Του Χαράλαμπου Νικολαΐδη,
Η πολιτική σάτιρα είναι ένα είδος που δε το συναντάμε εύκολα στον αμερικάνικο κινηματογράφο και ειδικά στα μέσα του 20ού αιώνα, που οι πληγές του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου δεν είχαν ακόμα επουλωθεί. Ο Ψυχρός Πόλεμος, που ακολούθησε, αποτέλεσε για πολλούς ένα άπιαστο θέμα, ειδικά στον κινηματογράφο. Όμως, για κάποιους δημιουργούς, όπως ο Stanley Kubrik, η καλλιτεχνική δημιουργία δεν γνωρίζει «ηθικούς φραγμούς» και απαγορεύσεις από ανώτερα κρατικά στελέχη. Μία τέτοια ταινία είναι το “Dr. Strangelove” ή όπως είναι γνωστό στην ελληνική: «S.O.S. Πεντάγωνο καλεί Μόσχα».
Η ταινία γυρίστηκε το 1964 από τον Stunley Kubrick. Πρωταγωνιστούν οι: Peter Sellers, George C. Scott, Sterling Hayden. Το παθιασμένο μίσος για τον κομμουνισμό οδηγεί έναν Πτέραρχο της Αεροπορίας των Η.Π.Α. να δώσει την εντολή του Κώδικα Ρ., σύμφωνα με το οποίο τα μαχητικά αεροπλάνα οπλισμένα με πυρηνικές βόμβες, πρέπει να κατευθυνθούν προς την Ρωσία και να την καταστρέψουν. Ο κώδικάς Ρ. χρησιμοποιείται μόνο με την απόβαση των σοβιετικών στις Η.Π.Α. και δεν έχει επιστροφή. Από την άλλη, το Πεντάγωνο προσπαθεί να προλάβει το μεγάλο λάθος, που διέπραξε ο Πτέραρχος, συμμαχώντας με τον αντίπαλο της.
Βλέπουμε η ταινία να αναπτύσσεται σε τρία μέρη: Σε ένα από τα μαχητικά αεροπλάνα, που θα παίξει καταλυτικό ρόλο για την πορεία της υπόθεσης της ταινίας, σε μία βάση πολεμικής αεροπορίας και τέλος στο Πεντάγωνο και συγκεκριμένα στην αίθουσα Πολέμου. Η παρουσία του Peter Shellers παρατηρείται στα δύο τελευταία προαναφερθέντα μέρη, καθώς κατέχει τρεις από τους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Την πρώτη του εμφάνιση αποτελεί ο Σμήναρχος Mandrake. Ο Μandrake είναι ο πρώτος που αντιλαμβάνεται ότι ο Πτέραρχός του έχει βάλει σε λειτουργεία το σχέδιο Ρ. Οι λεπτεπίλεπτες κινήσεις του Peter Shellers με τα φοβισμένα χαρακτηριστικά του προσώπου αλλά και τις διπλωματικές κινήσεις, για να αποσπάσει από τον Πτέραρχό του τους κωδικούς για τη διακοπή του σχεδίου φέρνουν ένα πλήρως σαρκαστικό και σατιρικό ύφος στην ταινία.
Οι άλλες δύο εμφανίσεις του Shellers βρίσκονται στο Πεντάγωνο, καθώς υποδύεται τον πρόεδρο των ΗΠΑ, αλλά και τον Dr. Strangelove, έναν πρώην επιστήμονα κατασκευής όπλων της Ναζιστικής Γερμανίας και νυν υπεύθυνο ανάπτυξης στρατιωτικού εξοπλισμού.
Σαν μία κωμική ταινία άλλης εποχής, βλέπουμε να επικρατούν κάποια στερεότυπα. Δηλαδή, βλέπουμε τον Αμερικανό πρόεδρο να προσπαθεί να μιλήσει μέσω τηλεφώνου με τον Σοβιετικό ομόλογό του, αλλά να μην τα καταφέρνει, διότι ο δεύτερος έχει μεθύσει από τη βότκα. Η παρόρμηση που διακατέχει τον Σοβιετικό Πρόεδρο λόγω του ποτού, αλλά και λόγω της άποψης των Αμερικανών για τον τρόπο συμπεριφοράς των Ρώσων, τον οδηγεί να είναι έτοιμος να ενεργοποιήσει το Dooms Day, καθώς ένα από τα αεροπλάνα δεν κλήθηκε να επιστρέψει πίσω (λόγω βλάβης). Η πλήρης αμερικάνικη άγνοια για το Dooms Day, εμφανίζει στο προσκήνιο τον Dr. Strangelove. H ερμηνεία του Shellers σε αυτό το σημείο είναι αξιέπαινη. Βλέπουμε έναν άνθρωπο καθήμενο σε αναπηρικό καρότσι, κάνοντας νευρόσπαστες κινήσεις. Το αποκορύφωμα αυτού του χαρακτήρα είναι το δεξί του χέρι. Φαίνεται το χέρι του έχει τη δική του λογική. Δηλαδή, βλέπουμε το χέρι του να χτυπάει τον ίδιο, να τον πνίγει, αλλά και να χαιρετάει ναζιστικά. Ο Dr. Strangelove αποτελεί την αποκορύφωση του σατιρικού στοιχείου της ταινίας. Η ομιλία του αλλά και η προφορά του μαζί με το παρουσιαστικό του δημιουργούν έναν χαρακτήρα, που πίσω από το κωμικό πέπλο κρύβει έναν επικίνδυνο χαρακτήρα.
Τελικά, η πυρηνική βόμβα, από το «χαμένο» πολεμικό αεροπλάνο της Αμερικής, πέφτει στα εδάφη της Σοβιετικής Ένωσης και το καταστροφικό για τον πλανήτη Dooms Day ενεργοποιείται. Μεταξύ αυτών των δύο συμβάντων, βλέπουμε τις σκέψεις των Αμερικανών για το πώς να σώσουν το ανθρώπινο είδος. Σε αυτό το σημείο βλέπουμε τον Dr. Strangelove να αναπαράγει και να προτείνει στον Αμερικανό πρόεδρο, τις σκέψεις και τα σχέδια περί ευγονικής που κυριαρχούσαν στη ναζιστική Γερμανία. Δηλαδή προτείνει, ότι κατά τη διάρκεια των 93 χρόνων που θα κάνει να φύγει ή ραδιενέργεια από την ανατίναξη όλων των πυρηνικών λόγω του Dooms Day, θα πρέπει να διαλέξουν αθλητικούς, υγιείς, όμορφους, άντρες και γυναίκες για να αναπαράγουν το ανθρώπινο είδος, ενώ σε κάθε άντρα θα αντιστοιχούν 10 γυναίκες για τεκνοποίηση.
Αυτή η ταινία, αν και κωμική, δείχνει την πλήρη εξαθλίωση, αλλά και το άρρωστο μυαλό των ανθρώπων, λόγω της επιλογής εκείνων που δεν θα έχουν ατέλειες. Ακόμα το αξιοθαύμαστο με αυτήν την ταινία είναι το γεγονός ότι σατιρίζει το ενδεχόμενο πυρηνικού πολέμου, την εποχή που αυτός ο φόβος ήταν πραγματικότητα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- S.O.S. Πεντάγωνο καλεί Μόσχα, m.imdb.com, διαθέσιμο εδώ.
- Dr. Strangelove or: How I Learnd To Stop Worrying And Love The Bomb, virginiafilmfestival.org, διαθέσιμο εδώ.
