Της Αριάδνης-Παναγιώτας Φατσή,
Αν σας ζητήσω να σκεφτείτε τη Σαουδική Αραβία, ή και τις περισσότερες χώρες της Μέσης Ανατολής, ως προς το έδαφος και το κλίμα τους, είναι εξαιρετικά πιθανό η εικόνα που θα βρεθεί στο μυαλό σας να είναι αχανείς εκτάσεις γεμάτες άμμο. Αυτή η πρώτη εικόνα είναι, φυσικά, ρεαλιστική. Η Σαουδική Αραβία, για την οποία θα γίνει, κυρίως, εδώ αναφορά, δεν είναι περίκλειστη από ξηρά, αλλά δε διαθέτει και κανέναν πόρο γλυκού νερού. Eξαιτίας της ελάχιστης βροχόπτωσης, δεν έχει λίμνες, ούτε ποταμούς. Κι όμως, αυτή η χώρα κατάφερε, τα προηγούμενα χρόνια, να σημειώσει εξαγωγές σε σιτάρι, κριθάρι και άλλα αγροτικά προϊόντα. Αν απορείτε για το πώς, δεν έχετε παρά να συνεχίσετε την ανάγνωση!
Η εικόνα του εξωφύλλου μπορεί, αρχικά, να σας μπερδεύει –πραγματικά, αν δε γνωρίζει κανείς περί τίνος πρόκειται, είναι βέβαιο ότι θα αναρωτηθεί τι είναι αυτοί οι κυκλικοί σχηματισμοί, που καλύπτουν τόσο μεγάλες εκτάσεις και μπορούν να γίνουν αντιληπτοί ακόμη και στο Google Maps, αν κοιτάξει κανείς τη χώρα από ψηλά. Από μακριά μπορεί να μοιάζουν σαν παράξενοι σχηματισμοί ή σαν μια πλανητική συλλογή σπανίων βινυλίων, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι παρά φάρμες! Οφείλουν το κυκλικό τους σχήμα στο σύστημα άρδευσης κεντρικού άξονα (center pivot irrigation). Στο μοντέλο αυτό χρησιμοποιείται ένα περιστρεφόμενο στέλεχος, που είναι σταθερό από τη μία του πλευρά, και μια σειρά ψεκαστήρες, που περιστρέφονται γύρω από ένα σημείο. Αυτό κάνει την αρδευόμενη περιοχή να αναδειχθεί σε πράσινο κύκλο και γι’ αυτό χρησιμοποιούνται κυκλικά χωράφια για να υποδείξουν ένα τέτοιο σύστημα άρδευσης.
-
Πηγή εικόνας: Pinterest
Αυτός ο τύπος συστήματος άρδευσης πιστώνεται στο σύστημα Boeing, το οποίο χρησιμοποιεί αντλίες βαρέος νερού, που είναι ικανές να αντλούν νερό από τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα. Η περιφέρεια ενός κύκλου είναι, περίπου, 3,5 km. Στη Σαουδική Αραβία, το Centre Pivot Irrigation χρησιμοποιείται σε πολλά έργα, λόγω του ότι η γη είναι ιδιαίτερα άνυδρη. Το μη ανανεώσιμο ορυκτό νερό, το οποίο βρίσκεται σε βάθος 1 χιλιομέτρου, εξορύσσεται και αντλείται για την άρδευση των χωραφιών, χρησιμοποιώντας το σύστημα άρδευσης κεντρικού άξονα. Ένα τέτοιο σύστημα άρδευσης χρησιμοποιείται για μια ποικιλία καλλιεργειών, ανάμεσα στις οποίες το σιτάρι. Η υδάτινη διαδρομή που αξιοποιείται από το έργο καθορίζεται από τους μηχανικούς. Ωστόσο, τέτοια έργα άρδευσης είναι, πλέον, περιορισμένα, όσον αφορά την παραγωγή, καθώς τα αποθέματα νερού στη Σαουδική Αραβία τείνουν να εξαντληθούν. Αυτές οι προσπάθειες, πάντως, συλλογικά βοήθησαν να μετατραπούν τεράστιες εκτάσεις της ερήμου σε εύφορη γεωργική γη. Από τη δεκαετία του 1960 μέχρι και το 2016, υπολογίζεται ότι η Σαουδική Αραβία αύξησε τα καλλιεργήσιμα εδάφη της κατά έκταση που ισούται, περίπου, με ολόκληρη την επικράτεια της Σλοβακίας, ή δύο φορές την επικράτεια του Κατάρ! Πριν, όμως, αναφερθούμε στην έλλειψη νερού που έρχεται να ανακόψει αυτήν την επιτυχημένη πορεία, ας δούμε πώς βρέθηκε εκεί το νερό αρχικά;
Αν πηγαίναμε πίσω στον χρόνο, περί τα 10 χιλιάδες χρόνια, θα βλέπαμε ότι η Σαουδική Αραβία τότε, όπως και πολλές άλλες χώρες της Μέσης Ανατολής, δεν ήταν η αχανής έρημος που γνωρίζουμε σήμερα. Θεωρείται ότι κάποιες χιλιετίες πριν, το κλίμα στη Μέση Ανατολή ήταν παρόμοιο με το κλίμα τροπικών περιοχών της Ασίας, καλυπτόταν από πυκνή βλάστηση και είχε συχνές βροχοπτώσεις. Το νερό, συνεπώς, από αυτέ, βρέθηκε αποθηκευμένο στο υπέδαφος της Σαουδικής Αραβίας, και αξιοποιήθηκε για τη διαδικασία δημιουργίας καλλιεργήσιμων εκτάσεων.
Παρόλα αυτά, τα αποθέματα νερού δεν είναι ανανεώσιμα, ούτε, φυσικά, και ατελείωτα. Η Σαουδική Αραβία υποφέρει, πλέον, από σημαντική εξάντληση του νερού στα υπόγεια αποθέματα, και ως συνέπεια τη διάσπαση και αποσύνθεση της γεωργίας της. Για να ανταποκριθεί στην πρόκληση αυτή, η Σαουδική Αραβία άρχισε να αγοράζει καλλιεργήσιμη γη σε άλλες χώρες, σε βαθμό ώστε πλέον να κατατάσσεται ως κύριος αγοραστής γεωργικής γης σε ξένα κράτη. Επί παραδείγματι, η Σαουδική Αραβία αγόρασε γεωργική γη στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην Αργεντινή και σε αρκετές περιοχές της Αφρικής.
-
Πηγή εικόνας: NASA
Πιο ενδιαφέρον, ίσως, από την πλευρά της περιβαλλοντολογικής ανάλυσης, είναι το πρότζεκτ που έχει ξεκινήσει στη Σαουδική Αραβία, ήδη, από το 2016. Η δυτική ακτή της Σαουδικής Αραβίας είναι η μοναδική που δέχεται βροχοπτώσεις, αλλά αυτές προσκρούουν στα όρη που βρίσκονται εκεί και ξαναπέφτουν στη θάλασσα. Πρόσφατα επιχειρήθηκε, για πρώτη φορά, να αποθηκευτεί το νερό από αυτές τις βροχοπτώσεις και πλημμύρες και να διοχετευτεί σε παρακείμενες εκτάσεις. Μετά από δύο έτη ξηρασίας, το 2017 και το 2018, το πρότζεκτ ανέκαμψε, και, πλέον, η πειραματική έκταση έχει διαμορφωθεί σε σαβάνα, στην οποία ενδημούν φυτά και δένδρα. Αυτή η δράση δείχνει ιδιαίτερα ελπιδοφόρα, καθώς αξιοποιεί έναν πόρο που μέχρι τώρα έμενε αχρησιμοποίητος, ουσιαστικά, και δίνει τη δυνατότητα η γεωργική παραγωγή της χώρας να μεταβεί στη δυτική της όχθη, η οποία προσφέρει αρκετά μεγάλη αξιοποιήσιμη έκταση για αυτόν τον σκοπό. Είναι βέβαιο ότι οι εξελίξεις αυτών των δοκιμών θα δείξουν τα επόμενα χρόνια τα αποτελέσματά τους, και, ίσως, δώσουν απαντήσεις και σε άλλες περιοχές που δοκιμάζονται από την έλλειψη καλλιεργήσιμων εκτάσεων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Pivot irrigation in Saudi Arabia, Godard Media Studios, NASA, διαθέσιμο εδώ
- Crop circles in the dessert, Earth Observatory-NASA, διαθέσιμο εδώ
