Της Μαριάννας Καπατσολίδου,
Τι ακριβώς επαγγέλλεται ο αγρότης; Αγρότης δεν είναι απλά ένα επάγγελμα, είναι τρόπος ζωής. Ένας τρόπος ζωής 365 ημέρες τον χρόνο, 24 ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα. Ασταμάτητη δουλειά, χειρωνακτικής, ως επί το πλείστον, εργασίας και αν όχι χειρωνακτικής, τουλάχιστον με συνεχή διαθεσιμότητα για αντιμετώπιση καταστάσεων, που μπορεί να προκύψουν ανά πάσα στιγμή και να αποβούν μοιραίες για την καλλιέργεια. Ταλαιπωρημένα χέρια, κουρασμένα σώματα, πάντα σε εγρήγορση για το οτιδήποτε. Αυτή είναι η αγροτιά, ένας συνεχής αγώνας, μια μάχη για να πετύχει η σοδειά. Άνθρωποι που παράγουν τον αληθινό πλούτο, αλλά δεν τον αξιοποιούν οι ίδιοι… Γιατί, όμως;
Τα βασικά προβλήματα του πρωτογενή τομέα παραγωγής, συχνά, συνοψίζονται στο λεγόμενο αγροτικό πρόβλημα, το οποίο αποτελείται από δύο σκέλη. Το πρώτο συνίσταται στη χρόνια υστέρηση του μέσου κατά κεφαλήν ετήσιου εισοδήματος των εργαζομένων στη γεωργία σε σύγκριση με τους εργαζόμενους στους άλλους τομείς της οικονομίας. Το δεύτερο περιλαμβάνει τη μεγάλη αστάθεια των γεωργικών εισοδημάτων, η οποία οφείλεται στις σημαντικές διακυμάνσεις που παρουσιάζουν οι τιμές, καθώς και οι αποδόσεις των γεωργικών προϊόντων. Η αστάθεια αυτή των τιμών και του γεωργικού εισοδήματος εξαρτάται πρωτίστως από το περιβάλλον. Η παραγωγή των γεωργικών προϊόντων επηρεάζεται, σε σημαντικό βαθμό, από τις καιρικές συνθήκες, καθώς και από τις ασθένειες των φυτών. Οι αστάθμητοι αυτοί παράγοντες προκαλούν διακυμάνσεις της προσφοράς, οι οποίες επιδρούν και στις τιμές των γεωργικών προϊόντων.
Το αγροτικό πρόβλημα δεν είναι μόνο αγροτικό. Με αφορμή, μάλιστα, τον πόλεμο στην Ουκρανία, υπάρχουν πολλαπλές συνέπειες στην πρωτογενή παραγωγή, καθώς εγκυμονούν κίνδυνοι για ακόμη μεγαλύτερο κύμα ακρίβειας. Σε απόγνωση βρίσκονται οι αγρότες που αναμένουν ουσιαστική υποστήριξη από την κυβέρνηση, η οποία δεν έχει αντιληφθεί στην ολότητά του το αγροτικό πρόβλημα. Το μεγάλο κόστος της ενέργειας που καταναλώνει η γεωργία, τα κόστη του πετρελαίου κίνησης των διάφορων γεωργικών μηχανών και του ρεύματος, που χρησιμοποιείται κυρίως για την άρδευση, είναι πολύ ακριβά, με συνέπεια τη μεγάλη επιβάρυνση του κόστους παραγωγής και, φυσικά, τη μεγάλη επιβάρυνση της τσέπης του αγρότη.
Επίσης, η μικρή σε μέγεθος πολυτεμαχισμένη γεωργική εκμετάλλευση είναι ένα χρόνιο διαρθρωτικό πρόβλημα, που χαρακτηρίζει την εγχώρια γεωργία. Το μέσο μέγεθος της γεωργικής εκμετάλλευσης σε επίπεδο χώρας υπολογίζεται σε περίπου 48 στρέμματα. Αριθμός μικρός σε σχέση με το αντίστοιχο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που είναι κατά μέσο όρο περίπου 142 στρέμματα. Το πρόβλημα του πολυτεμαχισμού έχει σοβαρές επιπτώσεις τόσο στη μη αποδοτική χρήση των γεωργικών μηχανημάτων όσο και στο αυξημένο κόστος των γεωργικών εργασιών, που οδηγεί και σε αδυναμία χρήσης κάποιας σύγχρονης τεχνολογίας. Παράλληλα, προκειμένου οι κατά αποκλειστικότητα αγρότες να μεγαλώσουν τις εκμεταλλεύσεις, ώστε να γίνουν πιο αποδοτικές και να έχουν ένα λογικό κέρδος, εξαναγκάζονται σε ενοικίαση γεωργικών εκτάσεων, με συνέπεια την περαιτέρω αύξηση του κόστους παραγωγής.
Ενόσω, λοιπόν, το κόστος παραγωγής είναι αδιανόητα δυσβάσταχτο, με τα γεωργικά εφόδια να έχουν τρομερές αυξήσεις, το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και οι εκάστοτε κυβερνήσεις δεν έχουν αντιληφθεί ότι το αγροτικό πρόβλημα είναι συνώνυμο με την αγροτική οικονομία και δεν είναι μόνο το πόσο φόρο και πόσες εισφορές θα πληρώνουν οι αγρότες. Η αγροτική παραγωγή αποτελεί βασικό συστατικό στοιχείο της ελληνικής οικονομίας και αντί να αντιμετωπίζεται όπως της αξίζει, οι κυβερνήσεις ηθελημένα κλείνουν τα μάτια μπροστά στα προβλήματα του τομέα.
Το εκάστοτε Υπουργείο Γεωργίας άλλοτε λειτουργεί ως λογιστήριο διαχείρισης κοινοτικών κονδυλίων και άλλοτε ως συνδικαλιστικός φορέας διαχείρισης αγροτικών αιτημάτων. Φυσικά, η λειτουργία ως συνδικαλιστικού φορέα απαρτίζεται κατά κανόνα από κομματικά στελέχη, τα οποία αντί να χρησιμοποιούν την επιρροή τους στα κόμματα για να προωθήσουν τα ουσιαστικά αιτήματα των αγροτών, χρησιμοποιούν την επιρροή που έχουν στις ομάδες των αγροτών για να προωθήσουν τις πολιτικές επιλογές των κομμάτων. Εφαρμόζεται μια πελατειακή πολιτική, με γνώμονα το συμφέρον και όχι το κοινό καλό, η οποία δε λύνει τα προβλήματα, απλά τα διαιωνίζει και ο μόνος στόχος της είναι η πολιτική επιβίωση και η αναπαραγωγή του. Προσδοκάται έντονα από την αγροτική κοινότητα και την κοινωνία, εν γένει, μία αγροτική πολιτική που θα έχει εγκολπώσει την ιδέα ότι αυτή η χώρα χωρίς τους γεωργούς της δε μπορεί να αναπτυχθεί, αλλά το Υπουργείο Γεωργίας να στελεχωθεί σε πολιτικό και υπαλληλικό επίπεδο από άτομα, τα οποία γνωρίζουν και κατανοούν επί της ουσίας τη σκληρή δουλειά των γεωργών και όχι μόνο στη θεωρία.
Σε τι πρώτα, λοιπόν, να αντιδράσει ο αγρότης; Στην ανικανότητα των κυβερνήσεων και του Υπουργείου Γεωργίας, που το μόνο μέλημά τους είναι το δικό τους συμφέρον; Στο δυσβάσταχτο κόστος παραγωγής, που επωμίζεται εξ ολοκλήρου ο γεωργός; Και όταν τελικά αντιδρά με τα μπλόκα που συμβαίνουν κατά καιρούς και, μάλιστα, τελευταία πολύ συχνά, ακόμα και τότε οι κυβερνήσεις βλέπουν τα αγροτικά μπλόκα ως εκδήλωση υπερβάλλοντος ζήλου κάποιον αγροτών και πολλές φορές τα θεωρούν υποκινούμενα από την αντιπολίτευση, χωρίς να αποκλείουν το ενδεχόμενο να είναι πρωτοβουλίες τους για να ταράξουν το πέπλο υποκρισίας που υπάρχει. Πότε θα καταλάβουν ότι θα έρθει η ώρα που θα κληθούν να απολογηθούν ενώπιον της ιστορίας και όχι μόνο; Η χώρα χρειάζεται επειγόντως αφύπνιση. Χωρίς τους αγρότες η ελληνική οικονομία θα καταρρεύσει τελείως και αντί να τους προστατεύει η όποια κυβέρνηση ως κόρη οφθαλμού, εθελοτυφλεί φανερά. Οι νέοι δεν έχουν πια ως ιδέα για την αποκατάστασή τους την επιστροφή στον αγροτικό τομέα. Ο λόγος είναι προφανής, οι χαμηλές απολαβές που θα έχουν.
Σε αυτό το σημείο θέλω να χρησιμοποιήσω κάποια λόγια ενός γεωργού από τη Χαλκιδική. «Είμαστε γεωργοί, όχι σκλάβοι. Θέλουμε να ζούμε ελεύθεροι οικονομικά και όχι χρεοκοπημένοι και ταπεινωμένοι. Θέλουμε τα χρήματα μας. Επείγοντα αιτήματα: μείωση του κόστους παραγωγής, πετρέλαιο, λίπασμα, φάρμακα, μηχανήματα, ανταλλακτικά και άρση του νόμου τυποποιημένου σπόρου. Προστασία κατά της φυσικής καταστροφής». Και πολλά άλλα, τα οποία χρεώνεται ο γεωργός για να καταφέρει να παράξει τα προαπαιτούμενα, ώστε να υπάρχει το φαγητό στο τραπέζι όλων μας, με αυτόν, όμως, να έχει τις μικρότερες απολαβές σε σχέση με το τόσο σημαντικό έργο που επιτελεί. Με απλά λόγια, το κύριο πρόβλημα του αγροτικού πληθυσμού, η λύση του οποίου θα συμβάλλει στη λύση όλων των άλλων, είναι να καταστεί εισοδηματικά αυτοδύναμος.
Πρέπει να δοθούν λύσεις, δε γίνεται να προχωράμε με ένα προβληματικό σύστημα. Πέρα, λοιπόν, από τις προαναφερθείσες λύσεις, ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο είναι και το κομμάτι της εκπαίδευσης. Ένα σωστό και αξιόπιστο γεωργικό εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να αποτελεί βασική προτεραιότητα της εκάστοτε κυβέρνησης. Με αυτό τον τρόπο, ο αγρότης θα ενημερώνεται για τις σύγχρονες ανάγκες, θα έχει μια πιο ολοκληρωμένη κατάρτιση πάνω στο κομμάτι της αγροτικής παραγωγής και θα είναι ενδεχομένως περισσότερο ενήμερος για την αντιμετώπιση καταστάσεων με πιο εξελιγμένους και καινοτόμους τρόπους. Αυτό, βέβαια, προϋποθέτει και την άμεση υποστήριξη του κράτους, καθώς τίποτα από αυτά δεν είναι εφικτά σε φθίνουσες κοινωνίες υπαίθρου. Οι προκλήσεις της νέας εποχής απαιτούν να επενδύσουμε στη γνώση και στην τεχνολογία και μέσω αυτών ο αγροτικός τομέας θα μπορέσει να κάνει ένα βήμα μπροστά.
Τέλος, πρέπει να αναλογιστεί το κράτος πως μόνο με την πραγματοποίηση των παραπάνω η επιστροφή στον αγροτικό τομέα θα γίνει δελεαστική στους νέους, γιατί ακόμα και αν το μεγάλο οικοδόμημα πάνω στο οποίο στηρίζεται η ελληνική οικονομία είναι ο τουρισμός, βλέπουμε πόσο εύκολα μπορεί να ανατραπεί αυτό, όπως συνέβη τα τελευταία δύο χρόνια με την πανδημία και το πλήγμα που υπέστη η οικονομία της χώρας. Οι αγρότες ήταν, όμως, εδώ, κάνοντας αυτό που πρέπει, χωρίς να τους σταματάει καμία πανδημία, αλλά, δυστυχώς, το έπρατταν μόνοι, χωρίς υποστήριξη… Η βελτίωση του αγροτικού τομέα είναι επιβεβλημένη!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ο Αγροτικός τομέας που έγινε Αγροτικό ζήτημα, Λάζαρος Ζουρνατζής, ekyklos.gr, διαθέσιμο εδώ
- Το αγροτικό μας ζήτημα στη νέα εποχή, Ανδρέας Κόρακας, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η γεωργία, τα προβλήματά της και το μέλλον της, Κώστας Γιατρόπουλος, eleftheria.gr, διαθέσιμο εδώ
