Της Μαριλένας Παπαδημητροπούλου,
Ένα από τα πιο διαδεδομένα σενάρια, τόσο σε ταινίες όσο και σε σειρές, είναι ο πρωταγωνιστής να βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα σοβαρό ατύχημα, το οποίο να τον καθηλώνει στο κρεβάτι με το, γνωστό σε όλους, κώμα. Οι περισσότεροι, λοιπόν, θα έχουν αναρωτηθεί πώς στ’ αλήθεια είναι η κωματώδης κατάσταση, αλλά και το πώς είναι να βρίσκεται κανείς σε αυτήν. Είναι ένα συνεχές όνειρο ή μια κατάσταση βαθύ ύπνου; Μπορεί ο ασθενής να αισθανθεί και να καταλάβει τι συμβαίνει γύρω του;
Το κώμα είναι μια βαθιά κατάσταση απώλειας των αισθήσεων, κατά την οποία το άτομο δεν μπορεί να ανταποκριθεί στα ερεθίσματα που δέχεται από το περιβάλλον γύρω του. Στην κατάσταση αυτήν, ο ασθενής είναι ζωντανός, αλλά με ελάχιστη εγκεφαλική δραστηριότητα. Τα μάτια του είναι κλειστά και φαίνεται να μην αντιλαμβάνεται τυχόν ήχους ή ακόμα και τον πόνο. Χάνεται η ικανότητα της οικειοθελούς επικοινωνίας και κίνησης και βασικές λειτουργίες, όπως η αναπνοή, ο βήχας, η κατάποση μειώνονται σε σημαντικό βαθμό. Όσον αφορά την αναπνοή, ενδέχεται μερικοί ασθενείς να χρειάζονται μηχανική υποστήριξη, ώστε να καταφέρουν να εκτελέσουν τη λειτουργία αυτή.
Τι, όμως, μπορεί να προκαλέσει αυτήn την κατάσταση; Το κώμα μπορεί να εμφανιστεί ως επιπλοκή μιας υποκείμενης ασθένειας ή ως αποτέλεσμα τραυματισμών, όπως η εγκεφαλική βλάβη. Πιο αναλυτικά, μπορεί να προκύψει από εξωτερικούς παράγοντες, όπως η κατάχρηση ναρκωτικών ή αλκοόλ, η υπερβολική δόση ή κακή χρήση φαρμάκων και η έκθεση σε τοξίνες (μονοξείδιο του άνθρακα). Ως αποτέλεσμα κάποιου προβλήματος υγείας, μπορεί να προκύψει από εγκεφαλικό επεισόδιο, όγκους, σακχαρώδη διαβήτη, έλλειψη οξυγόνου, λοιμώξεις, επιληπτικές κρίσεις και πολλών ακόμα καταστάσεων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να προκληθεί σκόπιμα με τη χρήση φαρμακευτικών παραγόντων, προκειμένου να διατηρηθούν οι υψηλότερες εγκεφαλικές λειτουργίες μετά από εγκεφαλικό τραύμα ή για να σωθεί ο ασθενής από ακραίο πόνο κατά την επούλωση τραυματισμών ή ασθενειών.
Για τον εντοπισμό της αιτίας, ο ασθενής υποβάλλεται σε μια σειρά από εξετάσεις. Αρχικά, αξιολογείται σύμφωνα με την κλίμακα Γλασκόβης, η οποία επιτρέπει την τεκμηρίωση του επιπέδου των νευρολογικών λειτουργιών του ασθενούς και το βάθος του κώματος στο οποίο βρίσκεται. Με τις αιματολογικές εξετάσεις φανερώνεται αν το κώμα οφείλεται σε υπογλυκαιμία, υπεργλυκαιμία, αναιμία, ηπατική ή νεφρική ανεπάρκεια, τοξίνες στο αίμα ή στα ούρα. Με τις απεικονιστικές εξετάσεις, όπως η αξονική ή η μαγνητική τομογραφία, ο γιατρός βλέπει αν υπάρχει κάποια αιμορραγία ή κάποια αλλοίωση του εγκεφάλου και, τέλος, με το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα καταγράφεται η ηλεκτρική δραστηριότητα του εγκεφάλου.
Συνήθως η θεραπεία ποικίλει ανάλογα με την αιτία του κώματος, καθώς εκείνη είναι που επηρεάζει το πόσο θα διαρκέσει, εάν θα ξυπνήσει ο ασθενής ή εάν θα υπάρχουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις μετά το ξύπνημα. Δυστυχώς, όμως, αυτά είναι στοιχεία που δεν μπορούν να προβλεφθούν εξαρχής. Με την πάροδο του χρόνου, το άτομο μπορεί να αρχίσει σταδιακά να ανακτά τις αισθήσεις του και να αποκτά μεγαλύτερη επίγνωση. Μερικοί άνθρωποι θα ξυπνήσουν μετά από μερικές εβδομάδες, ενώ άλλοι μπορεί να περάσουν σε φυτική ή ελάχιστα συνειδητή κατάσταση.
Μετά την ανάκαμψη της συνείδησης, ορισμένοι ασθενείς θα αναρρώσουν πλήρως και θα μείνουν εντελώς ανεπηρέαστοι από το κώμα. Άλλοι θα έχουν αναπηρίες που προκαλούνται από βλάβη στον εγκέφαλό τους, η οποία εν τέλει δεν μπόρεσε να ξεπεραστεί. Μεγάλη βοήθεια μπορεί να προσφέρει η φυσιοθεραπεία, η εργοθεραπεία και η ψυχολογική αξιολόγηση και υποστήριξη κατά τη διάρκεια της περιόδου αποκατάστασης, καθώς και το υποστηρικτικό περιβάλλον, διότι μπορεί οι άνθρωποι αυτοί να χρειάζονται φροντίδα για το υπόλοιπο της ζωής τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Coma, mayoclinic.org. Διαθέσιμο εδώ
- COMA, brainfoundation.org.au. Διαθέσιμο εδώ
- Coma, medlineplus.gov. Διαθέσιμο εδώ
- Coma, nhs.uk. Διαθέσιμο εδώ
