Της Ελένης Καραμπίνη,
Από στιγμή σε στιγμή, οι φόβοι και η αγωνία, για το ποιο θα είναι το μέλλον της Ουκρανίας, κορυφώνονται. Η προσμονή για την εξέλιξη των γεγονότων στη χώρα και οι δράσεις της γείτονος χώρας Ρωσίας στα σύνορα με την Ανατολική Ουκρανία αποτελούν πρώτο θέμα στα ειδησεογραφικά δίκτυα όλου του κόσμου, ενώ αποτελεί και ζήτημα με άμεσα ενδιαφερόμενους τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις χώρες της Ευρώπης, οι οποίες θα κληθούν να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες μίας ενδεχόμενης κλιμάκωσης της κρίσης μεταξύ της Ρωσικής Ομοσπονδίας και της Ουκρανίας. Τι σημαίνει η ουκρανική κρίση για την Ευρώπη και πώς μπορεί να επηρεάσει την αμυντική και ενεργειακή πολιτική και στρατηγική της;
Αρχικά, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το «τραύμα» που προκάλεσαν πρότερες δράσεις της Ρωσίας εναντίον των χωρών-δορυφόρων της, με άλλα λόγια πρώην σοβιετικών κρατών, όπως η εισβολή στη Γεωργία το 2008 και ο λεγόμενος Πόλεμος της Νότιας Οσετίας, η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και η απεγνωσμένη εμπλοκή της στους πολέμους του Ναγκόρνο-Καραμπάχ κατά την αντιπαλότητα της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν. Το παρελθόν, ως ένας αξιόπιστος κριτής του παρόντος και του μέλλοντος, αποτελεί πηγή διαμόρφωσης προβλέψεων για το πώς κάθε κράτος εστί ικανό να δράσει και να αντιδράσει. Παρομοίως, η Ρωσία προξενεί τον φόβο της χρήσης βίας και της εισβολής στο ουκρανικό έδαφος, αφού κάτι τέτοιο δε δίστασε να εφαρμόσει, όπως προαναφέρθηκε, και κατά την προηγούμενη δεκαετία.
Η ουκρανική κρίση προδίδει τη συνέχιση των αντιπαραθέσεων μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας στη μεταψυχροπολεμική εποχή. Η Ευρώπη, από την άλλη πλευρά, έχει να διαδραματίσει διαφορετικό ρόλο σε αυτήν την αντιπαράθεση, καθώς το θύμα της αποτελεί κράτος της άμεσης γειτονιάς της. Συνεπώς, απολύει πλέον τον ρόλο του παρατηρητή σε περίπτωση αναζωπύρωσης της κρίσης και εισβολής της Ρωσίας και αποκτά τον ρόλο του άμεσα εμπλεκομένου. Αυτή η άμεση εμπλοκή δεν επρόκειτο να πραγματοποιηθεί για τίποτα άλλο από την προστασία των ζωτικών και εθνικών συμφερόντων της, όπως και της υπεράσπισης της αμυντικής της κατάστασης, του εφοδιασμού της σε ενέργεια και της πρόληψης μελλοντικών προβλημάτων που μία τέτοια κλιμάκωση μπορεί να προκαλέσει.
Σύμφωνα με μία στατιστική έρευνα που διεξήχθη από το ECFR, οι περισσότεροι Ευρωπαίοι βλέπουν την ουκρανική κρίση ως «ευρωπαϊκό» πρόβλημα και ζήτημα που πλήττει άμεσα την Ευρωπαϊκή Στρατηγική Άμυνας, θεωρώντας μάλιστα ότι η αντιμετώπισή της αποτελεί κατά αυτόν τον τρόπο και «ευρωπαϊκό» καθήκον. Επιπλέον, είναι γεγονός πως ο Ρώσος Πρόεδρος, Vladimir Putin, κατάφερε να αποδείξει στους Ευρωπαίους την εύθραυστη πολιτική άμυνάς τους και την άμεση εξάρτησή τους από τον αμερικανικό παράγοντα. Εξάλλου, σύμφωνα με την προαναφερθείσα έρευνα, οι Ευρωπαίοι θεωρούν πως η παρέμβαση του ΝΑΤΟ σε ενδεχόμενο ρωσικής εισβολής είναι επιτακτική, με μονάχα ελάχιστες ευρωπαϊκές χώρες να επιδεικνύουν εμπιστοσύνη στις δυνάμεις της Ένωσης, μεταξύ των οποίων η Φινλανδία και η Σουηδία, μη μέλη του ΝΑΤΟ.
Ας μην ξεχνάμε πως αυτή η κρίση υπογραμμίζει το ενδεχόμενο επίτασης της διεξαγωγής πολέμου με μη παραδοσιακά μέσα, ήτοι ο υβριδικός πόλεμος, ο κυβερνοπόλεμος και η παραπληροφόρηση, μέσα που η Ρωσία έχει πολλές φορές χρησιμοποιήσει και που απειλούν την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Ας μη λησμονούμε, επίσης, πως το ξέσπασμα πολέμου έχει ως άμεση συνέπεια την αύξηση των μεταναστευτικών ρευμάτων, γεγονός που εκφοβίζει κυρίως τα γειτονικά κράτη, όπως την Πολωνία, η οποία έχει βιώσει και την πρόσφατη προσφυγική κρίση στα σύνορα με τη Λευκορωσία. Συνεπώς, οι Ευρωπαίοι, σύμφωνα με τη σχετική έρευνα, θα ήταν διατεθειμένοι να υπερασπιστούν τα ουκρανικά εδάφη, παρά τις οικονομικές θυσίες που θα προκαλούσε η αναχαίτιση των ρωσικών δυνάμεων στη χώρα. Η αντίληψη των Ευρωπαίων ότι η Ρωσία προσπαθεί να διαφοροποιήσει την ισορροπία ισχύος υπέρ του Κρεμλίνου κινητοποιεί την προθυμία τους να υπερασπιστούν την ουκρανική πλευρά και το status quo στην περιοχή.
Το άλλο, ίσως και πιο σημαντικό, ζήτημα που προκύπτει είναι η κάλυψη των ενεργειακών αναγκών των χωρών της Ένωσης και η σχεδόν απόλυτη εξάρτησή τους από τη Ρωσία, γεγονός που υπονομεύει την ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια. Στο παρελθόν, η Ουκρανία αποτελούσε την κύρια είσοδο διέλευσης ενέργειας από τη Ρωσία στην Ευρώπη, ωστόσο, σήμερα νέοι αγωγοί ενέργειας έχουν μειώσει την εξάρτηση των χωρών από την Ουκρανία. Βέβαια, η εξάρτηση από τη Ρωσία δεν έχει εξαλειφθεί, με αποτέλεσμα η τελευταία να χρησιμοποιεί την ενέργεια ως «όπλο», απειλώντας με τη διακοπή παροχής πετρελαίου και φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Η Γερμανία αποτελεί το ευρωπαϊκό κράτος με τη μεγαλύτερη εξάρτηση στη Ρωσία ως προμηθευτή ενέργειας, γι’ αυτό και οι οποιεσδήποτε διπλωματικές της επαφές με την τελευταία δεν περιλαμβάνουν συζητήσεις για κυρώσεις περί διακοπής ενεργειακής παροχής από αγωγούς όπως η Gazprom, απειλή που εκφράστηκε κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς η Ευρώπη αποτελεί για τη Ρωσία έναν από τις σημαντικότερους λήπτες ενέργειας και συνεπώς, πηγή οικονομικών εσόδων.
Θεωρείται πως αν η Δύση επιβάλλει κυρώσεις στη Ρωσία, σε περίπτωση κλιμάκωσης της ουκρανικής κρίσης, θα στοχεύσουν κυρίως στη διακοπή εκκίνησης της λειτουργίας του αγωγού Nord Stream 2, αγωγός που διασχίζει τη Βαλτική από τη Ρωσία στη Γερμανία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έκαναν λόγο για αδιαμφισβήτητη διακοπή λειτουργίας του αγωγού Nord Stream 2 σε περίπτωση που η Ρωσία εισβάλλει στην Ουκρανία. Παρόλα αυτά, παρά τη ρητορική της Ουάσινγκτον, η διακοπή της διαδικασίας λειτουργίας του αγωγού δεν θα αποτελούσε απλή υπόθεση για τη Γερμανία, καθώς η εύρεση εναλλακτικών πηγών ενεργειακού εφοδιασμού αποτελεί περίπλοκη και δυσχερή διαδικασία σε αναλογία με τις υψηλές ενεργειακές ανάγκες της χώρας και την υπερκατανάλωσή της σε άνθρακα.
Η ρητορική περί κυρώσεων φαίνεται να αποτελεί αμφιλεγόμενο θέμα συζήτησης στη Δύση, καθώς μία τέτοια κίνηση δε θα έπληττε μόνο τη Ρωσία, αλλά θα έθετε οικονομικούς περιορισμούς και στην Ευρώπη. Ο σχεδόν απόλυτος έλεγχος της Ρωσίας να αναπληρώνει τα κενά των ενεργειακών αναγκών των Ευρωπαίων μόνο περιπλέκει την κατάσταση και προκαλεί δισταγμό και από τις δύο πλευρές να λάβουν γρήγορες και ίσως παρορμητικές και απερίσκεπτες αποφάσεις. Κανείς δε βρίσκεται σε θέση να προβλέψει επακριβώς την έκβαση των γεγονότων, το μόνο σίγουρο πάντως είναι πως μία εισβολή θα προκαλούσε καταστρεπτικές συνέπειες και για τις δύο πλευρές, όπως επίσης και για την ίδια την Ουκρανία, η οποία θα αποτελούσε το θύμα του ανταγωνισμού των δύο Μεγάλων Δυνάμεων, Ρωσίας και Ηνωμένων Πολιτειών.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Nord Stream 2: How does the pipeline fit into Ukraine-Russia crisis?, BBC news, διαθέσιμο εδώ
- The crisis of European security: What Europeans think about the war in Ukraine, European Council on Foreign Relations, διαθέσιμο εδώ
- Russia-Ukraine crisis: Why Brussels fears Europe is ‘closest to war’ in decades, BBC Νews, διαθέσιμο εδώ
- What the Ukraine conflict means for Europe’s energy crisis, Energy Monitor, διαθέσιμο εδώ
- Ukraine Crisis: Deterring Putin is expensive but much cheaper than war, Atlantic Council, διαθέσιμο εδώ
