Της Ζαφειρίας Πολυχρονιάδου,
~ Αλεξάνδρεια. Η πόλη της Μπελ Εμπόκ, των αντιθέσεων, των εστέτ, των μποέμ, των εμπόρων, των διανοούμενων, της φτώχειας και των χαμαιτυπείων.~
Στην περιοχή της Αλεξάνδρειας μάς μεταφέρει η Δέσποινα Χατζή μέσα από τις σελίδες του μυθιστορήματός της, Οι Αλεξανδρινές, Η Ζωή στη Νειλοχώρα, που κυκλοφόρησε το 2019 από τις εκδόσεις Μίνωας.
Το μυθιστόρημα αυτό σπάει τα όρια του χρόνου, τα διευρύνει, τα επαναπροσδιορίζει και απορρίπτει την έννοια της γραμμικότητας.
Η ιστορία ανοίγει το καλοκαίρι του 1993 σε μία συνοικία της Ρώμης, όπου και συναντάμε την αρχαιολόγο Κλειώ Αντύπα, η οποία έλκει την καταγωγή της από την Αλεξάνδρεια. Η Κλειώ διάγει μία αρκετά ανιαρή ζωή, την οποία και θα ταράξει ο Ιταλός αρχαιολόγος Φάμπιο Σορεντίνο, όταν θα της προτείνει να τον συνοδεύσει σε μια αρχαιολογική ανασκαφή στην Αλεξάνδρεια.
~ Τα άγνωστα κομμάτια της ψυχής. Αυτά που δεν μεταφράζονται, που δεν μετουσιώνονται σε λόγια … ~
Στη συνέχεια, μεταφερόμαστε μισό αιώνα πριν, συγκεκριμένα στις πρώτες δεκαετίες του 1900 και ερχόμαστε σε επαφή με τη γιαγιά της Κλειούς, την Ουρανία Βρανά και τον αδερφό της, Αγαμέμνονα Βρανά. Στην τρυφερή ηλικία των πέντε ετών, η Ουρανία θα βιώσει την ορφάνια και τα δύο αδέρφια θα τεθούν υπό την προστασία και κηδεμονία του θείου τους, Ελευθέριου Βρανά και της Γαλλίδας συζύγου του, Ζυλιέτ Ντυμόν. Ο θείος τους θα μεριμνήσει, ώστε να αποκτήσουν την απαραίτητη μόρφωση και καλλιέργεια που προσιδιάζει σε δύο αριστοκρατικά και αξιοσέβαστα μέλη της αλεξανδρινής κοινωνίας.
Λίγα χρόνια αργότερα, με τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο να βρίσκεται επί θύραις, ο Αγαμέμνονας θα επιχειρήσει να κάνει τα πρώτα δικά του βήματα στον επαγγελματικό στίβο του εμπορίου, όπως επίσης και θα εισβάλει στη ζωή του η νεαρή Σμυρνιά Αναστασία Γιάσογλου, ενώ η Ουρανία θα ξεδιπλώσει τον αυθόρμητο και ατίθασο χαρακτήρα της, αλλά και θα γευτεί για πρώτη φορά το νέκταρ του έρωτα.
~ Εκείνο που δεν ήξερε, όμως, ήταν πως η Ουρανία ήταν φτιαγμένη από διαφορετική στόφα, ικανή να υπερασπιστεί όχι μόνο τη ζωή της αλλά και τη ζωή όλων των γυναικών του πλανήτη. ~
Παράλληλα, παρακολουθούμε το ταξίδι της Κλειούς στην Αλεξάνδρεια στην ιδιαίτερη πατρίδα της. Εκεί, θα έρθει σε επαφή με την εθιμοτυπία του τόπου, θα γνωρίσει τις ρίζες της.
~ Αγωνιούσε να γευτεί χρώματα και αρώματα αλλοτινών εποχών, που εγείρονταν μέσα της απαιτώντας να τα γνωρίσει. Να προσεγγίσει κάτι που έμοιαζε μακρινό, κι ωστόσο ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της. ~
και θα βιώσει έναν έρωτα αλλιώτικο, πραγματικό και συναρπαστικό.
~ Ακόμη και αν δεν είναι εξαιρετικά όμορφη μια γυναίκα, αρκεί ένας επίδοξος εραστής για να φέρει στο φως την αιχμάλωτη γοητεία της. ~
Η φράση «Να επαναστατείς ή να συμβιβάζεσαι. Δεν υπάρχουν άλλες επιλογές στη ζωή». ενός Γάλλου συγγραφέα αποτυπώνει όσο τίποτε άλλο τη ζωή της Ουρανίας. Από μία μικρή και ατίθαση επαναστάτρια αναγκάστηκε να συμβιβαστεί με τις επιταγές της γυναικείας της φύσης και να παγιδευτεί στο «κλουβί» ενός δυστυχισμένου γάμου, για να καταλήξει να εγκαταλείψει την Αλεξάνδρεια και να εγκατασταθεί στην Ελλάδα, αφήνοντας πίσω τη νεαρή κόρη της Αικατερίνη, τη μητέρα της Κλειούς.
Τέλος, γνωρίζουμε και την ιστορία της Αικατερίνης και την παρακολουθούμε, καθώς από μικρή, βιώνει την ασχήμια του γάμου των γονιών της μέχρι τον πρώτο της έρωτα και την κατάληξη της στον σύζυγο και πατέρα της κόρης της.
~ Η Αλεξάνδρεια των Ελλήνων δεν υπάρχει πια. Είναι μια πόλη της φαντασίας μας. Μια κουκκίδα στον χάρτη που ζωντανεύει μόνο στη μνήμη μας. ~
Αυτή, λοιπόν, η ιδιαίτερη πατρίδα του Καβάφη θα φιλοξενήσει τρεις γενιές γυναικών, τις οποίες θα αναθρέψει και θα φέρει την κάθε μία αντιμέτωπη με τις δικές τις δυσκολίες και περιπέτειες.
Το φόντο της ιστορίας εμπλουτίζεται με τα ιστορικά τεκταινόμενα της εκάστοτε εποχής, τη σκιαγράφηση του κοινωνικού ιστού και των αξιών που χαρακτήριζαν την Αλεξάνδρεια του 20ου αιώνα, την αιχμηρή αντίθεση ανάμεσα στην επιχειρηματική ελίτ των εμπόρων, των τραπεζιτών, των διανοούμενων, των βαμβακάδων και στη φτώχεια και εξαθλίωση των πλανόδιων μικροπωλητών και των ρακένδυτων παιδιών και τέλος με τις απαρχές ενός αγώνα των γυναικών για την κατάργηση των ανισοτήτων με εκπρόσωπο την Αιγύπτια Huda Sha’arawi.
Χαρακτηριστική και εμβληματική για το μυθιστόρημα υπήρξε η ενθύμηση του θανάτου του σπουδαίου Αλεξανδρινού ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη, όταν ο Αγαμέμνονας θα τοποθετήσει ένα τριαντάφυλλο στον τάφο του ποιητή για τους «λιμένες τους πρωτοϊδομένους…»
Η Δέσποινα Χατζή γεννηθείσα στην Αθήνα, σπούδασε Τεχνολόγος Ιατρικών Εργαστηρίων, ενώ επίσης εκπαιδεύτηκε σε κέντρα Αιμοδοσίας, συμμετείχε σε ιατρικά συνέδρια, επιμορφωτικά προγράμματα και εκπαιδευτικές ημερίδες και ασχολήθηκε με εναλλακτικές θεραπείες μέχρι τη συνταξιοδότηση της το 2012.
Τη συγγραφή άρχισε τις πρώτες δεκαετίες του 2000 με τα μυθιστορήματα Μοιρογιασεμόλαδο και Ζωή σαν Κρύσταλλο. Στη συνέχεια, ακολούθησαν μία νουβέλα το 2011 Ο Λαέρτης και το μολύβι του σε ρυθμούς τανγκό και δύο ακόμη μυθιστορήματα το 2014 Έρωτας μαίστρος, το 2017 Σμαρώ. Η περίοδος της καραντίνας υπήρξε επίσης δημιουργική και λογοτεχνική για την ίδια, αφού προσέφερε στο αναγνωστικό της κοινό ένα ακόμη μυθιστόρημα Το Πανδοχείο.
Όπως η ίδια δηλώνει, η συγγραφή ήρθε στη ζωή της σα μία φυσική συνέπεια, καθώς η γραφή ήταν ήδη τρόπος έκφρασης για την ίδια, απόλυτα συγγενής με την ιδιοσυγκρασία της, όπως και η μοναχικότητα που χαρακτηρίζει την ιδιότητα ενός συγγραφέα.
Η πλειοψηφία των μυθιστορημάτων της τοποθετούνται σε ένα μακρινό ιστορικό πλαίσιο, το οποίο η συγγραφέας αναπλάθει και περιγράφει στις σελίδες των βιβλίων της, ύστερα από ενδελεχή και προσεκτική έρευνα των ιστορικών γεγονότων, ώστε ο χωροχρόνος του μυθιστορήματος να είναι όσο το δυνατόν πιο αληθοφανής.
Το μυθιστόρημά της Οι Αλεξανδρινές, η Δέσποινα Χατζή το αφιερώνει σε όλες τις γυναίκες που παλεύουν καθημερινά για τις ανισότητες. Οι ηρωίδες της είναι τρεις γυναίκες πρωτοποριακές, επαναστάτριες και ριζοσπαστικές. Οι ιστορίες τους ξεδιπλώνονται σαν τον Μίτο της Αριάδνης μέσα στις σελίδες αυτού του μυθιστορήματος και περιπλέκονται στην ιστορία του τόπου. Λειτουργούν ως το μαγικό χαλί που μας μεταφέρει και ταξιδεύει στα μαγευτικά τοπία της Αλεξάνδρειας από τις ελληνικές αποικίες του απόδημου ελληνισμού, στις πυραμίδες του Χέοπα και της Σφίγγας, στον υδάτινο Θεό Νείλο και στις χρυσαφένιες ερήμους.
~ Ναι, ο ουρανός ο καθαρός, ο αυθεντικός
Στην Αλεξάνδρεια είναι τόσο ανθεκτικός
Που όταν σκάει το κύμα δυνατά στο Κάιτ Μπέη
Παντάν παντάν, βρε γιασαλάμ, ο έρωτας λέει.
Γιασαλάμ θα πεί τόσα χώρεσα
Που τον δαίμονα μου συγχώρεσα
Για όλα μου τα πάθη τα άγρια
Γιασαλάμ θα πει Αλεξάνδρεια… ~
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Μυθιστόρημα: Οι Αλεξανδρινές, Η ζωή στη Νειλοχώρα, Χατζή Δέσποινα, εκδόσεις Μίνωας, mamasou.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Book Club: “Οι Αλεξανδρινές, Η ζωή στη Νειλοχώρα”, Δέσποινα Χατζή, ioannasnotebook.gr, διαθέσιμο εδώ.
