Της Φωτεινής Παπαγιαννοπούλου,
Το σύνδρομο Μινχάουζεν (Munchausen Syndrome) εισήχθη πρώτη φορά ως όρος από τον Άγγλο ενδοκρινολόγο Richard Asher το 1951. Πήρε το όνομά του από τον βαρόνο Φον Μινχάουζεν, έναν Γερμανό ευγενή του 18ου αιώνα ο οποίος υπηρέτησε στον ρωσικό στρατό μέχρι το 1750. Με την επιστροφή του από τον στρατό, έγινε γνωστός για τις φανταστικές ιστορίες ταξιδιών και περιπετειών που διηγούνταν.
Ουσιαστικά, αποτελεί μια διανοητική διαταραχή, κατά την οποία το άτομο με πρόφαση κίβδηλου θέματος υγείας επιδιώκει να στρέψει το ενδιαφέρον των γύρω του προς το ίδιο, και έτσι να επιβάλλει την παρουσία του και δεν διστάζει να προβεί ακόμη και σε ενέργειες αυτοτραυματισμού. Ο θύτης καταφέρνει και πείθει το περιβάλλον, γιατί πριν βάλει σε εφαρμογή το σχέδιό του, έχει μελετήσει πολύ καλά τη νόσο που θέλει να υποκριθεί και γνωρίζει ακριβώς τη συμπτωματολογία ώστε να την προκαλέσει. Οι τρόποι που χρησιμοποιεί ποικίλλουν: δηλητηρίαση, τραύματα, αιμορραγία, μολύνσεις με τοξίνες ή φάρμακα, ασφυξία. Τα ακριβή αίτια του συνδρόμου είναι ασαφή και μη κατηγοριοποιημένα.
Τα άτομα που πάσχουν από αυτό, μπορεί να είναι μητέρες, παιδιά, ηλικιωμένοι ή ΑμεΑ, ούτως ώστε να χρειαστεί να αναζητήσουν βοήθεια από ιατρικό προσωπικό και νοσοκομεία και συνήθως συνδέονται με παιδικά τραύματα ή διαταραχές. Οι περισσότερες υποθέσεις αφορούν μητέρες που ασκούν κατά αυξημένη πιθανότητα κάποιο παραϊατρικό επάγγελμα.
Ο Meadow (1982) καταλήγει στο συμπέρασμα πως οι οργανικές βλάβες ή άλλα διάφορα συμπτώματα ασθενειών προκαλούνται κυρίως σε παιδιά από τους ανθρώπους που είναι υπεύθυνοι για τη φροντίδα τους. Παράλληλα, παρατηρείται το φαινόμενο της άρνησης παραδοχής της ευθύνης των προσώπων που προκαλούν το συγκεκριμένο είδος βλάβης, και γι αυτό δε δέχονται ψυχολογική – ψυχιατρική υποστήριξη. Οι συνέπειες του Συνδρόμου Μινχάουζεν δι’ αντιπροσώπου είναι αρκετές για το θύμα και ποικίλουν ανάλογα με τη σοβαρότητα και τη συχνότητα των προκαλούμενων συμπτωμάτων. Η μόνιμη αναπηρία ή ακόμα και ο θάνατος από επανειλημμένη κακοποίηση είναι μεταξύ των σοβαρότερων συνεπειών.
Όταν ο πάσχων – θύτης είναι η μητέρα, το παιδί υφίσταται ψυχική και σωματική βία, καθώς η πρώτη το θέλει πάντα θύμα και δεν επιτρέπει την ανεξαρτητοποίησή του. Ενώ τα θύματα θα ήθελαν να αναπτύξουν διαπροσωπικές σχέσεις, χειραγωγούνται από τη «στοργική μητέρα» που τις καταπνίγει. Σπάνια, όταν το σύνδρομο Μινχάουζεν γίνεται φανερό, ανακύπτουν και άλλα συμπτώματα στο παιδί και για εκείνα ευθύνεται η υπερπροστατευτική μητέρα.
Μερικές από τις πιο γνωστές υποθέσεις που αφορούν στο σύνδρομο Μινχάουζεν είναι οι παρακάτω:
- Μία αρκετά γνωστή υπόθεση που αφορά τη συγκεκριμένη νόσο, είναι η υπόθεση Beverley Allitt. Η Beverley Allitt εργαζόταν στην κλινική του Λίνκολνσαϊρ της Αγγλίας ως νοσοκόμα για παιδιά και κατηγορήθηκε για τέσσερις ανθρωποκτονίες παιδιών, τρεις απόπειρες ανθρωποκτονίας και έξι βαριές σωματικές βλάβες. Η μέθοδος που χρησιμοποιούσε ήταν ενέσεις με ινσουλίνη ή κάλιο. Το 1992 η Beverley Allitt καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη. Η διάγνωση ότι πάσχει από το σύνδρομο Μινχάουζεν δι’ αντιπροσώπου έγινε μετά την καταδίκη της. Νοσηλεύτηκε σε νοσοκομείο υψίστης ασφαλείας.
- Aπό το 1967 έως το 1985 η Marybeth Tinning γέννησε εννέα παιδιά. Ένα δεν έζησε πέραν των 4 χρόνων. Μετά την απώλεια και του 9ου παιδιού διεξήχθη εγκληματική έρευνα. Εργαστηριακή εξέταση έδειξε πως η Tami Lynne ξεψύχησε στους τέσσερις μήνες ζωής, από ασφυξία, λίγο πριν τα Χριστούγεννα. Οι αρχές διέταξαν έρευνα και για τους θανάτους των οκτώ άλλων παιδιών της Marybeth. Στο μεταξύ, εκείνη είχε δηλώσει πως έχασε τα παιδιά της από επιληπτικές κρίσεις και ανακοπή καρδιάς. Είχε γίνει ιατροδικαστική εξέταση σε όλες τις περιπτώσεις. Δεν υπήρχαν σημάδια κακοποίησης, αλλά όλοι οι φάκελοι ανέφεραν ως ύποπτους τους θανάτους, καθώς οι αιτίες ήταν ασαφείς. Εκείνη τη χρονική περίοδο, το 1985, οι γιατροί απέδιδαν τους πρόωρους θανάτους παιδιών σε κακά γονίδια. Μόνο που στην περίπτωση της Tinning, δεν ήταν όλα τα παιδιά που «έχασε» δικά της. To έκτο, ο Michael, ήταν υιοθετημένο. Κατέληξε ενώ το φρόντιζε εκείνη, το 1981. Οι Tinnings δέχθηκαν την επίσκεψη εκπροσώπου της πρόνοιας. Συνοδευόταν από αστυνομικό. Η κοινότητα είχε αποφασίσει πια να ασχοληθεί, με κάτι που έως τότε ήταν μόνο ψίθυρος: πως οι θάνατοι των παιδιών δεν ήταν αποτέλεσμα φυσιολογικών αιτίων. Οι αυτοψίες που έγιναν δεν αποκάλυψαν σημάδια κακοποίησης. Οι αρχές χώρισαν τους γονείς και τους ανέκριναν ξεχωριστά. Σε αυτήν τη διαδικασία, η Marybeth υπέγραψε έγγραφο στο οποίο είχε ομολογήσει τη δολοφονία των Tammi Lynne, Timothy και Nathan. Συνελήφθη και αντιμετώπισε τις σχετικές κατηγορίες. Μεταξύ όσων ακούστηκαν στη δίκη ήταν πως κάποιοι εκ των θανάτων δεν είχαν κινήσει υποψίες, καθώς αποτέλεσαν πραγματικότητα, ενώ τα παιδιά ήταν στο νοσοκομείο. Η Marybeth ζήτησε να αποφυλακιστεί με εγγύηση, μέχρι τη δίκη. Το αίτημά της έγινε αποδεκτό (για 100.000 δολάρια). Η δίκη της ξεκίνησε στις 22/6 του 1987 και διήρκεσε έξι εβδομάδες. Στα 76 της (21/8 του 2018) ήταν και πάλι ελεύθερη. Είχε εκτίσει περισσότερα από 31 χρόνια. Ο σύζυγός της ήταν πάντα δίπλα της.
Στις παραπάνω περιγραφές των υποθέσεων παρατηρούμε τα εξής κοινά στοιχεία: Οι γυναίκες = θύτες ασκούσαν παραϊατρικά επαγγέλματα, οι δολοφονίες ήταν μεθοδικές και οργανωμένες, η πλειοψηφία αυτών έλαβε χώρα εντός του νοσοκομειακού χώρου και κατά την εκδίκαση των υποθέσεων αυτών, η διάγνωση του συνδρόμου αυτού δε λειτούργησε σε καμία περίπτωση ως ελαφρυντικό, και η αντιμετώπιση των θυτών ήταν ισότιμη με εκείνη που δέχονται οι υπεύθυνοι για την αφαίρεση ανθρώπινων (εδώ παιδικών) ζωών.
Προφανώς τέτοιες υποθέσεις διαταράσσουν τον κοινωνικό δεσμό, καθώς αναζωπυρώνουν την οργή της κοινής γνώμης και προκαλούν ταραχές και ταυτόχρονα θλίψη, ακόμη και σε εθνικό επίπεδο. Ωστόσο δεν πρέπει να στερηθεί επιτονισμού το γεγονός ότι οι φορείς κοινωνικής μέριμνας και υγείας χρήζουν μεγαλύτερης προσοχής, όσον αφορά τον εντοπισμό τέτοιων νοσηρών φαινομένων, ώστε να αποφευχθούν τυχόν οδυνηρές συνέπειες, συμπεριλαμβανομένης της αφαίρεσης ανθρώπινης ζωής.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ιατρικές κοινωνικές και νομικές διαστάσεις του μηχανισμού κατασκευής υγειονομικής κακοποίησης ανηλίκων στην ελληνική πραγματικότητα: το παράδειγμα του (συνδρόμου) Munchausen by proxy, didaktorika.gr, διαθέσιμο εδώ
- Διπλωματική για την παιδική κακοποίηση, amitos.library.uop.gr, διαθέσιμο εδώ
- Σύνδρομο Μινχάουζεν: Η κλινική διαταραχή που οφείλεται στην έλλειψη αγάπης, health4u.gr, διαθέσιμο εδώ
- Σύνδρομο Μινχάουζεν: οι ολέθριες συνέπειές του, maxmag.gr, διαθέσιμο εδώ
- BEVERLY ALLITT – Crime Files – the angel of death, crimeandinvestigation.co.uk, διαθέσιμο εδώ
- Οι πέντε πιο τρομακτικές υποθέσεις δολοφονιών παιδιών, news247.gr, διαθέσιμο εδώ
