Του Μηνά Στραβοπόδη,
Το τέλος του Β’ Π.Π. σηματοδότησε μια νέα εποχή για τους Εβραίους που επιβίωσαν του Ολοκαυτώματος (υπολογίζονται γύρω στους 100.000 στην Ευρώπη). Το Ολοκαύτωμα ευαισθητοποίησε το σύνολο της διεθνούς κοινότητας, η οποία τότε άρχισε να βλέπει σοβαρά το αίτημα των Εβραίων για ίδρυση ενός κράτους στη γεωγραφική περιοχή της Παλαιστίνης. Έτσι, λοιπόν, τόσο το Ολοκαύτωμα, όσο και οι μετέπειτα αντίξοες συνθήκες μετανάστευσης των Εβραίων, αποτέλεσαν αφορμή για τη δημιουργία του σχεδίου του ΟΗΕ της 29ης Νοεμβρίου του 1947, για την ίδρυση δύο κρατών στη γεωγραφική περιοχή της Παλαιστίνης: ένα αραβικό (Παλαιστίνη) και ένα εβραϊκό (Ισραήλ).
Η περιοχή αυτή, έως τότε τελούσε υπό βρετανική εντολή. Οι Βρετανοί δεν μπόρεσαν να διατηρήσουν τις, ομολογουμένως, πολύ λεπτές ισορροπίες μεταξύ των δύο κοινοτήτων, της αραβικής και της εβραϊκής, με αποτέλεσμα στην περιοχή να ξεσπάσει εμφύλιος πόλεμος.
Λίγους μήνες αργότερα, στις 14 Μαΐου του 1948, ο Δαβίδ Μπεν Γκουριόν, μετέπειτα πρωθυπουργός του κράτους του Ισραήλ, ανακήρυξε μονομερώς την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ. Την ίδρυση του νεοσύστατου κράτους έσπευσε να αναγνωρίσει ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Χ. Τρούμαν, ενώ φιλικά προσκείμενο στην εξαγγελία της ίδρυσης του Ισραήλ ήταν και το Ανατολικό Μπλοκ.
Ως απάντηση, τόσο στην εξαγγελία αυτή του Μπουριόν, όσο και στην αναγνώριση του κράτους του Ισραήλ από τις ΗΠΑ, τις πρώτες πρωινές ώρες της επόμενης ημέρας (15 Μαΐου 1948), πέντε Αραβικά κράτη, τα οποία γειτνίαζαν με το Ισραήλ, επιχείρησαν συντονισμένη επίθεση εναντίον του. Συγκεκριμένα, οι στρατοί της Αιγύπτου, της Ιορδανίας, του Ιράκ, της Συρίας και του Λιβάνου, εισέβαλαν στην επικράτεια του Ισραήλ. Στο σημείο αυτό, είναι σημαντικό να αναφερθεί πως η ανακήρυξη του νεοσύστατου κράτους του Ισραήλ, βασιζόταν στο σχέδιο του ΟΗΕ της 29ης Νοεμβρίου του προηγούμενου έτους.
Έτσι, λοιπόν, αυτομάτως, ένας εμφύλιος πόλεμος δύο κοινοτήτων μετατράπηκε σε ένα βράδυ σε διακρατικό πόλεμο μεταξύ έξι κρατών. Η ημέρα αυτή αποτελεί και την αφετηρία του Μεσανατολικού ζητήματος, το οποίο μένει άλυτο έως και τις μέρες μας.
Εάν και οι Άραβες υπερτερούσαν αριθμητικά και, μάλιστα, είχαν επιτύχει κάποιες σημαντικές νίκες στην αρχή του πολέμου, η έλλειψη κοινών αντικειμενικών σκοπών των πέντε αυτών αραβικών κρατών οδήγησε, εν τέλει, στην ήττα τους. Πιο συγκεκριμένα, τα αραβικά κράτη δεν είχαν ως σκοπό την εξαφάνιση του Ισραήλ από το χάρτη, ο βασικός σκοπός του κάθε αραβικού κράτους ήταν η επέκταση των δικών του συνόρων εις βάρους του Ισραήλ. Με άλλα λόγια, η ίδρυση του Ισραήλ αποτέλεσε μια πολύ καλή αφορμή για τα αραβικά κράτη να εκπληρώσουν μέρος των μεγαλεπήβολων και φιλόδοξων προσδοκιών τους. Το γεγονός αυτό, όμως, προκάλεσε μεγάλη ζημιά στο αραβικό μέτωπο, καθώς αυτό ήταν διασπασμένο και χωρίς καθόλου συντονισμό.
Η πιο σημαντική απόδειξη διάσπασης των αραβικών κρατών, ήταν κυρίως το σχέδιο του βασιλιά της Ιορδανίας, Αμπντουλάχ, ο οποίος είχε ως απώτερο σκοπό να ηγηθεί της κρατικής οντότητας της «Μεγάλης Συρίας», οντότητα που θα περιλάμβανε τη Συρία, την Ιορδανία και τον Λίβανο. Το σχέδιο αυτό προκαλούσε μεγάλη δυσαρέσκεια, κυρίως στον βασιλιά της Αιγύπτου, Φαρούκ, αλλά και στους υπόλοιπους ηγέτες των αραβικών κρατών. Απόρροια του γεγονότος αυτού, η αριθμητική υπεροχή των Αράβων έναντι των Εβραίων (35.000-25.000), δεν είχε το ανάλογο αντίκρισμα στο πεδίο της μάχης.
Πολύ σημαντικό σημείο του πολέμου αποτελεί η 11η Ιουνίου, όπου ο ΟΗΕ έπεισε τα αντιμαχόμενα μέρη να σταματήσουν τις εχθροπραξίες. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, εάν και το αραβικό μέτωπο ήταν διασπασμένο, είχε επιτύχει πολύ σημαντικές νίκες έναντι του ισραηλινού στρατού, φέρνοντας τον τελευταίο στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Η εκεχειρία αυτή, έδωσε τον απαραίτητο χρόνο στο Ισραήλ να ανασυγκροτηθεί, λαμβάνοντας χρηματοδότηση από ομογενείς που βρίσκονταν στις ΗΠΑ, αλλά και οπλικό εξοπλισμό από το Ανατολικό Μπλοκ (η μοναδική φορά που το Ανατολικό Μπλοκ βοήθησε το κράτος του Ισραήλ). Έτσι, έχοντας περισσότερα χρήματα, καινούργια όπλα, αλλά και στρατό που άγγιζε, πλέον, τους 65.000 στρατιώτες, το Ισραήλ ήταν πανέτοιμο να αντιμετωπίσει το αραβικό μέτωπο. Στις 8 Ιουλίου, ξεκίνησαν εκ νέου οι συγκρούσεις, με το Ισραήλ να θέτει πολύ σύντομα υπό έλεγχο τόσο το σύνολο της επικράτειας του εβραϊκού κράτους στα πρότυπα του σχεδίου του ΟΗΕ, όσο και περιοχές από τα παλαιστινιακά εδάφη, εκτός των ορίων του προβλεπόμενου κράτους.
Στις 18 Ιουλίου, με πρωτοβουλία του ΟΗΕ, τα κράτη συμφώνησαν σε νέα εκεχειρία, όπου τώρα το Ισραήλ είχε πολύ μεγαλύτερη διαπραγματευτική ισχύ. Ωστόσο, επειδή ο βασιλιάς της Ιορδανίας είχε καταλάβει τη Δυτική Όχθη, ήθελε τον άμεσο τερματισμό των εχθροπραξιών, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα αραβικά κράτη, τα οποία, το Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, εγκαθίδρυσαν μια «παλαιστινιακή κυβέρνηση» στη Λωρίδα της Γάζας για να αναζωπυρώσει τη σύγκρουση. Ωστόσο, το εγχείρημα αυτό ήταν άκρως αποτυχημένο, καθώς η «κυβέρνηση» αυτή ήταν πλήρως αδύναμη και καθόλα εξαρτώμενη από την Αίγυπτο. Το Ισραήλ, όντας πλέον σε θέση ισχύος και βλέποντας, αφενός την τεράστια διάσπαση που υπήρχε στο αραβικό στρατόπεδο και αφετέρου τις απέλπιδες προσπάθειες των Αράβων για να πάρουν υπό τον έλεγχο τους εδάφη που έλεγχε πλέον το Ισραήλ, προέβη σε μια αποφασιστική επίθεση εναντίον της Αιγύπτου τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, την οποία και δεν υπερασπίστηκαν τα υπόλοιπα αραβικά κράτη. Η επίθεση αυτή ήταν άκρως επιτυχημένη για το Ισραήλ. Μέχρι και το τέλος του Δεκέμβρη, το Ισραήλ είχε επικρατήσει ολοκληρωτικά στην περιοχή.
Η επίθεση αυτή, σηματοδότησε το τέλος του Α’ Αραβοϊσραηλινού πολέμου, καθώς οδήγησε, στις 13 Ιανουαρίου του 1949, σε διαπραγματεύσεις που έλαβαν χώρα στο νησί της Ρόδου. Τέλος, η τελική συμφωνία επήλθε στις 20 Ιουλίου, όπου το Ισραήλ υπέγραψε τέσσερις διμερείς συμφωνίες με Αίγυπτο, Συρία, Ιορδανία και Λίβανο. Αποτέλεσμα των συμφωνιών αυτών, ήταν ότι το Ισραήλ προσάρτησε εδάφη πολύ περισσότερα από αυτά που προέβλεπε το αρχικό σχέδιο του ΟΗΕ, ενώ παράλληλα καθιστούσε, εάν όχι αδύνατη, τότε τρομερά δύσκολη τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους στα πρότυπα του σχεδίου αυτού. Επιπλέον, η Αίγυπτος προσάρτησε τη Λωρίδα της Γάζας και η Ιορδανία τη Δυτική Όχθη. Επιπρόσθετα, μετά το τέλος του πολέμου, 750.000 Παλαιστίνιοι έφυγαν ως πρόσφυγες, κυρίως στα γειτνιάζοντα αραβικά κράτη με το Ισραήλ. Τέλος, η ίδρυση του Ισραήλ προκάλεσε πολύ μεγάλη οργή στο σύνολο του αραβικού κόσμου, ο οποίος στράφηκε ενάντια στη Δύση και κυρίως κατά της Βρετανίας, με αποτέλεσμα λίγα χρόνια αργότερα να δημιουργηθεί το ρεύμα του αραβικού εθνικισμού, με ηγέτη τον Αιγύπτιο Νάσερ, που σκοπό είχε την πτώση τον φιλοδυτικών καθεστώτων από τα αραβικά κράτη και την άνοδο του στρατού στην εξουσία από το εκάστοτε αραβικό κράτος. Το κίνημα αυτό βρήκε ευρεία αποδοχή από το σύνολο, σχεδόν, της κοινωνίας στα αραβικά κράτη, γεγονός που διαφοροποιεί τα καθεστώτα αυτά από τις δικτατορίες που κατά καιρούς προέκυψαν στη Δύση, παρόλο που πρόκειται για ανάληψη της εξουσίας από τον στρατό.
Εν κατακλείδι, ο Α’ Αραβοϊσραηλινός πόλεμος ανέδειξε ως μεγάλο νικητή το Ισραήλ, το οποίο με τη νίκη του αυτή παγίωσε την ανεξαρτησία του και την κυριαρχία του στην επικράτειά του. Από την άλλη πλευρά, τα αραβικά κράτη υπέστησαν σημαντική ήττα, παρά τις προσαρτήσεις της Γάζας και της Δυτικής Όχθης από Αίγυπτο και Ιορδανία αντίστοιχα, οι οποίες, εν τέλει, αποδείχθηκαν προσωρινές. Η ίδρυση του Ισραήλ ανέτρεψε την ισορροπία ισχύος στην περιφέρεια της Μέσης Ανατολής, καθιστώντας το Ισραήλ σταδιακά ως το πλέον ισχυρό κράτος της περιοχής.
Βιβλιογραφία
- Calvocoressi, P 2010, «Η Διεθνής Πολιτική μετά το 1945’» τόμος Α’, 9η εκδ, Αθήνα, εκδόσεις Τουρίκη
- Halliday, F 2010, «Η Μέση Ανατολή στις Διεθνείς Σχέσεις, ισχύς πολιτική και ιδεολογία», 1η εκδ, εκδόσεις Ξιφάρας
- Kissinger, H 1995, «Διπλωματία», 1 εκδ, Εκδοτικός Όικος Λιβάνη
- Κούμας, Μ 2012, «Ο πρώτος αραβοϊσραηλινός πόλεμος», Καθημερινή, προβλήθηκε 2 Αυγούστου 2019, < https://www.kathimerini.gr/455600/article/epikairothta/kosmos/o-prwtos-aravoisrahlinos-polemos >
Γεννήθηκε στην Ζάκυνθο και είναι απόφοιτος του τμήματος Διεθνών & Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά με άριστα. Έχει υπάρξει αρθρογράφος στην Huffington Post Greece και έχει δημοσιεύσει και κάποια κείμενα στο Antenna News. Είναι πολύγλωσσος, καθώς ομιλεί Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά και Γερμανικά. Έχει συμμετάσχει σε ένα πρόγραμμα Erasmus+ στις Βρυξέλλες και σε αρκετά συνέδρια προσομοίωσης. Επίσης, έχει υπάρξει ομιλητής σε συνέδρια του Πανεπιστημίου Πειραιά. Έχει έντονο ενδιαφέρον για ζητήματα που άπτονται των διεθνών σχέσεων, της διεθνούς ασφάλειας, της Μέσης Ανατολής, των διεθνών οικονομικών και της πολιτικής φιλοσοφίας. Η φράση Carpe Diem ασκεί καταλυτικό ρόλο στον τρόπο που σκέφτεται και πράττει.
