Της Κωνσταντίνας Αυγερινού,
Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι χρόνιο συστημικό φλεγμονώδες νόσημα αγνώστου εκλυτικού αιτίου, η οποία χαρακτηρίζεται από συμμετρικό πολύ-αρθρικό άλγος και οίδημα, πρωινή δυσκαμψία και κόπωση. Έχει μία ποικίλη πορεία, συχνά με περιόδους εξάρσεων και λιγότερο συχνά, υφέσεων. Η έκβαση της νόσου ποικίλλει από σπάνιως παρατηρούμενη σε ύφεση, νόσο ως σοβαρή, η οποία και προκαλεί αναπηρία, ενώ για κάποιους ασθενείς μπορεί να είναι αιτία θνητότητας.
Πρόκειται για νόσο κολλαγόνου, είναι εκφυλιστική ασθένεια του αρθρικού υμένα των αρθρώσεων, προσβάλλοντας τα άνω και κάτω άκρα, τη σπονδυλική στήλη και τους αντίστοιχους μύες, τένοντες, συνδέσμους και αιμοφόρα αγγεία αυτών. Επηρεάζεται από την κληρονομικότητα, περιβαλλοντικούς και ορμονικούς παράγοντες, ενώ στις υποκείμενες παραμέτρους ενοχοποιούνται μικρόβια ή ακόμα και ιοί. Μπορεί να αποτελείται από πολλαπλά νοσήματα που πλέον ορίζονται ως συνήθεις κλινικές εκδηλώσεις της, και δεν υπάρχει μόνο ένας τυπικός μηχανισμός έναρξής της. Έχει μία κλασσική εικόνα αυτοάνοσου νοσήματος. Επηρεάζεται φανερά από την αλληλεπίδραση γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων, όπως το κάπνισμα, την παχυσαρκία και τους οργανικούς διαλύτες.
Η ρευματοειδής αρθρίτιδα αποτελεί έναν χρόνιο εχθρό των γιατρών, των ασθενών και των φροντιστών τους, με έναν επιπολασμό της τάξεως από 0,5% έως 1% του ενήλικου πληθυσμού και είναι τρεις φορές πιο συχνή σε γυναίκες, ενώ σπάνια βιβλιογραφικά δεδομένα έχουν καταγράψει τη νόσο σε βρέφη. Η πιο συχνά βαλλόμενη ηλικιακή ομάδα γυναικών είναι μεταξύ των 40 και των 50 ετών, ενώ στους άντρες παρατηρείται ότι δεν εμφανίζεται σε ηλικία μικρότερη των 45 ετών, αλλά τα συμπτώματά της επιδεινώνονται πολύ γρηγορότερα και με πιο επώδυνες, για το άτομο, συνέπειες απ’ ό,τι στις γυναίκες. Η σταθεροποίηση γίνεται έως και τα 75 έτη και ύστερα εμφανίζει μία εικόνα ύφεσης, αφού «απορροφάται» σταδιακά μαζί με τα συμπτώματα από τις υπόλοιπες ασθένειες του γήρατος.
Το γενικότερο προφίλ του ατόμου παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην ευαισθησία προς τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, αλλά και στο ποια έκβαση θα έχει μεταγενέστερα. Τα πράγματα δυσκολεύουν όταν ο ασθενής δεν έχει επίγνωση της κατάστασης, όπως άλλωστε και σε κάθε ασθένεια, καθώς πρόκειται για ένα σιωπηλό νόσημα το οποίο δεν δίνει τα συμπτώματα του ξεκάθαρα από την έναρξη της νόσου, με αποτέλεσμα να μην γίνεται εύκολα αντιληπτή η βαρύτητα της κατάστασης.
Τα κύρια και πρώτα συμπτώματα της νόσου εμφανίζονται με πόνο, οίδημα, δυσκαμψία, γενικευμένη απώλεια της λειτουργικότητας των αρθρώσεων, σε μία ή περισσότερες αρθρώσεις του σώματος, ενώ εξέχον χαρακτηριστικό της είναι ότι αφήνει τις έντονες επιδράσεις της στον ψυχισμό του ασθενούς, ο οποίος βλέπει τη λειτουργικότητά του, σε όλους τους τομείς, σταδιακά να ελαττώνεται και τις δυνατότητές του να περιορίζονται κατά πολύ, χωρίς όμως να μπορεί να κατονομάσει ένα αίτιο που μπορεί να ερμηνεύσει την κατάστασή του, όπως πέσιμο ή κάκωση.
Η κλινική της εικόνα εκδηλώνεται με συμμετρική πολυαρθρίτιδα, η οποία τυπικά αρχίζει από τις μικρότερες αρθρώσεις των άνω άκρων και επεκτείνεται προοδευτικά στον αρθρικό υμένα κεντρικότερων αρθρώσεων όπως τον ώμο, τους αγκώνες, το ισχίο, τα γόνατα και την ποδοκνημική άρθρωση. Η έλλειψη δραστηριότητας αποτελεί πολύ σημαντικό παράγοντα έξαρσης των συμπτωμάτων και έναν από τους λόγους για τους οποίους στους ηλικιωμένους η αντιμετώπιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας είναι δυσκολότερη, καθώς δεν δραστηριοποιούνται επαρκώς. Η κίνηση, η άσκηση και η δραστηριότητα συμβάλλουν στη μείωση του οιδήματος και την ενεργοποίηση των αρθρώσεων.
Από τα δυσκολότερα προς αντιμετώπιση συμπτώματα είναι η παραμόρφωση των αρθρώσεων η οποία για να αποτραπεί απαιτείται θεραπευτική παρέμβαση. Σε κάθε περίπτωση ένας ασθενής παρακολουθεί θεραπευτικά προγράμματα φυσικοθεραπείας ή και εργοθεραπείας, από την φλεγμονώδη – οξεία φάση έως και την υποξεία φάση.
Η θεραπεία στοχεύει στη μείωση του πόνου και της δυσφορίας, την πρόληψη των παραμορφώσεων, όπως προαναφέρθηκε, και την επανάκτηση της φυσιολογικής λειτουργίας της άρθρωσης, αλλά και σε δεύτερο χρόνο τη διατήρηση της φυσιολογικής σωματικής και κοινωνικής λειτουργίας. Δεν υπάρχει ίαση για τη νόσο, όμως με την κατάλληλη προσοχή μπορεί να υπάρξει ύφεση μακροπρόθεσμα. Η φυσικοθεραπεία βελτιώνει τη μυϊκή δύναμη και προσαρμογή και βελτιστοποιεί την κινητικότητα των αρθρώσεων, όσο η εργοθεραπεία παρέχει ποικίλες εφαρμογές για την προστασία των αρθρώσεων, τη διευκόλυνση στις καθημερινές δραστηριότητες, την εκπαίδευση του ασθενή σε μεθόδους αντιμετώπισης των προβλημάτων που ανακύπτουν διαρκώς από την πορεία της νόσου, την εξοικονόμηση ενέργειας κατά τη διεκπεραίωση των δραστηριοτήτων και την εκπαίδευσή του ασθενή σε δραστηριότητες που θέλει να διατηρήσει μέσα στο παρόν αναδιαμορφωμένο πρόγραμμα ζωής του. Παράλληλα, χρειάζεται να γίνουν προσαρμογές στο οικιακό εργασιακό περιβάλλον και να υπάρξει ψυχοκοινωνική υποστήριξη του ασθενή και των φροντιστών του. Η φαρμακολογική προσέγγιση δίνει τροποποιητικά της νόσου, αντιρευματικά φάρμακα νωρίς στην πορεία της, ώστε να επιβραδύνει την εξέλιξή της και να λειτουργήσει περισσότερο αποτελεσματικά απ’ ό,τι και η καθυστερημένη θεραπεία. Μπορεί να βελτιώσει διάφορα κλινικά σημεία, τα συμπτώματα και την ακτινογραφική εξέλιξη σε μακροχρόνιους ασθενείς.
Σε κάθε περίπτωση, οι ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα αποτελούν μια ιδιαίτερη κατηγορία ασθενών. Τα σημαντικά σημεία της νόσου εστιάζονται γύρω από την «ύπουλη» εμφάνιση των συμπτωμάτων, την αυξημένη πτώση λειτουργικότητας, την αντιμετώπιση του οιδήματος και την επίδραση των παραπάνω στην ψυχολογία του ασθενή, και γύρω από αυτά θα πρέπει να δημιουργείται το κατάλληλο πλάνο αντιμετώπισής τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τζονιχάκη, Ι. (2019). Η εργοθεραπεία στους ηλικιωμένους: Επιλογή αναπηρικού αμαξιδίου και άτομα με κινητικές αναπηρίες. Αθήνα: Γιάννης Β. Παρισιάνος
- Benjamin, I., Griggs, R., Wing, E. & Fitz, G. (2016). ANDREOLI & CARPENTER’S Cecil Βασική Παθολογία 9η έκδοση. Κύπρος: Broken Hill Publishers
- Λογοθέτη, Ι. & Μυλωνά, Ι. (2018). ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΑ ΛΟΓΟΘΕΤΗ. Θεσσαλονίκη: UNIVERSITY PRESS STUDIO A.E
