Της Λουκίας Αστερίου,
Στις 24 Μαΐου του 1337, ο Φίλιππος ΣΤ΄ ανακοίνωσε στον γαλλικό λαό την κατάληψη της Guyenne (Γκιγιέν) από τον Εδουάρδο Γ΄, τον βασιλιά της Αγγλίας, ξεκινώντας μ’ αυτόν τον τρόπο έναν μακροχρόνιο πόλεμο μεταξύ των δύο αυτών βασιλείων, που έμελλε να ξεπεράσει ακόμα και τον έναν αιώνα συγκρούσεων. Πρόκειται για τον συμβατικά ονομαζόμενο από τους ιστορικούς Εκατονταετή Πόλεμο, που ξεπέρασε τα 100 χρόνια ένοπλης διαμάχης μεταξύ των δύο χωρών. Το έτος 1337 ήταν μόνο η αρχή μιας σειράς πολυετών πολέμων και το αποτέλεσμα άλλων εσωτερικών και βαθύτερων προβλημάτων που κλόνιζαν τις σχέσεις των δύο χωρών. Ποιες, όμως, ήταν οι αιτίες που οδήγησαν τις δύο χώρες σε σύγκρουση; Και ποιο ήταν άραγε το υπόβαθρό τους;
Αν θέλουμε να διερευνήσουμε τον κυριότερο λόγο που τα δύο βασιλεία οδηγήθηκαν σε πόλεμο, είναι σημαντικό να διερευνήσουμε το πλαίσιο γύρω από το οποίο βρίσκονται οι δύο χώρες. Ο χάρτης της δυτικής Ευρώπης, όπως έχει διαμορφωθεί μέχρι τη στιγμή του πολέμου έχει ως εξής: η άλλοτε ισχυρή Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία βρίσκεται πιο διαλυμένη και κατακερματισμένη από ποτέ και παύει να αποτελεί ανταγωνισμό για κάποιο άλλο βασίλειο. Έτσι, δίνεται πρόσφορο έδαφος να αναδειχθούν σε ισχυρές δυνάμεις η Αγγλία και η Γαλλία. Από τη μία, η πρώτη οργανωμένη και ενοποιημένη και, από την άλλη, η δεύτερη πλούσια και μεγάλη σε έκταση ως αποτέλεσμα μιας καλής στρατηγικής της δυναστείας των ηγεμόνων από το 987, παρέχουν ισχυρά κυριαρχικά ερείσματα.
Μέχρι τον 14ο αιώνα έχουν διαμορφωθεί δύο ισχυρά στέμματα στη δυτική Ευρώπη, τα οποία μετά από συνεχείς υπόγειες συγκρούσεις έρχονται σε ανοιχτή αντιπαράθεση. Συζητήσεις της επιστημονικής κοινότητας οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι η κύρια αιτία πίσω από την οποία ξεκίνησε ο Εκατονταετής Πόλεμος ήταν η κατοχή φέουδων από Άγγλους βασιλείς στη γαλλική γη. Ακριβώς λόγω του φεουδαρχικού δεσμού που ένωνε τα δύο αυτά βασίλεια, για την περιοχή της Guyenne ή αλλιώς δουκάτο της Ακουιτανίας από το 1259 ακολουθούν συνεχείς προστριβές μεταξύ τους. Ο λόγος ήταν σαφής: αυτή η μακρόστενη λωρίδα γης αποτελούσε μια πολύτιμη πηγή εισοδήματος σε αυτόν που είχε την κυριότητά της. Τα τέλη και μια υπέρογκη παραγωγή κρασιού αποτελούσαν πολυπόθητα και κερδοφόρα σημεία της περιοχής.
Παρά το γεγονός ότι η περιοχή εντασσόταν στο γαλλικό στέμμα, η γλώσσα και η ζωή των ανθρώπων της στρέφονταν προς την Αγγλία. Μια περιοχή που, αν και εδαφικά υπαγόταν στη Γαλλία, στην πραγματικότητα ήταν πολύ πιο αποκομμένη από αυτήν. Η γλώσσα του δουκάτου δεν ήταν η γαλλική, αλλά τα γασκωνικά, μια άλλη μορφή των οξιτανικών που μιλούσαν οι κάτοικοι της Προβηγκίας στη νοτιοανατολική Γαλλία. Οι γηγενείς αυτοί του δουκάτου Ακουιτανίας υπηρετούσαν οικονομικά τον στρατό του βασιλιά της Αγγλίας κατά την εκστρατεία στη Σκωτία και/ή λειτουργούσαν ως έμποροι του Λονδίνου.
Το 1337, οι συγκρούσεις λαμβάνουν οριστικό χαρακτήρα, όταν οι δύο διεκδικητές της περιοχής, από τη μία ο Φίλιππος ΣΤ΄ και από την άλλη ο Εδουάρδος Γ΄, αποφασίζουν να δώσει ο καθένας με τον τρόπο του ένα ξεκάθαρο μήνυμα. Ο Φίλιππος συνθηκολογεί με τη Σκωτία, τον αντίπαλο της Αγγλίας, γιατί «ο εχθρός του εχθρού μου είναι φίλος μου». Αυτό που πρέπει να τονιστεί σε αυτό το σημείο είναι ότι η Αγγλία είχε ήδη ανοιχτά πολεμικά μέτωπα, εκστρατεύοντας στη Σκωτία, οπότε ήθελε να αποφύγει νέες περιπέτειες, που θα δημιουργούνταν σε ένα ακόμη ανοιχτό μέτωπο. Ο αρχιεπίσκοπος της Ρουέν το 1334 κάνει αναφορά για την αποστολή 6.000 στρατιωτών στη Σκωτία. Στη συνέχεια, τον Σεπτέμβριο του 1336, κατά τη διάρκεια της διεξαγωγής του μεγάλου συμβουλίου στο Νότιγχαμ, καταδίκασε την απιστία του βασιλιά της Γαλλίας.
Την τακτική του Φιλίππου ακολουθεί και ο Εδουάρδος, ο οποίος συμμαχεί με τις Κάτω Χώρες. Το σχήμα υποστήριξης Φλάνδρας-Αγγλίας παραπέμπει στο σχήμα Σκωτίας-Γαλλίας. Με επιστολές, οι οποίες τονίζουν εμφατικά την ανάγκη συμμαχίας και με μια σειρά οικονομικών εκβιασμών, οι οποίοι ασκούν πιέσεις μέχρι το 1339, ο Εδουάρδος καταφέρνει να πάρει με το μέρος του τους ηγεμόνες των Κάτω Χωρών. Το οικονομικό εμπάργκο σε χώρες που εξαρτώνται από την πρώτη ύλη μιας χώρας είναι ένας συνηθισμένος τρόπος πίεσης. Φλαμανδοί υφαντές (το κύριο επάγγελμα της περιοχής) μετακινούνται από περιοχή σε περιοχή προκειμένου να ζήσουν, όταν η Αγγλία σταματά την τροφοδοσία με πρώτη ύλη μαλλιού στην περιοχή. Η φτώχεια κορυφώνεται και αυτή προκαλεί με τη σειρά της την αλλαγή στη συμπεριφορά των ηγεμόνων των Κάτω Χωρών.
Καταλήγοντας, η βασικότερη αιτία του Εκατονταετούς Πολέμου ανάγεται χρονικά αρκετά πριν ξεσπάσει ο πόλεμος. Η παραχώρηση εκείνης της έκτασης γης σε Άγγλους βασιλείς με το δικαίωμα της επικαρπίας αποτέλεσε τη βάση όλων των συγκρούσεων και αργότερα του ίδιου του πολέμου, μιας και δημιούργησε ανταγωνισμό για το ποιος θα επωφελείται από τον πλούτο της. Ο πόλεμος θα έδινε τέλος στις επιμέρους τριβές των δύο χωρών και ταυτόχρονα μια οριστική μορφή στη γαιοκτητική δομή τους και το βήμα αυτό το κάνει πρώτο το γαλλικό στέμμα, συνθηκολογώντας με τους εχθρούς των αντιπάλων τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Seward, Desmond (1999), The Hundred Years War: The English in France (1337-1453), London: Penguin House Publications
- Templeman, G. (1952), Edward III and the Beginnings of the Hundred Years War, Transactions of the Royal Historical Society, Vol. 2, pp. 68-88, Cambridge University Press, διαθέσιμο στο JSTOR
- Λήμμα “Hundred Years’ War” (1998), από την Britannica Encyclopedia, διαθέσιμο ΕΔΩ
