Της Αγγελικής Λιάμα,
Η ιστριονική (ή δραματική) διαταραχή προσωπικότητας ανήκει σε μια κατηγορία διαταραχών που ονομάζονται διαταραχές προσωπικότητας τύπου Β και σχετίζονται, όπως υποδηλώνει και το όνομά τους, με δραματικές και συναισθηματικές διαταραχές. Αυτές οι διαταραχές είναι χρόνιες και, συνήθως, κάνουν την εμφάνισή τους στο τέλος της εφηβείας ή στην αφετηρία της νεανικής περιόδου της ζωής του ατόμου. Συχνά, ο πάσχοντας δεν αντιλαμβάνεται ότι βιώνει κάποια διαταραχή και θεωρεί ότι έτσι είναι απλά ο χαρακτήρας του, δίχως να χρήζει περαιτέρω βοήθειας. Η διαταραχή αυτή διαγιγνώσκεται συχνότερα στο γυναικείο φύλο, γεγονός που ίσως σημαίνει ότι οι άνδρες αναφέρουν λιγότερο τα συμπτώματά τους και αναζητούν σπανιότερα επαγγελματική βοήθεια. Ετυμολογικά, η ιστριονική διαταραχή προέρχεται από το λατινικό histrio που σημαίνει ηθοποιός, και όχι τυχαία, αφού υποδηλώνει πως το άτομο υποδύεται ένα ρόλο, αντιδρά υπερβολικά και δραματοποιεί τις αντιδράσεις του.
Αναλυτικότερα, όσον αφορά την ιστριονική διαταραχή, αυτό που την καθιστά διακριτή είναι η έντονη, ζωηρή, θεατρική συμπεριφορά του ατόμου. Αυτό παρουσιάζει μια αναπόδραστη ανάγκη για υστερική επίδειξη των συναισθημάτων του, εμφανίζει υπερβολική θεατρικότητα και επιθυμία να βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής. Όταν δεν βρίσκεται στο επίκεντρο, νιώθει άβολα και αμήχανα, ενώ επιχειρεί με κάθε τρόπο να αλλάξει τους όρους ώστε να το προσέξουν. Επιπλέον, προβαίνει αρκετά σε χειριστικές συμπεριφορές με στόχο να κερδίσει τη συμπάθεια και τη φροντίδα των υπολοίπων. Τα άτομα αυτά δίνουν μεγάλη προσοχή στην εξωτερική τους εμφάνιση και είναι πολύ ευάλωτα στην κριτική των άλλων, ενώ παράλληλα αναζητούν συνέχεια το ρίσκο, την περιπέτεια και την αλλαγή στη ρουτίνα. Βαριούνται εύκολα, ενώ επιδιώκοντας νέες γνωριμίες και σχέσεις, παραμελούν τους παλιούς δεσμούς τους, γεγονός που μπορεί να αποβεί καταστροφικό για διατήρηση σχέσεων. Τα άτομα με αυτή τη διαταραχή παρουσιάζουν τις σχέσεις τους, ερωτικές ή φιλικές, πιο στενές απ’ ό,τι πράγματι είναι. Ο λόγος τους είναι ρηχός, με στόχο τον εντυπωσιασμό και ελλιπής σε επιχειρηματολογία, ενώ τα συναισθήματά τους παρουσιάζουν μεγάλες εναλλαγές, από ενθουσιασμό σε μελαγχολία και ματαίωση.
Τα άτομα αυτά έχουν ιδιαίτερες διαπροσωπικές δεξιότητες και γοητεύουν τους άλλους τόσο με την εμφάνιση όσο και με τη συμπεριφορά τους. Στην αρχή των σχέσεων είναι ζεστά και τρυφερά, ενώ όσο περνάει ο καιρός καταλήγουν εγωκεντρικά, με την επιθυμία να λαμβάνουν συνεχώς πράγματα δίχως να προσφέρουν. Θεωρούν πως είναι εξαιρετικά ευάλωτα κι εύθραυστα πλάσματα και οι υπόλοιποι έχουν την υποχρέωση να τρέχουν πάντα δίπλα τους προσφέροντας βοήθεια. Βιώνουν, επίσης, την ανάγκη να απασχολούνται με πολλές δραστηριότητες και ενασχολήσεις που, ενώ στην αρχή ξεκινούν με ενθουσιασμό, πολύ γρήγορα βαριούνται και τα παρατούν. Αυτό που επιζητούν είναι η έξαψη που προκαλεί το καινούριο, το άγνωστο.
Ως αιτίες της διαταραχής αυτής ανιχνεύονται βιολογικοί, περιβαλλοντικοί και ψυχολογικοί παράγοντες. Το φαινόμενο έχει παρατηρηθεί σε άτομα της ίδιας οικογένειας, επομένως αντιλαμβανόμαστε πως πρόκειται είτε για κάτι κληρονομικό είτε για αποτέλεσμα μίμησης, καθώς το περιβάλλον διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στις συμπεριφορές που θα υιοθετήσει ένα παιδί, ένας αυριανός ενήλικας. Επίσης, υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της έλλειψης προσοχής που βίωσε ένα παιδί από τους γονείς του και της εμφάνισης της διαταραχής εφόσον το να επιδεικνύει θεατρικές και υπερβολικές συμπεριφορές ήταν ίσως ο μόνος τρόπος να κερδίσει κάτι από εκείνους. Τέλος, η ιστριονική διαταραχή σχετίζεται και με καθήλωση στα ψυχοσεξουαλικά στάδια αλλά όπως παρατήρησαν και κάποιοι ψυχολόγοι ενδέχεται να υπάρχει διασύνδεση και με το οιδιπόδειο σύμπλεγμα, ωστόσο δεν υπάρχουν αρκετά ερευνητικά ευρήματα ακόμη.
Η διάγνωση της ιστριονικής διαταραχής είναι αρκετά δύσκολη, καθώς τα άτομα δεν το αναγνωρίζουν ως πρόβλημα και δεν αναζητούν βοήθεια. Συνήθως, προκύπτει με εντελώς άλλη αιτία παραπομπής καθώς τα άτομα ζητούν αρχικά βοήθεια για άλλο ζήτημα. Το επίσημο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών έχει ορίσει συμπτώματα που πρέπει να πληρούνται προκειμένου να επέλθει διάγνωση. Πρέπει, λοιπόν, να εμφανίζονται πέντε από τα παρακάτω:
-Να αισθάνονται άβολα σε καταστάσεις όπου δεν είναι το κέντρο της προσοχής
-Να έχουν αλληλεπιδράσεις με άλλους που χαρακτηρίζονται από ακατάλληλη σεξουαλική ή προκλητική συμπεριφορά
-Να παρουσιάζουν ταχέως εναλλασσόμενα συναισθήματα και ρηχή έκφραση αυτών
-Να χρησιμοποιούν συστηματικά τη σωματική τους εμφάνιση για να προσελκύσουν την προσοχή
-Να έχουν ένα τύπο λόγου που θέλει να προκαλεί εντύπωση
-Να παρουσιάζουν αυτοδραματοποίηση, θεατρικότητα και υπερβολική έκφραση των συναισθημάτων
-Να επηρεάζονται εύκολα από τους άλλους
-Να θεωρούν τις σχέσεις πιο προσωπικές από ό, τι είναι πραγματικά
Η ιστριονική διαταραχή αντιμετωπίζεται με ψυχοθεραπεία, με την πιο συχνή μορφή θεραπείας να αποτελεί η Γνωστική Συμπεριφορική. Πολύ συχνά συνδυάζεται και με φαρμακοθεραπεία, όταν αυτό κριθεί απαραίτητο. Η διαμόρφωση ωστόσο μιας θεραπευτικής σχέσης, η εκμάθηση στρατηγικών για αντιμετώπιση διαφόρων καταστάσεων στην καθημερινότητα του ατόμου και η εμβάθυνση στα συναισθήματα του, θα αλλάξουν σημαντικά τη ζωή του ατόμου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Παπαδημητρίου Γ. Ν., Λιάππας Ι. Α., Λύκουρας Ε., 2019. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ. Αθήνα: ΒΗΤΑ Ιατρικές Εκδόσεις ΜΕΠΕ
- Οιστριονική ή δραματική διαταραχή της προσωπικότητας: Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της, iatronet.gr. Διαθέσιμο εδώ
