Η 28η Φεβρουαρίου στην Ιστορία

Του Τάσου Γρηγοριάδη,

1870: Συνίσταται η «Βουλγαρική Εξαρχία» (Αυτόνομη Βουλγαρική Εκκλησία) και γίνεται ο πρώτος αξιομνημόνευτος βουλγαρικός θεσμός στη Νεότερη ιστορία. Κατ’ αρχάς, ιδιαίτερα κατά τον 19^ο αιώνα, ποικίλοι Βούλγαροι λόγιοι υπήρξαν ανοιχτά αντιτιθέμενοι στην ελληνική επιρροή, που διέρρεε μέσω του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως. Ειδικότερα στις περιοχές που διαβιούσε βουλγαρική πληθυσμιακή πλειονότητα, η κυρίαρχη γνώμη των Βουλγάρων λογίων επιθυμούσε την απομάκρυνση των Ελλήνων κληρικών. Επιπροσθέτως, απαιτούταν η μετάφραση στη βουλγαρική -από τα ελληνικά-, της λειτουργείας των εκκλησιών και των μαθημάτων των εκπαιδευτικών μονάδων. Αναμενόμενα, τούτες οι απαιτήσεις τους οδήγησαν σε ένθερμη αντιπαράθεση με τους Φαναριώτες και το Πατριαρχείο, με το αποκορύφωμα να τοποθετείται στη δεκαετία του 1860. Παράλληλα, ο «μεγάλος ασθενής» της Ευρώπης, η Οθωμανική Αυτοκρατορία -στην οποία υπαγόντουσαν ακόμη οι Βουλγάροι-, δεινοπαθούσε να συγκρατήσει τη ραγδαία αποδόμησή της. Ο Σουλτάνος Αμπντούλ Αζίζ, μαζί με τον Μέγα Βεζίρη του, ονόματι Μεχμέτ Εμίν Ααλή Πασά, αντιλήφθηκαν την ευκαιρία που τους παρουσιαζόταν. Η απόδοση μιας κάποιας (έστω θεωρητικής) αυτονομίας στους Βουλγάρους, θα μπορούσε να τους κατευνάσει από την επιθυμία δημιουργίας εθνικού κράτους. Εν συνεχεία, εξέδωσαν το Σουλτανικό φιρμάνι (διάταγμα), ίδρυσης της «Βουλγαρικής Εξαρχίας». Ουσιαστικά σε όσα βιλαέτια-επαρχίες, τα 2/3 των Χριστιανών Ορθοδόξων το επιθυμούσαν, η περιοχή μπορούσε να περάσει στη «Βουλγαρική Εξαρχία». Ωστόσο, προς ανακούφιση του Πατριαρχείου, πρακτικά δεν δημιουργήθηκε Αυτοκέφαλη Βουλγαρική Εκκλησία, καθώς η τελευταία παρέμενε υπόλογη στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως.

1922: Η Αίγυπτος αποκτά την ανεξαρτησία της από το Βρετανικό Στέμμα. Βρισκόμαστε περί το 1879, μια εθνικιστική επανάσταση έχει μόλις αποσπάσει την εξουσία από τον χεβίδη-αντιβασιλέα Ισμαήλ (εγγονός του θρυλικού Μεχμέτ Αλή). Μετέπειτα, οι Βρετανοί επεμβαίνουν στρατιωτικά το 1882, για να διαφυλάξουν τα συμφέροντά τους στα κοσμοπολίτικα αστικά κέντρα της χώρας και φυσικά στη Διώρυγα του Σουέζ. Η Αίγυπτος, αν και μέχρι πρότινος τελούσε υπό καθεστώς αυτονομίας εντός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, παρέμεινε Βρετανική κτήση μέχρι νεοτέρας. Σημειώνεται πως, παρότι ο τοπικός πληθυσμός στήριξε (αναγκαστικά) τους αποικιοκράτες στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μεγάλη μερίδα της εγχώριας κοινής γνώμης άρχισε να δυσαρεστείται από την «απόμακρη» βρετανική διοίκηση. Με το πέρας του Μεγάλου Πολέμου, οι φωνές αυτές διείσδυαν όλο και περισσότερο από τους λόγιους προς τον αιγυπτιακό λαό. Μια τριάδα Αιγύπτιων βουλευτών, αιτούμενη διευρυμένη αυτονομία, απεστάλη στο Λονδίνο, αλλά το αίτημά της απερρίφθη και ο επικεφαλής της, Σαάντ Ζαγκλούλ, συλλήφθηκε. Άμεσα, ξέσπασε παλλαϊκή εξέγερση (1919) και η Αίγυπτος βυθίστηκε στο χάος. Ακολούθησε «διαπραγματευτικός πυρετός». Οι Βρετανοί, αφότου «ζύγισαν» ενδελεχώς τις επιλογές τους, αποφάσισαν να αποδώσουν μερική ανεξαρτησία στον αιγυπτιακό λαό. Ως πολίτευμα του νεοϊδρυθέντος κράτους, ορίστηκε η συνταγματική μοναρχία. Μια αρκετά αμφιλεγόμενη προσωπικότητα για τους Αιγύπτιους, ο Φουάντ Α’, επιλέχθηκε να είναι ο βασιλέας της χώρας. Καταληκτικά, η βρετανική επιρροή παρατάθηκε μέχρι την Κρίση του Σουέζ (1956), όταν Αίγυπτος και Βρετανία ήρθαν σε βαθύτατη ρήξη.

1986: Δολοφονείται ο Σοσιαλδημοκράτης Πρωθυπουργός της Σουηδίας, Ούλωφ Πάλμε. Ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1950, αποτελούσε ενεργό μέλος του Κόμματος των Σοσιαλιστών Δημοκρατών της Σουηδίας, ενώ σταδιακά έλαβε ποικίλα υπουργικά αξιώματα. Μετέπειτα το 1969, διαδέχθηκε τον Πρωθυπουργό και ηγέτη των Σοσιαλδημοκρατών Τάγκε Ερλάντερ, στο «τιμόνι» της χώρας, διατελώντας 3 πρωθυπουργικές θητείες (1969-76, 1982-1986). Ο Πάλμε, καταδίκασε εντόνως την αμερικανική επέμβαση στο Βιετνάμ, όντας παράλληλα δριμύτατος πολέμιος των πυρηνικών όπλων και πρωταγωνιστής του φιλειρηνικού «Κινήματος των Αδεσμεύτων» του Ψυχρού Πολέμου. Επιπρόσθετα, στην οικονομική πολιτική του, αντιτιθόταν σθεναρά στον «ορθόδοξο» Δυτικό καπιταλισμό και ταυτοχρόνως στον «υπαρκτό -Σοβιετικό- Σοσιαλισμό». Επιπλέον, οι κυβερνήσεις Πάλμε εφάρμοσαν ευρύτατες προοδευτικές μεταρρυθμίσεις, ακολουθώντας πιστά πολιτικές κράτους πρόνοιας. Ωστόσο, η μοίρα έμελλε να του επιφυλάξει ένα ιδιαίτερα ξαφνικό-τραγικό επίλογο. Σε μια οικογενειακή-καθημερινή έξοδο (είχε ήδη αποδεσμεύσει την αστυνομική του φρουρά), επιστρέφοντας από τοπικό σινεμά στις 23:21, σκοτώθηκε αιφνιδίως, καθώς δέχθηκε πισώπλατους πυροβολισμούς. Σημειώνεται πως, το σκηνικό εξελίχθηκε σε μια από τις πιο πολυσύχναστες οδούς της χώρας, την “Sveavagen” της Στοκχόλμης. Ο στυγνός δολοφόνος αποτελεί ακόμη αντικείμενο έντονων αψιμαχιών (αρχικά κατηγορήθηκε και αθωώθηκε ο εγκληματίας Christer Petterson), καθώς δεν μπόρεσε να πλαισιωθεί το κίνητρο και να ταυτοποιηθεί το φονικό όπλο. Μόλις το 2020, οι σουηδικές αρχές επέρριψαν την ανθρωποκτονία στον Στίγκ Ένγκστρομ (αυτόχειρας από το 2000), με την αμφιλεγόμενη υπόθεση να κλείνει επισήμως, με πολυάριθμα αναπάντητα ερωτήματα.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

• 150 years since establishment of Bulgarian Exarchate, Radio Bulgaria, διαθέσιμο εδώ
• Bulgarian Exarchate, Wikipedia, διαθέσιμο εδώ
• The “Bulgarian Schism” Began 150 Years Ago, Orthodox History, διαθέσιμο εδώ
• World War I and independence – Egypt, Britannica, διαθέσιμο εδώ
• Egyptian Independence: 1919-22, International Center on Nonviolent Conflict, διαθέσιμο εδώ
• Britain in Egypt, University of Cambridge, διαθέσιμο εδώ
• Olof Palme murder: Sweden believes it knows who killed PM in 1986, BBC News, διαθέσιμο εδώ
• Olof Palme – Prime Minister of Sweden, Britannica, διαθέσιμο εδώ
• The Murder of Swedish Prime Minister Olof Palme, Library of Congress, διαθέσιμο εδώ