Της Αγγελικής Καλούδη,
Καθώς διανύουμε τον τελευταίο μήνα του καλοκαιριού, οδεύουμε ολοταχώς και στο ζενίθ της τουριστικής περιόδου. Σύμφωνα με έρευνες, το 2019 δεν αποτελεί μια τόσο καλή χρονιά για τον ελληνικό τουρισμό, αφού σημειώθηκε και σημαντική πτώση επισκεψιμότητας. Σε κάθε περίπτωση, όμως, τα όποια έσοδα θα ανακουφίσουν τους επιχειρηματίες και το ίδιο το κράτος, από την ύφεση που δημιούργησε η πολιτικοοικονομική κατάσταση των προηγούμενων ετών. Άλλωστε, δεν είναι άγνωστο ότι η χώρα μας έχει το προνόμιο να απολαμβάνει μία σταθερή τουριστική ζήτηση και όχι άνευ λόγου. Ο ελληνικός παράδεισος βρίσκει πιστούς θιασώτες κάθε χρόνο, λόγω του φυσικού κάλλους, των εγχώριων έλξεων – όπως η ιστορία και ο πολιτισμός – των εναλλακτικών μορφών τουρισμού και του συνεχώς εξελισσόμενου τουριστικού προϊόντος, που προσφέρει την έξυπνη και στοχευμένη διαφήμιση της προσβασιμότητας, αλλά και των καταλυμάτων και υποδομών. Στα τελευταία συγκαταλέγεται και το νεοεισερχόμενο φαινόμενο των airbnb.
Το airbnb είναι μια πλατφόρμα βραχυχρόνιας μίσθωσης κι έχει εξυπηρετήσει πληθώρα τουριστών και ανθρώπων που μετακινούνται για διάφορους λόγους, ανά τον κόσμο. Στην Ελλάδα προβλέπεται νομική ρύθμιση που αφορά και τη βραχυχρόνια μίσθωση, η οποία το 2017 υπεβλήθη σε φορολόγηση, εγείροντας θύελλα αντιδράσεων. Οι λόγοι που εμφανίστηκε η μορφή airbnb ποικίλλουν. Μεταξύ αυτών, συμπεριλαμβάνεται η οικονομική ύφεση που έστρεψε τον πελάτη σε οικονομικότερες και συμφέρουσες επιλογές, – λόγου χάρη τη βραχυχρόνια μίσθωση ως φθηνότερη λύση – αλλά και η ανάγκη κάλυψης των κενών των τουριστικών υποδομών και της αγοράς. Γι’ αυτούς τους λόγους, η ζήτηση των airbnb αυξήθηκε και στη χώρα μας, παρουσιάζοντας συνέπειες σε διάφορα επίπεδα. Ήδη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, υπάρχουν πόλεις όπως οι Βρυξέλλες, το Βερολίνο, το Άμστερνταμ, η Βαρκελώνη, το Παρίσι, η Κρακοβία και άλλες, οι οποίες έστειλαν επιστολή για τον περιορισμό της βραχυχρόνιας μίσθωσης και των πλατφόρμων όπως το airbnb, με αίτημα την ύπαρξη ελέγχου. Το ερώτημα που προκύπτει είναι, λοιπόν, αν το airbnb αποτελεί την είσοδο στη νέα τουριστική πραγματικότητα ή ένα ακόμη μέσο άκρατης τουριστικοποίησης.
Αδιαμφισβήτητα, το airbnb αποτελεί το καινούριο άνοιγμα της τουριστικής πολιτικής. Έχει συμβάλει αισθητά στην προώθηση και στην ανάπτυξη των καταλυμάτων, όπως και στην εξέλιξη των παροχών, αφού με την εμφάνιση του αυξήθηκε ο ανταγωνισμός και για τους ξενοδόχους. Νέες επιχειρήσεις καλύτερων προδιαγραφών, ήρθαν να αναχαιτίσουν τη φόρα που πήρε το airbnb.
Σε αυτήν την κατεύθυνση, είναι αδύνατο να μην αναγνωρίσουμε την ανοδική πορεία που πήρε η οικονομία. Μία νέα μορφή τουριστικής υποδομής εισήλθε στην αγορά, προσφέροντας έσοδα στους ιδιοκτήτες και στο κράτος, δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας και ένα τεράστιο κύμα τουριστών, που έσπευσε να επισκεφθεί τη χώρα μας. Έτσι, οι τουρίστες απέκτησαν περισσότερες και φθηνότερες επιλογές για τα καταλύματα που αναζητούσαν. Από την άλλη πλευρά, ορισμένοι ιδιοκτήτες πλούτισαν από αυτή τη νέα επένδυση, καθώς είδαν τις περιουσίες τους να καρποφορούν.
Πολλές από αυτές τις περιουσίες και τα ακίνητα έμεναν ανεκμετάλλευτα, να ρημάζουν στο αέναο κυνήγι του χρόνου. Μάλιστα, κάποια από αυτά αποτελούν μικρά διαμάντια, κυρίως στο κέντρο της Αθήνας, που αποτελεί και την πηγή της εμφάνισης του airbnb. Επετεύχθη, έτσι, η αισθητική ανάπλαση του κτηριακού αποθέματος της χώρας. Στις γειτονίες άνοιξαν καινούρια καταστήματα και αναγεννήθηκε ο οικοδομικός σχεδιασμός. Γειτονιές που παλαιότερα ήταν αδιάφορες ή απροσπέλαστες, μεταμορφώθηκαν σε οάσεις για επισκέπτες και τουρίστες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το Κουκάκι, το Παγκράτι και η Κυψέλη.
Παρά τις όποιες θετικές εκτιμήσεις, δε λείπουν κι εκείνοι που καταδικάζουν τη νέα αυτή πρακτική. Είναι αλήθεια πως οι γειτονιές με έντονη παρουσία των airbnb έχουν μετατραπεί σε τουριστικά κέντρα, απεμπολώντας την αίγλη της πάλαι ποτέ εποχής. Πρόκειται για μια ξεκάθαρη μορφή τουριστικοποίησης, μιας θυσίας στο βωμό του πλούτου και της αλόγιστης εκμετάλλευσης των ταξιδιωτών. Αυτή η αλλαγή της εικόνας στις γειτονιές είναι που προκαλεί την αντίδραση των μόνιμων κατοίκων, αφού δυσανασχετούν με την κινητικότητα των τουριστών στις πολυκατοικίες τους.
Επακόλουθο αυτής της τουριστικοποίησης, είναι τα υψηλά ενοίκια που επικρατούν στις περιοχές αυτές και πλήττουν τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα. Υψηλότερη ζήτηση, μεγαλύτερο κόστος για τη μακροχρόνια μίσθωση. Κι έτσι, εγκαθιδρύεται ένας τουριστικός συνωστισμός σε περιοχές που παλαιότερα αποτελούσαν μόνιμα κατοικήσιμες γειτονιές και, παράλληλα, ένας κοινωνικός αποκλεισμός.
Επιπλέον, δε λείπει και η εκμετάλλευση των ιδιοκτητών. Δήθεν μεσίτες ή εργολάβοι αναλαμβάνουν την ανακαίνιση των ακινήτων, με σκοπό την οικονομική εκμετάλλευση των ιδιοκτητών. Ακόμα, δεν είναι λίγοι οι ξενοδόχοι και οι επιχειρηματίες που δε βλέπουν θετικά αυτήν την εξέλιξη, κάνοντας λόγο για αθέμιτο ανταγωνισμό. Αυτό το επιχείρημα περί νοθεύσεως του ανταγωνισμού, πυροδοτεί τις σχέσεις μεταξύ των εκατέρωθεν κοινωνικών στρωμάτων.
Τέλος, είναι αλήθεια πως η τεχνολογική ανάπτυξη και η άνοδος του βιοτικού επιπέδου, αναπόφευκτα οδηγούν σε νέες μορφές τουριστικών προϊόντων και υποδομών. Η προτίμηση των πολιτών στα airbnb κατά τις διακοπές τους έχει αυξηθεί κατακόρυφα. Αυτό το γεγονός, καθιστά μία αμφιλεγόμενη καινοτομία που, όμως, προσφέρει μία πληθώρα θετικών αντικρισμάτων στη χώρα και την κοινωνία, που δε θα έπρεπε να υποτιμούνται. Οι όποιες αντιρρήσεις βρίσκουν έρεισμα στο ελλιπές νομικό πλαίσιο σχετικά με τη διαφύλαξη και την προστασία, τόσο του φυσικού περιβάλλοντος και της ταυτότητας ενός τόπου, όσο και του ανταγωνισμού και της αρμονικής συμβίωσης με τους κατοίκους. Εκείνο που πρέπει να γνωρίζουμε, είναι πως το κάθε ταξίδι δε σχετίζεται μόνο με το πόσα διαφορετικά τοπία θα δει κανείς, αλλά και με το πως θα δει με διαφορετικά μάτια το κάθε τοπίο. Αυτό το τοπίο πρέπει να είναι το πρώτιστο μέλημα κάθε τουριστικής χώρας, διότι αυτό είναι και το τουριστικό προϊόν της. Θέλουμε, λοιπόν, τουριστική ανάπτυξη χωρίς κανένα κόστος, αγνοώντας το στίγμα της κοινωνίας; Ή μια κοινωνική τουριστική γραμμή στραμμένη στον άνθρωπο και τον τόπο;
