Του Χαράλαμπου Νικολαΐδη,
Μετά το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, δημιουργήθηκε μια τεραστίων διαστάσεων ανάγκη στον γερμανικό λαό και ιδιαίτερα σε αυτούς που αποτέλεσαν αξιόλογους εκφραστές της τέχνης σε όλο το φάσμα της, όπως στη ζωγραφική, στον κινηματογράφο και στον χορό, να εκφράσουν τις καλλιτεχνικές τους ανησυχίες. Ο γερμανικός εξπρεσιονισμός στον κινηματογράφο τη δεκαετία του 1920, ήρθε ως απάντηση στις μεγάλες χολιγουντιανές ταινίες. Η έλλειψη οικονομικών πόρων οδήγησε τους παραγωγούς ταινιών να αποκτήσουν μια καθαρά δική τους τεχνοτροπία και στυλ.
Το στυλ αυτό βασιζόταν στα μη νατουραλιστικά σκηνικά, στα έντονα παραμορφωμένα από το μακιγιάζ, πρόσωπα των πρωταγωνιστών των ταινιών, αλλά και στην εύρεση θεμάτων που αποτέλεσαν αντανάκλαση της γερμανικής κοινωνίας στο «πανί» κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου σε όλο το φάσμα της. Η μαγεία του γερμανικού εξπρεσιονισμού βρίσκεται στο γεγονός ότι αυτό το κινηματογραφικό στυλ που προερχόταν από την έλλειψη οικονομικού κεφαλαίου, επηρεάστηκε από άλλους δημιουργούς σε παγκόσμιο επίπεδο, διότι αντιμετωπίστηκε ως καλλιτεχνικό ρεύμα της εποχής. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η γερμανική μεταεξπρεσιονιστική ταινία του 1931 “Μ”.
Το “Μ” αποτελεί ένα δημιούργημα του Φριντς Λανγκ και πρωταγωνιστούν οι: Πίτερ Λόρε, Ότο Βέρνικε, Ίνγκε Λάντγκουντ. Η κοινωνία του Ντίσελντορφ διαταράζεται από έναν διεστραμμένο βιαστή και δολοφόνο μικρών παιδιών. Η ανικανότητα της τοπικής αστυνομίας να συλλάβει τον δολοφόνο, οδηγεί τους μικροαπατεώνες της κοινότητας να πάρουν τον νόμο στα χέρια τους. Η ταινία βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα. Συγκεκριμένα, μάς μεταφέρει την ιστορία, του κατά συρροή δολοφόνου Πίτερ Κουρτέν, που έλαβε χώρα στο Ντίσελντορφ τη δεκαετία του ‘20.
Η ταινία αποτελεί «σταθμό» του παγκόσμιου κινηματογράφου, αξιέπαινη για τις σκηνοθετικές ικανότητες του Λανγκ αλλά και τις ερμηνείες. Μιλώντας για τις ερμηνείες πρέπει να αναφέρουμε τον πρωταγωνιστή του φιλμ. Ο Λόρε κινηματογραφείται από τον Λανγκ σαν ένα λυσσασμένο αγρίμι, που περιφέρεται μέσα στους δρόμους της πόλης παραμονεύοντας για το επόμενο θύμα του. Το πρόσωπο του δολοφόνου δεν γίνεται ορατό από τον θεατή στο πρώτο μισάωρο της ταινίας, αλλά το άκουσμα από ένα απόσπασμα του “In The Hall of Mountain King” του Edvard Grieg, προμηνύει το ειδεχθές έγκλημα που θα ακολουθήσει.
Η σύζυγος του Λανγκ, Τέα Φον Χάρμπου, που υπογράφει το σενάριο της ταινίας, προσπαθεί να μας μεταφέρει μέσα σε δύο λεπτά το ψυχολογικό υπόβαθρο του παρανοϊκού δολοφόνου. Όμως, οι αξιομνημόνευτες σκηνοθετικές πρακτικές του Λανγκ ανάγουν την ταινία σε ένα πρωτοποριακό αριστούργημα. Καθώς κατά τη διάρκεια της ανάλυσης των κινήτρων των δολοφονιών, ο Λανγκ μάς προβάλει τον πρωταγωνιστή μπροστά από έναν καθρέφτη, ο τρόπος που κοιτάει ο δολοφόνος τον αντικατοπτρισμό του, είναι σχεδόν ερωτικός, προχωρώντας σε σκοτεινά σεξουαλικά μονοπάτια, όπως ακριβώς δηλαδή κοιτάει και τα θηράματά του.
Στο τέλος της ταινίας, οι διάφοροι απατεώνες τελικά συλλαμβάνουν τον δολοφόνο και πραγματοποιείται ένα λαϊκό δικαστήριο στην κυριολεξία. Σε τέτοιο βαθμό που ορίζουν και υπεράσπιση για τον πρωταγωνιστή. Σε αυτό το σημείο, καταλαβαίνουμε ότι ο δολοφόνος έχει γνώση των πράξεών του και αντιλαμβάνεται ότι είναι ψυχικά άρρωστος. Βλέπουμε να αντιλαμβάνεται και να περιγράφει τον εαυτό του γονυπετής, με μεγάλη απέχθεια, προσπαθώντας να πείσει τους παραβατικούς «δικαστές» να τον αθωώσουν. Σε αυτό το σημείο, Λανγκ θέτει ένα μεγάλο δίλημμα στον θεατή. Είναι σωστή η αυτοδικία; Ταυτόχρονα, μας βοηθά να καταλάβουμε και τη νοητική ανεπάρκεια που έχει η δύναμη της μάζας. Καθώς το σημάδι «Μ», με το οποίο μαρκάρεται ο δολοφόνος στον ώμο του κατά τη διάρκεια της ταινίας, εκτός από το αρχικό γράμμα της λέξης «δολοφόνος» (“Murderer”) αποτελεί και το πρώτο γράμμα της λέξης «μάζας» (“Mass”).
Η ταινία αποτελεί έναν μεγάλο συμβολισμό. Μιλάει για έναν διεστραμμένο εχθρό, που αναπτύσσεται και γιγαντώνεται σε όλες τις γερμανικές πόλεις, κάνοντας λόγο βέβαια για τον ναζισμό. Συγκεκριμένα, η Ναζιστική κυβέρνηση θα λογοκρίνει και θα απαγορεύσει την ταινία τρία χρόνια μετά από την πρώτη της προβολή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ο Δράκος του Ντίσελντορφ (1931), imdb.com, διαθέσιμο εδώ.
- The Mark of M, criterion.com, διαθέσιμο εδώ.
