine: Russia praises India for not judging war in ‘one-sided way’, BBC News, διαθέσιμο εδώ
- Ukraine crisis: Why India is buying more Russian oil, BBC News, διαθέσιμο εδώ
- India tries diplomatic dance on Ukraine, but Russia is an awkward partner, FRANCE 24, διαθέσιμο εδώ
- Russia’s attack on Ukraine reveals political fault lines in Asia, CNN, διαθέσιμο εδώ
- India Has Its Own Ideas About Russia and Ukraine, Foreign Policy, διαθέσιμο εδώ
