Η ιστορία πίσω από την αποαποικιοποίηση της Ινδίας

Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,

Μέσα στον μακρύ 20^ό αιώνα, ο πλανήτης ήταν αντιμέτωπος με κοσμοϊστορικές αλλαγές, με πλήθος πολέμων να διεξάγονται, με συγκρούσεις και επαναστάσεις, αλλά και με τη δημιουργία νέων κρατών, ίσως τα περισσότερα που ιδρύθηκαν μέσα σε έναν αιώνα. Αυτός ο πυκνός σε γεγονότα αιώνας σηματοδοτεί και το τέλος, σε μεγάλο βαθμό, της αποικιακής πολιτικής, δίνοντας, έτσι, μια νέα ώθηση στους λαούς για να πάρουν τη μοίρα στα χέρια τους. Μια τέτοια περίπτωση αποτελεί και η Ινδία, η οποία κοντά στα μέσα του 20^ού γνώρισε την ανεξαρτησία της από το αγγλικό στέμμα.

Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή κι ας δούμε πώς η Ινδία και η ευρύτερη περιοχή τέθηκαν κάτω από τη βρετανική εξουσία. Ήδη από τον Ύστερο Μεσαίωνα, η περιοχή της Ανατολής ήρθε στο επίκεντρο των εμπορικών δραστηριοτήτων των δυτικών, εγκαινιάζοντας μια μακρά περίοδο επαφών. Αργότερα, στο πλαίσιο αυτό θα δημιουργηθεί από τη Μεγάλη Βρετανία, κοντά στα 1600, η Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών, που αρχικός της στόχος ήταν το εμπόριο των βασικών αγαθών, που υπήρχαν στα εδάφη αυτά. Αυτή η συνεχής τριβή με την περιοχή άνοιξε την όρεξη των Βρετανών για να αποκτήσουν, έστω κι ανεπίσημα, τον διοικητικό έλεγχο εκεί, όπως κι έγινε. Βλέπουμε, λοιπόν, την επέκταση της κυριαρχίας των Βρετανών στο κομμάτι αυτό της Ανατολής, κατά τον 18^ο αιώνα και ειδικότερα μετά το 1757, μετά τη μάχη του Plassey.

Η πρώτη προσπάθεια για την εκδίωξη του δυτικού επικυρίαρχου έρχεται το 1857, με την εξέγερση του ντόπιου πληθυσμού, που καλείται αλλιώς από τους επικυρίαρχους ως «Ινδική ανταρσία», καθώς ο λαός ήταν δυσαρεστημένος από τη μεταχείριση που είχε. Η εξέγερση αυτή θορύβησε τους Βρετανούς, οι οποίοι προχώρησαν τον επόμενο χρόνο στην αναδιαμόρφωση της εξουσίας στην περιοχή με την ένταξη και των ανώτερων ινδικών τάξεων και τη μετάβαση της εξουσίας από την Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών στο αγγλικό στέμμα, κάτι που υπερψηφίστηκε και από το κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου. Έτσι, από το 1858 και μέχρι την ανεξαρτησία της Ινδίας η εξουσία ασκούνταν από τον εκάστοτε Βρετανό μονάρχη, που έστελνε στην περιοχή έναν κυβερνήτη. Μάλιστα, η κίνηση αυτή ήταν μείζονος σημασίας, κάτι που φαίνεται κι από τον χαρακτηρισμό που έλαβε η Ινδία, που καλείται μεταφορικά ως το πετράδι του βρετανικού στέμματος, ενώ, πέραν από αυτό το συμβολικό επίπεδο, το στέμμα φέρει ένα πετράδι, περίπου 109 καρατίων από την περιοχή της Ινδίας.

Στα χρόνια που θα περάσουν, η αποικιακή διακυβέρνηση καθιερώνει την αγγλική εκπαίδευση στα σχολεία της περιοχής, ωστόσο, τα ήθη και έθιμα των κατοίκων διατηρήθηκαν σε έναν πολύ μεγάλο βαθμό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μεν μορφωμένων ανθρώπων με βάση το αγγλικό σύστημα, από την άλλη δε οι κάτοικοι δεν έπαψαν αισθάνονται Ινδοί και να θέλουν να εκδιώξουν τον ξένο επικυρίαρχο. Το εθνικό κίνημα για την ανεξαρτησία και την αποαποικιοποίηση της χώρας αρχίζει να επανέρχεται στις αρχές του 20^ού αιώνα.

Με αυτόν τον τρόπο ξεσπούσαν κατά καιρούς διάφορες βίαιες εξεγέρσεις. Αντίθετος με αυτές τις βίαιες ενέργειες ήταν ο Μαχάτμα Γκάντι (Mahatma Gandhi), που είχε λάβει αγγλική παιδεία και είχε σπουδάσει νομικά και πρότεινε με τη σειρά του να ακολουθηθεί μια ειρηνική τακτική και μια πολιτική ανυπακοή απέναντι στους Βρετανούς. Η απήχηση που είχε στον λαό της Ινδίας δεν άργησε να τον αναδείξει ως μια από τις ηγετικές μορφές του κινήματος ανεξαρτησίας μαζί με τον μαθητή του, Νεχρού (Jawaharlal Nehru). Οι παραχωρήσεις που παραχωρήθηκαν από την πλευρά του στέμματος, κατά τη δεκαετία του 1930, δεν ήταν ικανές για να καθησυχάσουν το κύμα αποαποικιοποίησης, που είχε ανθήσει. Η φυλάκιση του Γκάντι και πλήθος ακόμα αντιφρονούντων δεν κατάφερε να σβήσει τη φλόγα των κατοίκων για ανεξαρτησία.

Ο δρόμος προς τη δημιουργία της ανεξαρτησίας της Ινδίας φαίνεται να ανοίγει κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν το Ινδικό Εθνικό Κογκρέσο αποφάσισε πως θα λάμβανε δράση στις επιχειρήσεις μόνο ως ελεύθερο κράτος, κάτι για το οποίο δεσμεύτηκε η Βρετανία, καθώς θεωρούσε πως, εάν δεν το έπραττε, οι Ινδοί θα αυτομολούσαν στην πλευρά του Άξονα. Με το πέρας του πολέμου η ανεξαρτησία δεν ήρθε αμέσως, διότι υπήρχε μια διαμάχη για τη δημιουργία των συνόρων μεταξύ των δύο νεότευκτων κρατών, του Πακιστάν και της Ινδίας. Κέντρο των συγκρούσεων ήταν η περιοχή του Παντζάμπ, όπου ο πληθυσμός ήταν χωρισμένος μεταξύ των Ινδουιστών και των Μουσουλμάνων. Δυστυχώς, οι αιματηρές συγκρούσεις δεν αποφεύχθηκαν, με τους νεκρούς να είναι χιλιάδες κι από τις δύο πλευρές. Τελικά, το Ινδικό Εθνικό Κογκρέσο δέχτηκε να δημιουργηθεί το γειτονικό κράτος του Πακιστάν και να κινηθούν σε αυτό οι Μουσουλμάνοι κάτοικοι της Ινδίας.

Η πολυπόθητη ανεξαρτησία της Ινδίας θα έρθει το 1947 και πιο συγκεκριμένα στις 15 Αυγούστου που αποτελεί και εθνική ημέρα ανεξαρτησίας σήμερα. Οι βρετανικές δυνάμεις αποχώρησαν σταδιακά από την ανεξάρτητη πλέον χώρα, κλείνοντας με αυτόν τον τρόπο δύο αιώνες αποικιακής πολιτικής. Έκτοτε, η πορεία προς την εμπέδωση των δημοκρατικών θεσμών θα είναι μακρά, ενώ τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα αποτέλεσαν τροχοπέδη στην πορεία για ένα στέρεο δημοκρατικό πολίτευμα.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Burns, E. M. (2020), Ευρωπαϊκή Ιστορία. Ο Δυτικός Πολιτισμός: Νεότεροι Χρόνοι, Θεσσαλονίκη: Εκδ. Επίκεντρο.
• Από την ιστοσελίδα History, στο “India and Pakistan win independence”, Διαθέσιμο εδώ
• Από την ιστοσελίδα Britannica, στο “Independence India”, Διαθέσιμο εδώ
• Από την ιστοσελίδα Entertainment  Times, στο “Independence Day of India, 15 August 2021: History, Significance, Facts and Celebration”, Διαθέσιμο εδώ