Της Ευστρατίας Καραμπατζάκη,
Δεν είναι λίγες οι φορές που στη ζωή τα πράγματα δεν έρχονται με την τρόπο που τα θέλουμε και αναγκαζόμαστε να κάνουμε συμβιβασμούς, προκειμένου να υλοποιήσουμε τους στόχους μας. Η παραπάνω πρόταση δεν αντικατοπτρίζεται μόνο σε απλές καθημερινές επαφές αλλά πολύ περισσότερο σε πολιτικές συνεργασίες, όπου τα πράγματα περιπλέκονται. Ο λόγος φυσικά για την τρίτη cohabitation ή με απλά λόγια την τρίτη κυβέρνηση συνεργασίας της Γαλλίας ανάμεσα στον συντηρητικό Jacques Chirac και τον σοσιαλιστή Lionel Jospin, η οποία προβλημάτισε την ευρωπαϊκή πολιτική ιστορία.
Προτού, όμως, αναλύσουμε αυτή την επεισοδιακή συνεργασία, καλό θα ήταν να δούμε λίγο πώς λειτουργεί το γαλλικό εκλογικό σύστημα, προκειμένου να κατανοήσουμε καλύτερα τις δράσεις των δύο πρωταγωνιστών. Στη Γαλλία, κάθε πέντε χρόνια λαμβάνουν χώρα δύο εκλογικές αναμετρήσεις: αφενός οι εκλογές για την ανάδειξη του Προέδρου της χώρας και αφετέρου οι εκλογές για την ανάδειξη της Βουλής (Εθνοσυνέλευση και Γερουσία). Προς ενίσχυση του δημοκρατικού χαρακτήρα των εκλογών, ο Γάλλος Πρόεδρος εκλέγεται με απευθείας ψηφοφορία από τον γαλλικό λαό, όπως ακριβώς και τα μέλη της Εθνοσυνέλευσης και της Γερουσίας. Μεταξύ άλλων, στα καθήκοντα του Προέδρου περιλαμβάνεται η πρόταση του υποψηφίου Πρωθυπουργού, ο οποίος για να εκλεχθεί πρέπει να έχει πρωτίστως διασφαλίσει την ψήφο εμπιστοσύνης της Εθνοσυνέλευσης. Επιπρόσθετα, στα βασικά καθήκοντα του Γάλλου Προέδρου περιλαμβάνονται ο σχεδιασμός της εξωτερικής πολιτικής, η διαχείριση του στρατιωτικού εξοπλισμού και των πυρηνικών όπλων, καθώς επίσης και το δικαίωμα διάλυσης ή έναρξης των εργασιών της Βουλής. Από την άλλη, η εσωτερική πολιτική, η οικονομία και γενικότερα η κρατική διοίκηση είναι τομείς που άπτονται των αρμοδιοτήτων της Βουλής και ειδικότερα του Πρωθυπουργού.
Οι παραπάνω διαχωρισμοί αρμοδιοτήτων ορίζονται με σαφήνεια από το γαλλικό Σύνταγμα, αν και υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι κοινοβουλευτικές θέσεις ταυτίζονται με τις προεδρικές επιταγές. Και πότε γίνεται αυτό; Μα φυσικά όταν μετά τις εκλογικές αναμετρήσεις προκύψουν Πρόεδρος και Πρωθυπουργός που προέρχονται αν όχι από το ίδιο, από συγγενείς πολιτικούς χώρους όπου που οι ιδεολογικές πεποιθήσεις δεν τυγχάνουν μεγάλων αποκλίσεων. Τότε είναι που ενισχύεται απόλυτα η δύναμη του Προέδρου, καθώς ο ίδιος ελέγχει την εξωτερική πολιτική, έχει ορίσει ως επικεφαλής ένα πρόσωπο προσφιλές στον ίδιο και ελέγχει και την εσωτερική διαρρύθμιση της χώρας με μία Βουλή ιδεολογικά προσκείμενη προς αυτόν. Θα μπορούσε να πει κανείς πως μπορούμε να μιλάμε για μία «μονοπρόσωπη δημοκρατία» όπου φαινομενικά όλα τα όργανα ορίζουν τη λαϊκή βούληση. Ωστόσο, πρακτικά τα ηνία της εξουσίας τα χειρίζεται ένα πρόσωπο.
Όλα τα παραπάνω έχουν παρατηρηθεί πολλές φορές στη Γαλλία, αφήνοντας δυσαρεστημένη μεγάλη μερίδα πολιτών. Κάτι τέτοιο έμελλε να αλλάξει ξανά περίπου το 1997, όποτε και για τρίτη φορά στην πολιτική ιστορία της Γαλλίας ο Πρόεδρος και ο Πρωθυπουργός της χώρας προέρχονται από αντίπαλα πολιτικά στρατόπεδα. Ο δεξιός Jacques Chirac θα αναγκαστεί να περιορίσει το εύρος της δύναμής του στις αρμοδιότητες του Προέδρου, καθώς ο σοσιαλιστής συνεργάτης του Lionel Jospin σκοπεύει να οδηγήσει τη γαλλική πολιτική προς σοσιαλιστικά μονοπάτια.
Οι δύο πολιτικές φυσιογνωμίες συναντήθηκαν πρώτη φορά το 1995, στον απόηχο των προεδρικών εκλογών. Πρόκειται για την τελευταία προεδρική θητεία διάρκειας επτά ετών. Νικητής της προεκλογικής διαμάχης ήταν ο Chirac, αφήνοντας τον δεύτερο σε ψήφους Jospin να του επιφυλάσσει μία μεγάλη έκπληξη δύο χρόνια αργότερα. Πρωθυπουργός της Γαλλίας εκείνο το διάστημα ήταν ο Alain Jyppe, υποστηρικτής της δεξιάς παράταξης, ο οποίος χαρακτηριζόταν από πολιτικές που σύγκλιναν με τις θέσεις του Chirac. Βρισκόμαστε, ίσως, στο πιο κομβικό σημείο της γαλλικής οικονομίας προς το τέλος του 20ού αιώνα: τα θετικά οικονομικά δεδομένα επιτρέπουν την είσοδο της χώρας στην ΟΝΕ. Έτσι λοιπόν, αποφασίζεται να ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις. Όμως, ο Chirac εκτιμά πως η κυβέρνηση Juppe, δεν θα μπορέσει να οδηγήσει τη χώρα ομαλά στην ενσωμάτωση του ευρώ, γι’ αυτό επικαλείται το δικαίωμά του ως Πρόεδρος και διατάσσει τη διάλυση της Εθνοσυνέλευσης και την προκήρυξη εκλογών, περιμένοντας ο γαλλικός λαός να εκλέξει έναν εκπρόσωπο από τη δεξιά-συντηρητική πτέρυγα, προκειμένου να μπορεί από εκεί και πέρα να ορίζει ο ίδιος τι μέλλει γενέσθαι στην οικονομία, ειδικά τώρα που η χώρα μπαίνει σε μία νέα τροχιά. Όμως για κακή του τύχη, ο αντίπαλός του στις προεδρικές εκλογές, Jospin, τυγχάνει ευρείας αποδοχής από τον γαλλικό λαό και, σε συνδυασμό με το ισχυρό προεκλογικό του πρόγραμμα, καταφέρνει να αποσπάσει τα ηνία της πρωθυπουργίας.
Το παραπάνω αποτέλεσμα, αν και δυσαρέστησε τον τότε Πρόεδρο, δεν ήταν συντριπτικό, καθώς σε περίπτωση που ο πρωτοεμφανιζόμενος Πρωθυπουργός αστοχούσε και δεν κατάφερνε την ομαλή ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ, ο σοσιαλισμός θα στιγματιζόταν οριστικά και με το πρόσχημα αυτό τον επόμενο χρόνο θα μπορούσε ξανά να κηρύξει εκλογές, δίχως να φοβάται για την ύπαρξη υψηλών ποσοστών σε αριστερές ή σοσιαλιστικές παρατάξεις. Και εδώ ήταν που δέχτηκε και το δεύτερο μεγάλο χτύπημα ο τότε Πρόεδρος της Γαλλίας καθώς η κυβέρνηση Jospin όχι μόνο δεν απογοήτευσε τη γαλλική βούληση, αλλά απεδείχθη και υπεράνω όλων των προσδοκιών, παρουσιάζοντας μία ρηξικέλευθη πολιτική ατζέντα για τα τότε δεδομένα: τριανταπεντάωρη εβδομαδιαία εργασία, μείωση του Φ.Π.Α. και του φόρου εισοδήματος, πρόσθετη ασφάλιση υγείας στους χαμηλοεισοδηματίες (Couverture Maladie Universelle), θέσπιση «νόμου κατά του κοινωνικού αποκλεισμού» με πληρωμή της ύδρευσης, του ηλεκτρισμού και του τηλεφώνου σε νοικοκυριά με χαμηλό κατά κεφαλήν εισόδημα. Συνδυαστικά, το 1999 με την είσοδο της χώρας στην ΟΝΕ, κατόρθωσαν να πετύχουν την ομαλή υιοθέτηση του νέου νομίσματος, τη σταθεροποίηση της οικονομίας καθώς επίσης και τη μείωση της ανεργίας κατά περίπου 900.000 θέσεις. Όπως καταλαβαίνουμε, ο Γάλλος Πρόεδρος, ανίκανος πλέον να αντιδράσει, περίμενε τις πολυπόθητες εκλογές του 2002 προκειμένου να εκθρονίσει νόμιμα πλέον τον αντίπαλό του.
Σε ό,τι αφορά τις διαπροσωπικές του σχέσεις, δεν θα λέγαμε πως μπορούμε να τις χαρακτηρίσουμε ιδιαίτερα θερμές. Αν και έκαναν προσπάθεια να παρουσιάσουν μία εικόνα ομαλής συνεργασίας, στο τέλος το αποτέλεσμα τούς διέψευδε. Και αυτό φαινόταν από την αρχή. Με το πέρας των πρώτων έξι εβδομάδων διακυβέρνησης του Jospin, το γραφείο Τύπου του Chirac ξεκίνησε τη ρίψη πυρών, κατηγορώντας την κυβέρνηση για εκ ολοκλήρου λανθασμένες κινήσεις και αποτυχημένες τακτικές. Ο Jospin, θέλοντας να τονίσει πόσο μικρού βεληνεκούς είναι πλέον οι αρμοδιότητες του Chirac, υπενθύμισε μέσα από δηλώσεις στον Τύπο πως τα καθήκοντα του Προέδρου περιορίζονται μόνο στη χάραξη της εξωτερικής πολιτικής και στον στρατιωτικό εξοπλισμό. Επιπλέον, με τις προαναφερθείσες δηλώσεις, κατηγόρησε τον Chirac για εναντίωση στη βούληση της πλειοψηφίας του γαλλικού λαού και των εκλεγμένων αντιπροσώπων του, δηλαδή της κυβέρνησής του. Πρέπει να σημειωθεί, ότι το 1986, όταν ο Chirac διατελούσε Πρωθυπουργός της χώρας, ο ίδιος είχε κατηγορήσει τον τότε Γάλλο Πρόεδρο Francois Mitterrand με τις ίδιες ακριβώς κατηγορίες.
Προς τούτοις, το 1998, ο Γάλλος Πρόεδρος κατηγορούσε τον σοσιαλιστή Πρωθυπουργό πως λάμβανε κυβερνητικούς μισθούς πριν ακόμη εκλεχθεί. Με τη σειρά του, ο Πρωθυπουργός Jospin κατηγορούσε τον αρχηγό του κράτους για υπεξαίρεση δημόσιου χρήματος και δωροδοκία των μελών του κόμματος με την αρμοδιότητα του δημάρχου. Οι κατηγορίες αυτές τον οδήγησαν στη δικαιοσύνη, όμως επικαλούμενος την προεδρική ασυλία αρνήθηκε να δώσει οποιαδήποτε εξήγηση στις αρχές σχετικά με τα γεγονότα που λάμβαναν χώρα όσο ακόμη ήταν δήμαρχος.
Συμπερασματικά, η πενταετία 1997-2002 ήταν κομβική για τη Γαλλία, αποκαλύπτοντας στην εκλογική βάση πόσο σημαντικό είναι να υπάρχει πλουραλισμός απόψεων στην πολιτική ηγεσία. Με το πέρας της, ο Chirac παρέμεινε στο αξίωμα του Προέδρου, ενώ οι δύο επόμενες κυβερνήσεις στελεχώνονται από Πρωθυπουργούς με παρόμοια σκέψη με τον ίδιο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Jacques Chirac and the Economy: A Troubled Relationship and Mixed Results, Ιnstitut Montaigne, διαθέσιμο εδώ
- Mud fights bring Chirac’s `cohabitation’ relationship with Jospin to brink of war, Ιrish Times, διαθέσιμο εδώ
- Chirac and Jospin Compete for Votes in France’s Election, Voa Νews, διαθέσιμο εδώ
- Chirac and Jospin show strains of living together, Ιrish Τimes, διαθέσιμο εδώ
