Της Αριάδνης-Παναγιώτας Φατσή,
Ήδη από τη δεκαετία του 1990, το Μακεδονικό ζήτημα αναβίωσε και σημάδεψε ανεξίτηλα τον πολιτικό βίο της Ελλάδας. Πρόκειται για ένα θέμα που τόσο οι παλιοί όσο και οι νεότεροι είναι σίγουρο ότι έχουν ακούσει να συζητείται όχι μόνο στη Βουλή, αλλά και στα ΜΜΕ και στον καθημερινό βίο. Σήμερα, με κάποια χρόνια να μας χωρίζουν ήδη από τη Συμφωνία των Πρεσπών, και ανεξάρτητα από τη θετική ή αρνητική κριτική που μπορεί κανείς να ασκήσει σε αυτήν, φαίνεται ότι η μελέτη για τα 25 αυτά χρόνια όχι απλά δεν έχει ατονήσει, αλλά συνεχίζεται με αμείωτο ενδιαφέρον.
Ένα ιδιαίτερα καινοτόμο και καλογραμμένο ρεπορτάζ για τις εκφάνσεις του Μακεδονικού ζητήματος μπορεί πλέον να διαβάσει κανείς στο έργο του Σταύρου Τζίμα, Κρυφές πτυχές του Μακεδονικού, που κυκλοφόρησε το 2021 από τις Εκδόσεις Επίκεντρο. Ο γνωστός δημοσιογράφος ξετυλίγει από την αρχή το κουβάρι της αναβίωσης του ζητήματος αυτού από το 1991 και εξής, δίνοντας στον αναγνώστη μια εύγλωττη εικόνα για τη μορφή που έλαβε στις μέρες μας. Ο Σταύρος Τζίμας, όπως αναφέρεται και στην παρουσίασή του στο εσώφυλλο του βιβλίου, έχει εργαστεί ως δημοσιογράφος σε πολυάριθμες εφημερίδες της χώρας μας. Ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη, όπου εξέδωσε και δύο προηγούμενα βιβλία με θέματα που αφορούν τα Βαλκάνια. Το βιβλίο προλογίζει ο γνωστός σε όλους Παύλος Τσίμας.
Σε αυτό το πιο πρόσφατο έργο του, ο συγγραφέας ξεκινά την παρουσίαση των γεγονότων από τη μυστική συνάντηση Μιλόσεβιτς και Γκλιγκόροφ στην Αχρίδα. Οι δύο ηγέτες έρχονται σε επαφή τον Δεκέμβριο του 1991, ενώ έχει προηγηθεί το δημοψήφισμα για την απόσχιση των Σκοπίων τον Σεπτέμβριο του 1991. Το κλίμα ήταν ιδιαίτερα τεταμένο. Ο Γκλιγκόροφ δεν είχε κανέναν σκοπό να υποχωρήσει σχετικά με την αποσχιστική διάθεση της χώρας του, παρά τις αντιρρήσεις των Σέρβων. Ήδη από τότε, ο Μιλόσεβιτς φέρεται να είχε ρωτήσει τον συνομιλητή του πώς σκοπεύει το νέο αυτό κράτος να έρθει σε συνεννόηση με την Ελλάδα αλλά και τη Βουλγαρία, καθώς και σε αυτές τις χώρες υπήρχαν Μακεδόνες.
Στην Ελλάδα, όμως, η ανεξαρτητοποίηση της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας, αλλά και η αναγνώρισή της από τη Ρωσία, την Τουρκία και τη Βουλγαρία το 1992, ήρθε σαν μια δυσάρεστη έκπληξη, καθώς, μέχρι τότε, ίσως μόνο μερικοί μελετητές των διεθνών σχέσεων στη χώρα μας να είχαν προβλέψει αυτήν την εξέλιξη και η γενικότερη εντύπωση ήταν ότι το Μακεδονικό είχε επιλυθεί ήδη από τους Βαλκανικούς πολέμους υπέρ της Ελλάδας.
Το έργο του Τζίμα χωρίζεται σε εννέα κεφάλαια, διατεταγμένα σε χρονολογική σειρά. Το πρώτο κεφάλαιο αφορά την περίοδο μέχρι την ανεξαρτητοποίηση. Στο δεύτερο κεφάλαιο, αναλύονται οι πρώτες επαφές της Ελλάδας με το νέο κράτος, που εισήχθη στο σύστημα του ΟΗΕ ως FYROM το 1993. Στο πλαίσιο αυτών των ενοτήτων, αναφέρονται διάφορες προσπάθειες εύρεσης συμβιβαστικής λύσης. Η Ελλάδα ακολούθησε σε πολλές περιπτώσεις σκληρή στάση, εντούτοις αρκετά κράτη στο διεθνές σύστημα αναγνώρισαν το νέο κράτο, είτε με το όνομα «Δημοκρατία της Μακεδονίας» ή με το προσωρινό όνομα FYROM. Στο τρίτο κεφάλαιο, παρουσιάζονται οι διαδικασίες της «Ενδιάμεσης Συμφωνίας», ενώ το τέταρτο αφορά κυρίως όσα συνέβησαν στο Βουκουρέστι το 2008, αλλά και την καταδίκη της Ελλάδας από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Στο πέμπτο κεφάλαιο του βιβλίου, ο συγγραφέας παρεκκλίνει από την παρουσίαση των γεγονότων και δείχνει ιστορίες άγνωστων ανθρώπων, που βρέθηκαν με κάποιον τρόπο να εμπλέκονται σε ζητήματα αναφορικά με τη διαμάχη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον αναγνώστη που παρακολούθησε τις εξελίξεις των τελευταίων ετών είναι βέβαιο ότι θα έχουν τα κεφάλαια 7 και 8. Στο πρώτο από αυτά, παρακολουθούμε την εξέλιξη των γεγονότων μέχρι τη Συμφωνία των Πρεσπών, ενώ στο επόμενο περιγράφεται η επίπονη διαδικασία κύρωσης της Συμφωνίας τόσο από το ελληνικό κοινοβούλιο όσο και από το αντίστοιχο όργανο της Βόρειας Μακεδονίας. Τέλος, το ένατο κεφάλαιο παρουσιάζει την αναβίωση των διαφορών ανάμεσα σε Βουλγαρία και Βόρεια Μακεδονία, που έλαβε χώρα μετά από την κύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών.
Το βιβλίο πραγματεύεται, μεν, γεγονότα της πρόσφατης Ιστορίας, αλλά εμπλουτίζει την αφήγηση με διάφορες μαρτυρίες για το παρασκήνιο της εκάστοτε εποχής, ενώ παραθέτει και ανθρώπινες ιστορίες από τα σύνορα, κυρίως από έρευνα στη Φλώρινα και την Καστοριά. Αυτές οι αφηγήσεις κάνουν το βιβλίο πιο άμεσο, αλλά και αναδεικνύουν την ανθρώπινη πλευρά των γεγονότων, κάνοντας την ανάγνωση πιο ευχάριστη και ισορροπημένη.
Οι Κρυφές Πτυχές του Μακεδονικού είναι ένα έργο που κάνει ακριβώς αυτό που υπόσχεται – φωτίζει πλευρές ενός ζητήματος που όλοι έχουμε συζητήσει, δίνοντας σε αυτό νέα πνοή και οπτική. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα εμπεριστατωμένη ερευνητική μελέτη, η οποία, όμως, διαθέτει και ιδιαίτερη παραστατικότητα και ζωντάνια, ώστε να μπορεί να διαβαστεί και από μη ειδικούς αναγνώστες.
